گردشگری سیاه

گردشگری سیاه Black Tourism یکی از انواع گردشگری است که به بازدید از مناظر و اماکن باقی مانده از بلایای طبیعی یا مصائب انسانی اختصاص دارد. در واقع یکی از موضوعات مدیریت گردشگری بحث گردشگری سیاه است که گاهی دارک توریسم نیز نامیده می‌شود. برای سنجش این مقوله از پرسشنامه گردشگری سیاه استفاده می‌شود.

شاید در ابتدا اینطور به نظر برسد که این شاخه از صنعت گردشگری نزدیکی زیادی با دنیای گردشگری ترسناک دارد. البته این مسئله شاید چندان هم اشتباه نیست و دنیای گردشگری سیاه از میان سرزمین‌های ترسناک می‌گذرد. سرزمین‌هایی که با نام مرگ تقدیس شده‌اند. در ابتدا به معرفی منشأ این نام ترسناک می‌پردازیم. برای مطالعه بیشتر انواع گردشگری سیاه را بنگرید.

در بیان ساده «گردشگری سیاه»، یکی از انواع توریسم است. گردشگران برای بازدید از شهرها و مناطقی که گرفتار مصیبت شده‌اند می‌روند. مناطقی که بلایای طبیعی مانند زلزله، سیل، سونامی، در آن جا رخ داده از این دسته هستند. نقاطی که جنگ، قتل، مرگ‌های بی شمار و کشتار جمعی در آن‌ها اتفاق افتاده است. در نهایت مکان‌ هایی که به تسخیر ارواح در آمده و به دلایل کاملاً غیر طبیعی، حس ترس و هیجان گردشگران را بر می‌انگیزد، در رده «گردشگری سیاه» قرار می‌گیرند.

تعریف گردشگری سیاه

گردشگری سیاه شامل بخشی از صنعت گردشگری می‌باشد که گردشگران را به بازدید از مکان‌های تاریخی می‌برد که در گذشته با فجایع طبیعی، مرگ و تراژدی‌های انسانی در ارتباط بوده‌اند. این در حالی است که زمانی بیشتر مردم ترجیح می‌دادند که اوقات فراغت خود را به بازدید از زیبایی طبیعت یا بازدید از آثار هنری و معماری سپری بگذرانند، اما این روزها ورق برگشته است. با توجه به تغییر ترجیح بازدید گردشگران، این چنین تاریخچه‌ای اگر چه توأم با درد و رنج است، اما دلیل مناسبی برای بازدید این مکان‌ها به‌شمار می‌آید. لازم به ذکر است که بازدید از چنین مقاصد گردشگری، به‌تنهایی نمی‌تواند بازدید کننده را به ‌عنوان یک گردشگر دنیای سیاهی معرفی کند.

البته گردشگری سیاه آن‌قدرها هم تیره و تار و تلخ نیست. لغت «سیاه» این‌جا به معنی فصل سیاهی است که در تاریخ وجود داشته است و ممکن است تفحص این سیاهی در تاریخ بشریت برای گردشگران، جذاب هم باشد و البته همین مورد نیز منبع تغذیه‌ای مناسب برای دنیای گردشگری می‌باشد.

هنگامیکه شما به موزه‌های جنگ یا یادبود، گورستان تاریخی و آرامگاهی باستانی رفته اید، در واقع در تمامی این بازدیدها به نحوی بامفهوم گردشگری سیاه سر و کار داشته‌اید.

برای توریسم سیاه معادل دیگری نیز وجود دارد: «Thanatourism». این عبارت از لغت «Thanatos» بدست آمده که در زبان یونان به معنای «مرگ» بوده است. البته لغت مذکور بیشتر به مرگی توأم با خشونت ارجاع داده شده است تا یک مرگ معمولی. در حالت کلی در گردشگری سیاه آنچه بیشتر اهمیت دارد، ارزش تاریخی مکان‌های مذکور است، نه منحصرا خشونت، مرگ یا درد و رنجی که نصیب عده‌ای از انسان‌ها شده است.

