ماتریس برنامه‌ریزی استراتژیک کمی (QSPM)

ماتریس برنامه‌ریزی استراتژیک کمی (QSPM) ابزاری برای تحلیل سناریو‌ها و انتخاب بهترین سناریو برای اجرای استراتژی در تحلیل سوات است. از این ابزار در برنامه‌ریزی استراتژیک سازمان استفاده بسیار زیادی می‌شود.

این واژه برگردان فارسی Quantitative Strategic Planning Matrix می‌باشد و در تحلیل سوات از اهمیت بسیاری برخوردار است. در واقع یکی از روش‌های ارزیابی، پایش و نظارت برای تحقق استراتژی استفاده از ماتریس برنامه‌ریزی استراتژیک کمی یا QSPM می‌باشد. در این روش مشخص می‌گردد که کدامیک از گزینه‌های استراتژیک انتخاب شده امکان پذیر می‌باشد و در واقع این استراتژی‌ها را اولویت‌بندی می‌نماید.

این ماتریس از اطلاعات بدست آمده در مراحل مختلف مدیریت و برنامه‌ریزی استراتژیک و راهبردی استفاده نموده و مانند سایر روشهای راهبردی نیازمند قضاوت خوب، خبرگی و آگاهی است. ماتریس QSPM برای ارزیابی امکان پذیری و پایداری راهکارهای پیشنهادی در مواجهه با شرایط محیطی و وضع موجود می‌باشد. در صورتیکه در این ماتریس یک استراتژی می‌توان مواجه با شرایط درونی و بیرونی را نداشته باشد، باید از فهرست استراتژی‌های قابل اولویت‌بندی خارج شود.

دانلود ویدیوی آموزش تحلیل SWOT و ماتریس QSPM

گام‌های ماتریس برنامه‌ریزی استراتژیک کمی یا QSPM

گام‌های تشکیل ماتریس QSPM به شرح زیر است:

در ستون اول ماتریس فهرست عوامل استراتژیک بیرون سازمان شامل کلیه تهدیدها و فرصت‌ها و عوامل استراتژیک درون سازمانی شامل کلیه ضعف‌ها و قوت‌ها آورده می‌شود. این عوامل عیناً از ماتریس ارزیابی عوامل داخلی (IFE) و ماتریس ارزیابی عوامل داخلی (EFE) آورده می‌شود.

در ستون دوم امتیاز وزن دار یا موزن هر عامل استراتژیک عیناً از ماتریس IFE و EFE استخراج و درج می‌شود.

در ستون‌های بعدی انواع استراتژی هایی که از ماتریس سوات SWOT بدست آمده و شامل استراتژی‌های چهارگانه WO، ST، WT و SO می‌باشد آورده می‌شود.

هر یک از ستون‌های مربوط به انواع استراتژی‌ها به دو زیر ستون تقسیم می‌شود.

یکی زیر ستون AS و دیگری زیر ستون TAS. در ستون AS امتیاز جذابیت داده می‌شود، به این ترتیب که هر عامل استراتژیک را با استراتژی مورد نظر می‌سنجند و به آن امتیاز می‌دهند.

تعیین جذابیت استراتژی‌ها

در تعیین امتیاز جذابیت باید به این سئوال پاسخ داده شود که آیا این عامل در انتخاب استراتژی مذکور اثر می‌گذارد؟

در صورتی که پاسخ به این سئوال مثبت باشد امتیاز جذابیت باید به صورت خاص و با توجه به جذابیت نسبی هر استراتژی به استراتژی دیگر داده شود.

امتیاز‌های جذابیت به صورت زیر است :

• امتیاز ۱ = جذاب نمی باشد.
• امـتیاز ۲ = تا حدودی جذاب می‌باشد.
• امتیاز ۳ = در حد قابل قبول جذاب است.
• امتیاز ۴ = جذابیت بالایی دارد.

ماتریس برنامه‌ریزی استراتژیک کمی

جمع بندی بحث

در صورتی که پاسخ به سئوال فوق الذکر منفی باشد نشان می‌دهد که عامل استراتژیک تاثیری برگزینه استراتژی ندارد لذا امتیاز جذابیت برای آن استراتژی در ردیف عامل استراتژیک مساوی یک خواهد بود. امتیازات ستون دوم را در امتیاز جذابیت ضرب نموده و امتیاز کل جذابیت در ستون TAS درج شده و نشان دهنده جذابیت نسبی هر یک از عوامل بر استراتژی مورد نظر می‌باشد.

جمع امتیازات TAS در ردیف پایین جدول محاسبه می‌شود که این عدد همان امتیاز اولویت استراتژی می‌باشد. به این ترتیب گزینه‌های مختلف استراتژی یک سازمان با مقدار عددی تعیین اولویت شده و با یکدیگر قابل مقایسه خواهد بود. در جدول بالا ماتریس QSPM با فرض اینکه تعداد هر یک از استراتژی‌های چهارگانه ST، WT، SO، WO دو فقره می‌باشد آورده شده است.

باید توجه داشت که تعداد واقعی هر یک از استراتژی‌های چهارگانه بیش از ۱۰ تا است و ماتریس واقعی دارای پهنای بزرگتری می‌باشد. تعیین اولویت گزینه‌های استراتژی نه تنها برای یک سازمان استراتژیک یا بین بخشی می‌تواند مفید باشد بلکه هر اقدام استراتژیک لزوماً دارای گزینه‌های مختلف استراتژی است که مدیریت ذی ربط نیازمند ارزیابی گزینه‌های استراتژی می‌باشد.

منبع: کتاب تحلیل سوات