تفاوت متغیر تعدیل‌کننده و میانجی

تفاوت متغیر تعدیل‌کننده و متغیر میانجی براساس نوع اثرگذاری این متغیرها در رابطه بین یک متغیر مستقل و وابسته توسط بارون و کنی تشریح گردید. این موضوع یکی از چالش‌های اساسی در میان دانشجویان مدیریت و علوم اجتماعی است.

مفهوم متغیر میانجی و متغیر کنترل توسط بارون و کنی مطرح شد. همیشه متغیرهایی هستند که در رابطه متغیر مستقل و وابسته تاثیر می‌گذارند اما در اینجا هدف حذف این اثرات نیست بلکه می‌خواهیم این اثرات را بسنجیم. متغیر تعدیل‌گر به طور مستقیم رابطه متغیر مستقل و وابسته را تحت تاثیر قرار می‌دهد اما متغیر میانجی بطور غیرمستقیم رابطه متغیر مستقل و وابسته را تحت تاثیر قرار می‌دهد. برای مثال در رابطه «تبلیغات» و «فروش» متغیر «شهرت سازمان» نقش میانجی دارد. همچنین «سطح رفاه» جامعه هدف، نقش تعدیل‌کننده دارد.

تفاوت متغیر تعدیل‌کننده و میانجی (Moderator VS Mediator)

متغیر میانجی

متغیر میانجی M به عنوان رابط بین متغیر مستقل و متغیر وابسته قرار می‌گیرد. این متغیر به صورت غیرمستقیم میزان رابطه متغیرهای مستقل و وابسته را تحت تاثیر قرار می‌دهد.

متغیر میانجی

متغیر تعدیلگر

یک متغیر تعدیل‌گر، متغیری کمی یا کیفی است که جهت و قدرت رابطه متغیر مستقل و وابسته را تحت تاثیر قرار می‌دهد. برای نمونه در رابطه میزان «استقلال کاری» و «استرس کارکنان» انتظار می‌رود هرچه استقلال شغلی بیشتر باشد استرس نیز کمتر شود اما متغیر «رده کاری» این رابطه را تعدیل می‌کند. برای مثال کارگرانی که تخصص پایینی دارند و در سطوح عملیاتی هستند دوست دارند ناظری کار آنها را کنترل کند. بنابراین رده شغلی، رابطه استقلال و استرس را تعدیل می‌کند.

متغیر تعدیلگر

محاسبه متغیر تعدیل‌گر و میانجی

روش محاسبه نقش متغیر تعدیل کننده و میانجی متفاوت است. برای محاسبه نقش میانجی کافی است از مقاهیم اولیه تحلیل مشیر آشنا باشید. اثر متغیر میانجی حاصلضرب ضریب مسیر «مستقل-میانجی» در «میانجی-وابسته» است که با عنوان اثرغیرمستقیم از آن یاد می‌شود. برای محاسبه رگرسیون سلسله‌مراتبی یا ترتیبی این امکان را فراهم می‌آورد که تاثیر چند متغیر مستقل بر یک متغیر وابسته طی چند مرحله مشخص شود.

از رگرسیون سلسله‌مراتبی برای بررسی نقش متغیرهای تعدیل‌گر براساس رویه پیشنهادی بارون و کنی استفاده کرد. اگر پرسشنامه‌ای با طیف لیکرت استفاده می‌کنید تمامی سازه‌هایی که توسط چندین گویه مورد سنجش قرار می‌گیرند باید به یک شاخص قابل مشاهده تبدیل می‌شوند. برای این کار میانگین گویه‌های سنجش آنها را محاسبه کنید.

دانلود اصل مقاله بارون و کنی

منبع: حبیبی، آرش؛ سرآبادانی، مونا. (۱۴۰۱). آموزش کاربردی SPSS. تهران: نارون.