نگهداری و تعمیرات بهره‌ور فراگیر (TPM)

نگهداری و تعمیرات بهره‌ور فراگیر (TPM) روشی برای مدیریت دارایی‌های فیزیکی با تمرکز بر نگهداشت و بهبود عملکرد ماشین‌آلات تولیدی و همزمان کاهش هزینه‌های تولید است. این شیوه بیان ژاپنی از سیستم نت بهره‌ور آمریکایی است. از این شیوه در مدیریت کیفیت فراگیر استفاده می‌شود.

واژه TPM سرآیند واژگان Total Productive Maintenance به معنی نت بهره‌ور فراگیر است. رویکرد TPM یک چارچوب فکری منحصر به فرد است که می‌توان بر پایه آن، نظام جامع نت را در یک سازمان بنا نهاد. نگهداری و تعمیرات بهره ور فراگیر، یکی از انواع روش‌های اصلی و مادر در بحث نگهداری و تعمیرات است. این روش تقسیم کار عملیاتی را در بین دپارتمانها الگو قرار می‌دهد و از تمرکز عملیاتها در یک بخش جلوگیری مینماید.

تاریخچه پیدایش نگهداری و تعمیرات بهره‌ور فراگیر

شروع TPM از دهه ۷۰ میلادی در صنایع خودرو سازی ژاپن بوده و معرفی آن به سایر دنیا از سال ۱۹۸۸ و با انتشار اولین کتاب لاتین در این زمینه صورت پذیرفت. TPM در واقع نوعی الگو‌گیری از سیستم TQM بوده و هدف آن رساندن خرابی‌ها به سطح صفر (zero breakdown) است در حالیکه هدف سیستم TQM رساندن نقص در کالای تولیدی به حد صفر (zero defect) می‌باشد. استراتژی بنیادین در هر دو سیستم فوق، پیشگیری در مبدأ بجای حل مشکل پس از وقوع است.

در نظام نت بهره ور فراگیر برای ارزیابی فاصله از هدف، معیاری به نام “اثر بخشی کلی تجهیزات” یا “Overall Equipment Effectiveness” تعریف می‌شود که از آن به OEE یاد می‌شود. معرفی سیستم نگهداری و تعمیرات بهره‌ور فراگیر (TPM) در دهه ۱۹۷۰ از سوی صنایع ژاپنی را می‌توان بعنوان آخرین دستاورد در دوره دوم تحولات نگهداری و تعمیرات نامید. سیستم TPM در حقیقت همان سیستم نت بهره‌ور به شیوه آمریکایی است که در جهت سازگاری با شرایط صنعتی ژاپن در آن بهبودهایی داده شده است.

ابتکار محوری و حساس در اصول TPM این است که اپراتورها خودشان به امور اصلی و اولیه نگهداری و تعمیرات ماشینهای خودشان می‌پردازند. در نت بهره‌ور فراگیر نتایج حاصل از فعالیت‌های صنعتی و تجاری به صورت اعجاب‌انگیزی بهبود یافته و سبب ایجاد یک محیط کاری با بهره‌وری بالا، شادی‌آفرین و ایمن با بهینه‌سازی روابط بین نیروی انسانی و تجهیزاتی که با آن سر و کار دارند، می‌گردد.

ویژگی‌های نگهداری و تعمیرات بهره‌ور فراگیر

میزان افزایش سرمایه‌گذاری بر روی ماشین‌آلات صنعتی و اتوماسیون از یکسو و افزایش ارزش مالی و اقتصادی آنها از سوی دیگر منجر به آن شد که مدیران و صاحبان صنایع به فکر راهکارهایی منطقی بیفتند که قادر به بیشینه‌سازی طول عمر مفید تجهیزات تولیدی و طولانی کردن چرخه عمر اقتصادی آنها باشد. افزایش میزان اثربخشی ماشین‌آلات، بهبود کیفیت محصولات در کنار کاهش هزینه‌های نت و عدم خسارت به محیط زیست از جمله مواردی بود که باعث ایجاد تحولی جدید در زمینه نگهداری و تعمیرات گردید.

