حکمرانی خوب شهری
حکمرانی خوب شهری به تصمیمگیری مدیران برای اداره بهتر شهر و پاسخگویی به نیازها و خواستههای شهروندان با استفاده بهینه از منابع عمومی اشاره دارد. این شیوه از اداره شهرها نیازمند بازنگری اساسی در روشهای سنتی مدیریت شهری است.
برنامهریزی و تصمیمگیری در حوزه مدیریت شهری، یکی از وظایف و ابزارهای مهم حکمرانی خوب است. بر اساس آن، روشهای دستیابی به هدفها اعم از اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و … شناسایی میشود. توجه به شاخصهای حکمرانی مطلوب شهری میتواند الگوی مناسبی برای مدیریت شهری در هزاره سوم باشد.
با توجه به اقتضائات عصر حاضر، حکمرانان شهری با آگاهیبخشی بوسیله مکانیسمهای جدید باید زمینه را برای حرکت به این شیوه از حکمروایی فراهم آورند. همچنین آموزش پیوسته شهروندان بوسیله همکاری با سایر سازمانها و ارگانهای دخیل در این جریان باید در دستور کار قرار گیرد. باید از ظرفیتهای دانشگاهها، آموزش و پرورش و همچنین رسانههای محلی استفاده شود. ارائه اطلاعات درست و روشن و داشتن صداقت رسانهای، بسیار حیاتی است.
بیان مساله حکمرانی خوب شهری
مفاهیم مدیریت شهری و حکمرانی خوب، چندسالی است که در کشور مطرح است. با این وجود بستر مناسبی برای اجرای اصول حکمروایی خوب شهری چه از سوی دولت و چه از سوی شهروندان وجود ندارد. در چنین شرایطی جمعیت شهرنشین توقعات تازهای از دولت دارند و این خواستهها در حال افزایش است. از این رو اداره جامعه شهری با ابزارها و شیوههای سنتی امکانذیر نیست.
گذر از مدیریت شهری متمرکز و سلسلهمراتبی، ویژگی یافته و حرکت بهسوی حکروایی خوب، غیرمتمرکز و مردمسالار امری اجتنابناپذیر است. بنابراین بکارگیری رویکرد خوب و متناسب با بافت فرهنگی، سیاسی و اقتصادی کشور یک ضرورت لازمالاجرا است. این رویکرد میتواند کشور را به سوی توسعه پایدار شهری سوق دهد و پایداری در توسعه را به همراه آورد.
برای دستیابی به توسعه منطقهای و شهری، باید نهادهای محلی و مردمی را درگیر مساله کرد و این نیازمند ایجاد جوامع مدنی است. همچنین باید گفت پس از مطرح شدن الگوی حکمرانی خوب در جهان، بازنگری کلی در شیوههای حکمروایی و مدیریت در دنیا تغییر کرده است. بنابراین برای همسویی با روندهای تازه جهانی باید به استقبال حکمرانی خوب شهری شتافت.
اهمیت و ضرورت حکمرانی خوب شهری
حقوق شهروندی وقتی تحقق پیدا میکند که تمام افراد یک جامعه از همه حقوق مدنی و سیاسی برخوردار باشند. از سوی دیگر شهروندان نیز بهعنوان اعضای آن جامعه مسئولیتهایی را در راستای اداره بهتر و ایجاد نظم عهدهدار شوند.
بدیهی است شناخت این حقوق متقابل در ارتقای حقوق شهروندی و ایجاد جامعه سالم مبتنی بر نظم و عدالت، نقش مؤثری دارد. نظریه حکمرانی شایسته بر این باور است که دولت و جامعه مدنی در کنار هم میتوانند نواقص هم را برطرف کنند، خلأها را پر کنند و نارساییها را پوشش دهند.
کیفیت زندگی شهری در گرو آگاهیبخشی، آموزش مستمر شهروندان، صداقت رسانهای، راهبردهای نوین بهداشتی، همکاری فرابخشی سازمانها، مسئولیتپذیری شهروندی، شفافیت و پاسخگویی و عدالتمحوری است. بهبود چنین مؤلفههایی به بهبود کیفیت زندگی شهروندان منجر میشود. رسیدن به این هدف مبتنی بر تمرکز بر شاخصهای حکمرانی خوب شهری است.
حکمروایی شهری و مدیریت شهری
حکمرانی شهری برخلاف مدیریت شهری، فرایندی مدیریتی است که به ایجاد و حفظ زیربناها و خدمات شهری میپردازد. به دیگر سخن حکمرانی شهری، نوعی فرایند و ارتباط میان حکومت شهری و شهروندان است که هم حکومت شهری و هم جامعه مدنی را دربر میگیرد. این شیوه از حاکمیت بر حقانیت و تقویت عرصه عمومی تأکید دارد.
بنا بر نظر بیشتر صاحبنظران، حکمرانی شهری؛ یعنی اثرگذاری همه ارکان تأثیرگذار شهری بر مدیریت شهر با تمام سازوکارهایی که به سوی تعالی شهر و شهروندان حرکت کنند. نه اینکه عرصههای عمومی و خصوصی کنار گذاشته شوند و فقط عرصه حکومتی اختیاردار آن دو باشد. به عبارتی دیگر، منشأ قدرت و مشروعیت در حکمرانی شهری، تمام شهروندان و حضور آنها در همه صحنهها و ارکان جامعه مدنی است.
