بازار خاکستری (موازی)

بازار خاکستری بازاری دارای محصولاتی با برند واقعی است که از طریق فروش آن محصولات در کانال‌های غیرمجاز و توسط افراد غیرمجاز تعریف و شناسایی می‌شود. این نوع بازارها یک تهدید بالقوه برای تولید داخلی محصول می‌شوند.

یکی از مسایل عمده و اساسی در مدیریت بازاریابی و بویژه بازاریابی بین‌الملل، بازار خاکستری یا واردات موازی است. دلیل اصلی بوجود آمدن این پدیده در تجارت بین‌الملل، موضوع تفاوت قیمت بین کشورها است. این باعث می‌شود خریداران و یا ریسک پذیران مستقل وارد بازار شوند و محصولات را در کشورهای ارزان قیمت خریداری و مجددا به کشورهای با قیمت بالا صادر نمایند و از اختلاف قیمت‌ها سود ببرند. معمولا این نوع واردات در کانال‌های توزیع خارجی از کانال ها، شبکه‌ها و مجاری قانونی شرکت اتفاق می‌افتند.

هر ساله میلیاردها دلار در بازار جهانی در این بازارها مبادله می‌شود. از سوی دیگر با عنایت به اهمیت این بحث و تبعات ناشی از شکل‌گیری آن، در این مقاله ضمن تعریف بازارهای خاکستری، چگونگی شکل‌گیری و عواقب ناشی از آنها طرح می‌شود. در نهایت به منظور مقابله هر چه بهتر با آنها، استراتژی‌های لازم در سطح کلان و شرکتی بیان می‌شود. هدف آن است تا مدیران بتوانند با توجه به شرایط حاکم بر این بازارها، استراتژی‌های مناسب با آنها به کار گیرند.

مقدمه‌ای بر بازار خاکستری

حوادث تجاری چندی در سال‌های اخیر مجادله و مناقشه‌ای به نام واردات موازی را به وجود آورده است و آن را به یک اپیدمی جهانی تبدیل نموده است. این مشکل نه تنها در کشورهای کمتر توسعه یافته بلکه در کشورهای صنعتی و توسعه یافته نیز رخ می‌دهد. به عبارت دیگر فعالیت بازار خاکستری برای هر تولیدکننده‌ای ممکن است اتفاق بیافتد. بنابراین مدیران بازاریابی بایدبا شناخت کافی از آن و اتخاذ استراتژی مناسب، چنین فعالیتی را به حداقل برسانند.

تجارت موازی به عنوان یکی از مسائل عمده و اساسی بحث‌های تئوریکی و کارکردی (عملی ) تجارت بین‌الملل در سال‌های میانی دهه ۱۹۸۰ تحت عنوان بازار خاکستری به طور چشم‌گیری در ادبیات بین‌الملل ظهور « واردات موازی » پیدا نمود. این موارد اشاره به محصول خاکستری دارد و شامل مسائل تجارت بین‌الملل و دارایی فکری می‌باشد. تجارت موازی شامل انواع مسائل واقعی از جمله اقتصادی، قانونی و بازاریابی می‌باشد. یکی از دلایل اصلی به وجود آمدن این پدیده در تجارت بین‌الملل، موضوع تفاوت قیمت بین کشورها است. چنین اختلافی باعث می‌شود خریداران و یا ریس ک پذیران مستقل وارد بازار شوند و محصولات را در کشورهای ارزان قیمت  خریداری و مجددا به کشورهای با قیمت بالا صادر نمایند و از اختلاف قیمت‌ها سود ببرند.

تعریف بازار خاکستری

بر اساس تعریف انجمن بازاریابی آمریکا واژه واردات موازی بر واردات بدون جعل کالاها از دیگر کشورها بدون مجوز مالک دارایی فکری دلالت دارد. واردات موازی، اغلب به محصول خاکستری اشاره دارد و مرتبط با مسائل تجارت بین‌الملل و دارایی فکری می‌باشد. بازار خاکستری، بازاری است که مصرف‌کنندگان آن سنی بالاتر از ۶۵ سال دارند و این افراد را مصرف‌کنندگان بالغ می‌نامند که بیشتر نیازمند محصولات بهداشتی و سلامتی می‌باشند.

بازارهای خاکستری، بازارهایی هستند دارای محصولاتی با نام تجاری واقعی که فقط از طریق فروش آن محصولات در کانال‌های غیرمجاز قابل تعریف و شناسایی می‌باشند. این نوع بازار به توزیع کالاهای مارک دار توسط افراد غیرمجاز دلالت دارد.

در فرهنگ بازرگانی آکسفورد ( ۲۰۰۲ ) بازار خاکستری از سه رویکرد زیر تعریف شده است:

۱- بازارهایی که در آن کمبود کالا وجود دارد.

۲- نوعی از بازار سهام است که هنوز در آن سهام صادر نشده اند.

۳- بازاری است که در آن مصرف‌کنندگان ،سنشان بالاتر از ۷۰ سال است و موهای خاکستری رنگ و درآمد نسبتاً خوبی دارند و خواهان مصرف هستند.

انواع کالای خاکستری

کالاهای داخلی: در این دسته از کالاها، اعضای کانال قانونی تولیدکننده دارای علامت تجاری، کالاها را به اعضای کانال غیرقانونی می‌فروشند، سپس این اعضا کالاها را در داخل عرضه می‌کنند.

کالاهای وارداتی: بر عکس کالاهای داخلی، این دسته کالاها، علامت معتبری دارند و بدون موافقت مالک علامت تجاری وارد می‌شوند.

برای هر دو نوع کالای بازار خاکستری، کانال‌ها ی توزیع را کانال‌های موازی می‌نامند که در آن کانال‌ها حداقل یک تحویل دهنده در کانال توزیع، توزیع کننده غیرمجاز است.

جمع‌بندی بحث

اصولاً بازار خاکستری (واردات موازی) وقتی شکل می‌گیرد که یک شرکت، محصولی را علاوه بر کشور شرکت مادر در چند کشور دیگر نیز تولید کند. در این حالت محصولات تولیدی توسط شعبه‌های فرعی شرکت در خارج از کشور ممکن است در چنین بازارهایی فروخته شوند و این توزیع کنندگان، محصول را به بازار کشور تولیدکننده اصلی محصول، وارد کنند. با اینکه محصولات بـازار خاکـستری دارای نشان تجاری مشابه محصولات داخلی همان شرکت هستند، اما اغلب کیفیت اجزای تشکیل دهنده آنها ممکن است، متفاوت باشند.

بازار خاکستری در سطح بین‌المللی زمانی ایجاد می‌شود که تفاوت‌های زیادی در قیمت‌های رایج محصولی یکسان بین دو بازار وجود داشته باشد. هرچه تفاوت‌های قیمتی بیشتر باشد، دلالان بازار خاکستری انتظار بازده بیشتری خواهند داشت. این امر آنها را بر این می‌دارد که به ناهماهنگی‌های عرضه و تقاضا بین دو بازار پاسخ دهند.