بوم مدل کسبوکار
بوم مدل کسبوکار (Business Model Canvas) ابزار مدیریتی و کارآفرینانه استراتژیک است که برای توصیف، طراحی و خلق الگوی کسبوکار بکار می‌رود. همچنین اجازه می‌دهد الگوی کسبوکار را به چالش کشیده و یا تغییر دهد. بوم مدل کسبوکار ابزاری برای مدیران و کارآفرینان است که به وسیله ی آن می‌توانند کسبوکار خود را توصیف و طراحی کنند.
اگر چه الگوهایی متعددی برای طراحی و ترسیم و بیان مدل کسبوکار وجود دارد، اما بی‌تردید بوم مدل کسبوکار رایج‌ترین و شناخته‌شده‌ترین آن‌هاست. استفاده از بوم مدل کسبوکار را برای نخستین بار الکساندر استروالدر در کتاب خلق مدل کسبوکار مطرح و پیشنهاد کرد. این ابزار به علت ساده و کاربردی بودن به سرعت فراگیر شد و در سراسر جهان مورد استفاده قرار گرفت. نظر به کاربرد بالای این الگو در مقاله حاضر به تشریح دقیق آن پرداخته شده است.
بوم مدل کسبوکار چیست؟
ابزار بوم مدل کسبوکار اولین بار توسط استروالدر در کتاب خلق مدل کسبوکار (Business Model Generation) معرفی شد. مدل کسبوکار، منطق یک شرکت در چگونگی خلق، ارائه و کسب ارزش را توصیف می‌کند.
الکساندر استروالدر
این بوم یک ابزار بصری مدیریتی است که به شما اجازه می‌دهد که عناصر مهم کسبوکار خود را به صورت تصویری طراحی کرده ارتباط بین بحش‌های مختلف ورویکرد استراتژیک شرکت خود را به سادگی تشریح کنید. بوم کسبوکار یک جدول ۹ بخشی است که هر یک از این بخش‌ها به یک پرسش کلیدی در مورد کسبوکار پاسخ می‌دهد.
مهمترین عواملی که در موفقیت یا شکست یک کسبوکار نقش دارد، عبارتند از:
- نحوه پیدا کردن مشتری
- نحوه ارتباط با مشتری
- منابع مالی کسبوکار
- نحوه جذب و دریافت پول
تمام موارد بالا، به‌همراه برخی از پارامترهای مهم دیگر در بوم کسبوکار وجود دارد و افراد قبل از راه‌اندازی یک بیزینس جدید، حتما باید پاسخ‌های مناسبی برای آن‌ها داشته و برنامه‌ریزی کرده باشند.
اجزای بوم مدل کسبوکار
اجزای بوم مدل کسبوکار معمولا دارای ۹ قسمت است که در سه بخش اصلی: برای مشتری، برای کسبوکار و ارزش‌آفرینی تقسیم می‌شوند:
- بازار هدف یا مشتریان (Customer Segments)
- ارزش پیشنهادی (Value Proposition)
- کانال‌های توزیع (Channels)
- ارتباط و تعامل با مشتری (Customer Relationships)
- جریان‌های درآمدی (Revenue Streams)
- شرکای تجاری کسبوکار (Partners)
- منابع کلیدی (Resources)
- ساختار هزینه (Cost Structure)
- فعالیت‌های اصلی (Activities)
اجزای بوم مدل کسبوکار
همانطور که پیش‌تر هم گفتیم برای داشتن یک کسبوکار موفق، باید بتوانید پاسخ‌های مناسبی برای تمام عوامل بالا داشته باشید، در ادامه این ۹ عامل را بیشتر مورد بررسی قرار داده و با آن‌ها آشنا می‌شویم.
معرفی عناصر مدل
بخش مشتریان: مجموعه‌های مختلف مشتریان می‌توانند بر اساس خواسته‌ها و ویژگی‌های مختلف بخش‌بندی شوند (اینجا را ببینید). شما کدام بخش(ها) را هدف گرفته‌اید؟
انواع بخش‌های مشتریان شامل: بازار انبوه، گوشه بازار، بخش‌بندی شده، متنوع، بازار چند وجهی می‌شوند.