تاریخچه دارک توریسم

بنا بر گفته‌ها تاریخچه این نوع گردشگری به یونان باستان می‌رسد و شروع پیدایش آن به سال ۱۹۹۰ می‎رسد. همچنین اولین کمپانی که گردشگری سیاه را شروع کرد، گردشگران را به محل حادثه هواپیمایی هایدلبرگ در نیوجرسی آمریکا برد.

دلایل گرایش به گردشگری سیاه

این سوال، همان سوالی است که مرکز دانشگاهی به نام «انجمن تحقیقاتی گردشگری سیاه» (the Institute for Dark Tourism Research) به آن پرداخته است. این انجمن در «دانشگاه مرکزی لنکشایر» (Lancashire) در بریتانیا مشغول به فعالیت می‌باشد. این اولین مرکز تحقیقاتی است که در زمینه‌ی بررسی و جستجو برای مکان‌هایی که از قانون مذکور پیروی می‌کنند، فعالیت دارد.

مکان سیاه یعنی مکانی که با مرگ، فجایع طبیعی و جاذبه‌های وحشتناک در ارتباط اند. در این بررسی‌ها، پژوهشگران در مورد ارتباط بین روانشناسی، انسان شناسی و البته تجارت نیز پژوهش‌هایی انجام می‌دهند. آنها سعی در شفاف‌سازی زوایای تاریک این ارتباط و تأثیر آن بر رونق این بخش از صنعت گردشگری دارند. این مرکز موضوع دارک توریسم را زیر ذره‌بین قرار داده و انگیزه‌ گردشگران را برای بازدید از این مکان‌های ترسناک جستجو می‌کند. این میل بشر برای بازدید از مکان‌هایی که خاطره‌ی مرگ و نابودی همنوعانشان را درخود دارد.

دارک توریسم، مرگ را به قلمرویی سطحی‌تر آورده است. این نتیجه‌ای است که «فیلیپ استون» رئیس اجرایی انجمن مذکور دارد. وی می‌گوید: «واژه‌ی مرگ به نوعی به مسئله‌ای خصوصی تبدیل شده است که بیشتر از صحبت در مورد آن پرهیز می‌کنیم. اما دیگر بار و در قالب صنعت گردشگری، انسان با این واژه و نیز بحث فانی بودن خود روبرو می‌شود.»

جمع‌بندی بحث

گردشگری سیاه موضوع تازه‌ای نیست و میل گردشگران برای حضور در این عرصه از گردشگری، چندان جدید هم نیست، فقط کافی است به یادی از مردمانی کنیم که روزی برای دیدن نمایش سراسر خشونت و خونریزی نبرد گلادیاتورها به میدان نبرد می‌رفتند و کشته شدن بردگان به دست یکدیگر را نظاره‌گر بودند. همچنین می‌توان نیم‌نگاهی نیز به مراسم قربانی کردن قوم «مایا» داشت، آیین مذهبی که تماشاچیان ویژه خود را داشت. در نهایت مرگ علاوه بر آن جنبه‌ی سایه‌وار و وحشتناکش، برای انسان ناشناخته است و به همین دلیل است که این‌گونه مورد توجه انسان‌ها قرار گرفته است.

در این نوع صنعت گردشگری از مکان‌‌ها و شهرهای تاریخی که نامشان با مرگ، ترس و اتفاق‌‌های رمز‌ آلود عجین شده باشد دیدن می‌شود. تورهای بسیار گران قیمتی در این مکان‌ها برپا شده و نقطه مشترک تمام این مکان‌ها مرگ است. اتفاقی ناشناخته که خیلی از این گردشگران معنا و چگونگی آن را نمی‌دانند، اما سفر به جاهایی که مرگ به‌ هر طریقی جان انسان‌‌ها یا حیوانات را تهدید کند و یا حتی گرفته باشد، برای آن‌‌ها جذاب و هیجان انگیز است. این گردشگران، به راحتی سفر به ساحل‌ و جنگل‌ و هر نقطه زیبا را رها می‌کنند و به نقاط ترسناک و هراس برانگیز می‌روند.