دست‌آوردهای جدید نت در این دوره عبارتند از :

معرفی سیستم نگهداری و تعمیرات بر پایه شرایط کارکرد ماشین‌آلات (Reliability Centered Maintenance)
ترویج استفاده از روشهای CM همچون آنالیز لرزش، حرارت‌سنجی و …
معرفی و بکارگیری انواع روشهای تجزیه و تحلیل خرابیهای ماشین‌آلات
طراحی تجهیزات با تاکید بیشتر بر قابلیت اطمینان و قابلیت تعمیر
تحول اساسی در تفکر سازمانی به سمت مشارکت و گروه‌های کاری
معرفی سیستم نگهداری و تعمیرات موثر

اصول نگهداری و تعمیرات بهره‌ور فراگیر

معرفی روش نت مبتنی بر قابلیت اطمینان به عنوان روشی جامع جهت تصمیم‌گیری در استفاده صحیح از انواع سیستم‌های نگهداری و تعمیرات موجود ؛ RCM فرایندی است که اولا معین می‌کند چه کاری می‌بایست برای تداوم عمر هر گونه سرمایه فیزیکی انجام شود و دوم آنکه انتظارتی را که کاربران از تجهیزات دارند، عملی می‌نماید. نگهداری و تعمیرات بهره ور جامع TPM یک روش خاص در مدیریت نگهداری و تعمیرات است. اجرای این روش موجب خلاقیت و مشارکت تمامی پرسنل و بهبود مستمر در محیط کار می‌شود. می‌توان گفت TPM مجموعه فعالیت هایی است که بصورت اصلاح یک سیستم نت از طریق اصلاح ماشین‌آلات, دستگاه‌ها و تغییر در فرهنگ کارکنان انجام می‌گیرد.

TPM مبتنی بر اصول زیر می‌باشد:

بهره برداری هرچه کاراتر از تجهیزات
برقراری یک سیستم جامع برای نت که در تمامی عمر مفید تجهیزات ادامه یابد
درگیر نمودن تمام قسمتهای سازمان در برنامه‌های سیستم نت
مشارکت کلیه کارکنان اعم از مدیران طراز اول تا کاربران تجهیزات در سیستم نت
ایجاد انگیزش از سوی مدیریت از طریق حمایت از تشکیل و اجرای فعالیت‌ها توسط گروه‌های کوچک کاری

جمع‌بندی بحث

از زمانیکه اولین اسناد در زمینه سیستم نت بهره‌ور جامع (TPM) ارائه گردید بیش از سی سال می‌گذرد. نسخه اول سیستم TPM به مدل ناکاجیما مشهور است. ناکاجیما از پیشگامان این حوزه است و ۵ اصل را برای این شیوه ارائه کرد که تا سال ۱۹۸۹ نیز در اصول پنجگانه آن تغییری داده نشد. با تغییر نگرش در سیاست‌های کلان TPM، ویرایش دوم و سوم سیستم مذکور در طول سال‌های ۱۹۸۹ تا ۱۹۹۴ بوسیله سوزوکی ارائه گردید. که یکی از ویژگی‌های مهم ویرایش سوم افزایش اصول سیستم به هشت اصل زیر می‌باشد:

افزایش میزان اثربخشی کلی ماشین‌آلات
اجرای نت خودکنترلی توسط پرسنل خطوط تولید
اجرای نت برنامه‌ریزی شده توسط بخش نگهداری و تعمیرات
برگزاری دوره‌های آموزش تئوری و عملی برای کلیه پرسنل
مدیریت زودهنگام بر روی ماشین‌آلات
استقرار سیستم نت کیفیتی با ایجاد ارتباط بین واحدهای نت و کنترل کیفیت
استقرار نت بهر‌ه‌ور فراگیر در واحدهای پشتیبانی و ستادی نت
مدیریت ایمنی و محیط زیست.

همانگونه که در گام‌های پیشین اشاره نمودیم سیستم TPM در حقیقت همان سیستم نت بهره‌ور به شیوه آمریکایی است که در سال ۱۹۵۴ معرفی شد. این شیوه در جهت سازگاری با شرایط صنعتی ژاپن در آن بهبودهایی داده شد. ابتکار محوری و حساس در اصول TPM این است که اپراتورها خودشان به امور اصلی و اولیه نگهداری و تعمیرات ماشینهای خودشان می‌پردازند. در نت بهره‌ور فراگیر نتایج حاصل از فعالیت‌های صنعتی و تجاری به صورت اعجاب‌انگیزی بهبود یافت. این سبب ایجاد یک محیط کاری با بهره‌وری بالا، شادی‌آفرین و ایمن با بهینه‌سازی روابط بین نیروی انسانی و تجهیزات، می‌گردد.