ارزش پیشنهادی: به هر بخش از مشتریان چه ارزشی (مجموعه‌ای از محصولات و خدمات) را ارایه می‌کنید. ارزش پیشنهادی شما باید شما را از رقبا متمایز سازد. ارزش پیشنهادی ارزش را از طریق المان‌های (کمی و کیفی) مختلفی فراهم می‌کند.
کانال توزیع: شرکت می‌تواند ارزش پیشنهادی را از طریق کانال‌های توزیع مختلفی به مشتریان برساند. شرکت می‌تواند از طریق کانال‌های خودش و یا کانال‌های شرکای تجاری‌اش و یا ترکیبی از هر دو به مشتریان دسترسی پیدا کند.
ارتباط با مشتریان: امروزه ارتباط با مشتریان و حفظ آن برای اطمینان از موفقیت شرکت الزامی است. شکل‌های مختلف ارتباط با مشتریان شامل: کمک شخصی، کمک شخصی اختصاصی، سلف سرویس، سرویس‌های خودکار، جوامع کاربری و خلق مشترک (با مشتری) می‌شود.
جریان درآمد: شرکت چگونه از هر بخش از مشتریان درآمد کسب می‌کند. روش‌های مختلف ایجاد جریان درآمدی شامل: فروش دارایی، حق استفاده، حق اشتراک (عضویت)، اجاره/ قرض، حق استفاده از مجوز/ امتیاز، حق کارگزاری و تبلیغات می‌شود.
منابع اصلی: منابعی که برای خلق ارزش برای مشتری ضروری هستند و جزو دارایی‌های شرکت محسوب می‌شوند. منابع می‌توانند انسانی، مالی، فیزیکی یا معنوی باشند.
فعالیت‌های اصلی: مهمترین فعالیت‌های شرکت برای اجرای ارزش پیشنهای شرکت چه هستند؟.
شرکای کلیدی: برای بهبود عملیات و کاهش ریسک مدل کسبوکار معمولا شرکت‌ها با برخی دیگر مشارکت‌های تجاری صورت می‌دهند. این مشارکت‌ها به روش‌های مختلف امکان پذیر هستند.
ساختار هزینه‌ها: عملیاتی کردن مدل‌های کسبوکار مختلف چه هزینه‌هایی را در بر دارد. معمولا کسبوکارها چیزی بین هزینه‌محور و ارزش‌محور هستند. ساختار هزینه‌ها دارای خصیصه‌های متعددی است.
خلاصه و جمع‌بندی
بوم مدل کسبوکار ابزار ساده تصویری و در عین حال بسیار قدرتمند است که ۹ بخش سازنده‌ی مدل‌کسب‌وکار را توصیف می‌کند. این بخش‌ها شامل بخش(های) مشتریان، ارزش پیشنهادی، کانال(های) توزیع، ارتباط با مشتریان، جریان درآمد، فعالیت‌های اصلی، منابع اصلی، شرکای(تجاری) کلیدی و ساختار هزینه‌ها است.
هر کدام از قسمت‌های بوم مدل کسبوکار، ویژگی و عناصری را توصیف کرده و فعالیت‌هایی عوامل کسبوکار باید انجام دهند را مشخص می‌کند، مثلا چطور محصولات را تولید کنند، از چه طریقی به مشتریان ارائه کنند یا اینکه درآمدزایی چطور انجام می‌شود. فقط چارچوب کلی این یکسان است و از ۹ بخش مختلف تشکیل شده است. اما ارزش واقعی این بوم وقتی مشخص می‌شود که در واقعیت اجرا شود.
کسبوکارها برای مدیریت فرایندهای خود نیاز به ابزارهایی دارند که یکی از آن‌ها بوم مدل کسبوکار است. طراحی این بوم برای رشد و پیشرفت یک کسبوکار بسیار مهم است. با این بوم می‌توانید عوامل موثر در کسب‌وکارتان را کنترل و مدیریت کنید.
تهیه و تنظیم: پشتیبانی پارسمدیر
مدیریت بازاریابی | ۱۴ مرداد ۰۰