در این بین، حکمرانی خوب، مستلزم آن است که حکومت خود را با عاجلترین و ثمربخشترین وظایف، محدود کند و فراتر از تواناییها و منابع تجهیز شود؛ این یعنی همکاری نزدیک با جامعه مدنی در تمام شکلهای آن، با گروههای محلی، با سازمانهای غیردولتی، با دستههای مذهبی، با فعالیتهای موسوم به خودیاری و نیز با افرادی که خواهان بهبود تأمین کالاهای جمعی هستند یا میخواهند شبکههایی میان افرادی که نیاز به کمک دارند و کسانی که مایل به یاری هستند، ایجاد کند.
تعریف حکمرانی خوب شهری
«حکمروایی خوب شهری» را میتوان شیوه و فرایند اداره امور شهری با مشارکت و تعامل سازنده سه بخش دولتی، خصوصی و مدنی به منظور نیل به شهر سالم، باکیفیت و قابلیت زندگی بالا و توسعه پایدار شهری تعریف کرد.
به عبارت دیگر، حکمروایی شهری، زمانی خوب خوانده میشود که دارای ویژگیهایی معینی باشد. این حکمروایی باید اثربخش، مشارکتی، شفاف، پاسخگو و عادلانه باشد و مقررات قانونی را اعمال کند. در واقع «حکمرانی خوب شهری» فرایندی است که به وسیله دولت، هدایت میشود ولی با همکاری بخش خصوصی و جامعه مدنی به پیش میرود. مشارکت و تعامل سازنده هر سه بخش برای تحقق توسعه انسانی ضرورت دارد.
ابعاد حکمرانی خوب شهری
بر اساس دیدگاههای جدید، حکمرانی خوب فرایندی در نظر گرفته میشود که به واسطه آن، مشکلات و معضلات جامعه با تلاش و تکاپوی جمعی و با اتکا به قدرت عمومی و بهکارگیری آن حل میشود و سامان مییابد. هرگاه چنین مفهومی از حکمرانی بر کیفیت و نحوه انجام وظایف آن تأکید کند، مفهوم حکمرانی خوب مطرح میشود. زیرا رسیدن به کیفیت زندگی مناسب در صورت وجود بحران در شهر نیازمند سازوکارهای تازهای در حکومت کردن است.
الگوی حکمرانی خوب شهری
شاخصهای مؤثر بر حکمرانی مطلوب شهری عبارتند از:
- آگاهیبخشی
- آموزش مستمر شهروندان
- صداقت رسانهای
- راهبردهای نوین بهداشتی
- همکاری فرابخشی سازمانها
- مسئولیتپذیری شهروندی
- شفافیت
- پاسخگویی
- عدالتمحوری
نتیجه میزان وابستگی و قدرت نفوذ نشان میدهد شاخصهای همکاری فرابخشی سازمانها، صداقت رسانهای و شفافیت و پاسخگویی سازههای مستقل هستند. راهبردهای نوین شهری و عدالتمحوری سازههای پیوندی هستند. شاخصهای آگاهیبخشی، آموزش مستمر شهروندان، مسئولیتپذیری شهروندی نیز سازههای وابسته هستند.
بدین ترتیب الگوی حمکرانی مطلوب میتواند نظریههای نوین در پاسخگویی به تأمین و تضمین حقوق شهروندی باشد. حکمرانی مطلوب مفهوم و موضوع نوظهوری است که بهطور ویژه به برتری و عدالت توجه دارد. این رویکرد در نظریات اجتماعی و سیاسی و حقوقی جایگاه خاصی پیدا کرده و رویکردی جهانی است که با شاخصههای خاصی، تعیین و ارزیابی میشود. دولتها تلاش میکنند که با تکیه بر آن جایگاهی مطمئن در بین شهروندان بیابند. یکی از شاخصههای حکمرانی خوب، رعایت حقوق شهروندی است.
خلاصه و جمعبندی
در عصر حاضر و با توجه به تحولات موجود خواستهها و نیازهای شهروندان دستخوش تغییر شده است. مدیریت شهرری نیز باید برای پاسخگویی به مطالبات اجتماعی بازنگری شود. در این راستا نخست باید بر آگاهیبخشی تاکید شود. آگاهیبخشی، یکی از اصول و اساس کار حکمرانی مطلوب شهری است. برای مطالعه بیشتر پرسشنامه حکمرانی خوب شهری را دانلود کنید.
آموزش مستمر شهروندان نیز یکی از شاخصهایی است که در زمینه حکروایی شهر باید بوسیله آموزشهای لازم در بخشهای مختلف شهر بهبود مستمر یابد. در صورت وجود مشکل بتوان با اطلاعات بیشتر در روند بهبودی و پیشگیری قدم برداشت.
صداقت رسانهای نیز یکی از شاخصهایی است که اگر در جامعهای وجود نداشته باشد رفتهرفته شهروندان اعتماد خود را از حکمرانی از دست میدهند. مدیران شهری که مسئولیتهای اجتماعی خود را بهدرستی انجام نمیدهند که این باعث بهوجود آمدن بحرانی دیگر شود. اگر رسانههای جمعی موجود، صداقت خبری نداشته باشند شهروندان به دیگر منابع خبری متوسل میشوند.
در پایان پیشنهاد میشود مسئولین شهری، عدالت را در مدیریت شهری رعایت کنند. در این صورت شهروندان نیز اعتماد خود را به مسئولین حفظ کنند تا در نتیجه، مسئولیتپذیری شهروندی را بیشینه کنند.
تهیه و تنظیم: پشتیبانی پارسمدیر
مدیریت شهری | ۱۲ تیر ۰۲
