مدیریت فناوری اطلاعات

مدیریت فناوری اطلاعات و ارتباطات دانشی میان‌رشته‌ای است که بر بکارگیری کارا و اثربخش منابع با استفاده از فناوری‌های جدید استوار است. با رشد فناوری و ابزارهای توانمندی که در اختیار سازمان‌ها قرار داده است، مدیریت این حوزه نیز اهمیت بسیاری یافته است.

در سازمان‌های پیشرو، فناوری اطلاعات و ارتباطات یکی از زمینه‌های اصلی مورد بحث است. سیستم اطلاعاتی یک پایگاه داده برای ذخیره، پردازش و تجزیه وتحلیل نتایج گزارشاتی است که به طور منظم درحال انجام است. به این دلیل سیستم اطلاعات مدیریت نه تنها به عنوان یک پایگاه داده، نرم افزارو سخت افزار بلکه به عنوان یک سیستم بزرگترکه به کمک و بهره‌گیری از آن می‌توان مدیریت تمام امور دستی ودستگاهی وتفسیر سیستم‌های ارتباطی را به راحتی انجام داد.

این اصطلاح در معنای گسترده‌تر شامل هر ابزاری است که باعث برقراری ارتباط سریع، سازنده و دوسویه گردد. در فضای سازمانی، به کمک فناوری اطلاعات و ارتباطات می‌توان با ذی‌نفعان گوناگون سازمان ارتباط دوسویه و سازنده برقرار کرد. نظر به اهمیت موضوع سازمان‌ها هزینه‌های زیادی در زمینه نرم‌افزارها و سخت‌افزارهای فناوری‌محور انجام داده‌اند. گستره پذیرش فناوری‌های جدید در همه سازمان‌ها منجر به اهمیت بیشتر موضوع مدیریت فناوری اطلاعات و ارتباطات شده است.

تعریف مدیریت فناوری اطلاعات

فناوری (Technology) رشته کاربردی شده از علم به وسیله بیان ابزار، روش‌ها و مفاهیم موجود در یک حوزه علمی می‌باشد.

اطلاعات (Information) داده‌های منظمی هستند و به فرمی قابل استفاده برای دستیابی به اهداف مشخص و یا در مسیر کاهش ناتوان بودن و نداشتن اطمینان و یا برای کم کردن جنبه‌ها و قسمت‌های نامعلوم در یک تصمیم‌گیری مورد استفاده قرار می‌گیرند.

فناوری اطلاعات (Information Technology یا IT) براساس تعریف انجمن فناوری اطلاعات آمریکا (ITAA) عبارت است از: مطالعه، طراحی، توسعه، پیاده‌سازی، پشتیبانی یا مدیریت سیستم‌های اطلاعاتی مبتنی بر رایانه، خصوصاً برنامه‌های نرم‌افزاری و سخت‌افزار رایانه.

فناوری اطلاعات به صورت ساده یعنی علم استفاده از یک سری ابزار که این ابزار همان پردازش، نگهداری، جمع آوری، ذخیره، توزیع، انتقال، امنیت است که بر روی اطلاعات اعمال می‌شود. به عبارت دیگر فناوری اطلاعات عبارتست از کاربرد رایانه‌ها و دیگر فناوری‌ها برای کار با اطلاعات.

مدیریت فناوری اطلاعات Information Technology Management دانشی میان رشته‌ای است که در آن، تمام منابع فناوری، مطابق با نیازها و اولویت‌های فناورانه نوین، اداره می‌شود. این منابع ممکن است شامل سرمایه‌گذاری‌های محسوس مانندنرم‌افزار، داده‌ها، شبکه و امکانات مرکز داده، که توسط کارکنان از آن منابع نگهداری می‌شود باشد.

مفهوم فناوری اطلاعات و ارتباطات

در پنجاه سال گذشته بروز تحولات گسترده در زمینه کامپیوتر و ارتباطات، تغییرات عمده‌ای را در عرصه‌های متفاوت حیات بشری به دنبال داشته است. انسان همواره از فناوری استفاده نموده و کارنامه حیات بشری مملو از ابداع فناوری‌های اطلاعات و ارتباطات که از آنان به عنوان فناوریهای جدید و یا عالی، یاد می‌شود بیشترین تاثیر را در حیات بشری داشته اند. دنیای ارتباطات و تولید اطلاعات به سرعت در حال تغییر بوده و ما امروزه شاهد همگرایی آنان بیش از گذشته با یکدیگر بوده، بگونه‌ای که داده‌ها و اطلاعات بسرعت و در زمانی غیرقابل تصور به اقصی نقاط جهان منتقل و در دسترس استفاده کنندگان قرار می‌گیرد.

فناوری اطلاعات و ارتباطات

بدون شک فناوری اطلاعات و ارتباطات تحولات گسترده‌ای را در تمامی عرصه‌های اجتماعی و اقتصادی بشریت به دنبال داشته و تاثیر آن بر جوامع بشری بگونه‌ای است که جهان امروز به سرعت در حال تبدیل شدن به یک جامعه اطلاعاتی است. جامعه‌ای که در آن دانایی و میزان دسترسی و استفاده مفید از دانش، دارای نقشی محوری و تعیین کننده است. گستره کاربرد و تاثیرات آن در ابعاد مختلف زندگی امروزی و آینده جوامع بشری به یکی از مهمترین مباحث روز جهان مبدل شده و توجه بسیاری از کشورهای جهان را به خود معطوف کرده است. اما در تعریف فناوری اطلاعات و ارتباطات می‌توان گفت؛ فناوری عبارت است از گردآوری، سازماندهی، ذخیره و نشر اطلاعات اعم از صوت، تصویر، متن یا عدد که با استفاده از ابزار رایانه‌ای و مخابرات صورت پذیرد.

ارکان مدیریت فناوری اطلاعات و ارتباطات

فن آوری اطلاعات و ارتباطات به جایگاه برجسته اطلاعات، دستگاههای ذخیره سازی و پردازش اطلاعات و دستگاههای انتقال و دستیابی به اطلاعات تاکید دارد. بدیهی است در این راستا، علاوه بر پتانسیل‌های مخابراتی، رسانه هائی دیگر نظیر رادیو و تلویزیون نیز در فهرست وسایل ارتباطی (کانال نشر و توزیع اطلاعات)، قرار خواهند گرفت. زیر ساخت فن آوری اطلاعات و ارتباطات در مرحله اول نیازمند وجود یک زیرساخت اطلاعاتی است که در آن تمامی دستگاهها و وسایل ارتباطی نظیر تجهیزات مخابراتی، رادیو و تلویزیون قرار خواهند گرفت. زیرساخت اطلاعاتی به منزله فونداسیون زیرساخت فن آوری اطلاعات و ارتباطات، مطرح بوده که امکان ارائه سرویس‌ها و خدمات اطلاعاتی را با کیفت مطلوب، فراهم می‌نماید.

بر همین اساس می‌توان فن آوری اطلاعات و ارتباطات را مشتمل بر سه بخش اساسی زیر در نظر گرفت :

• زیرساخت اطلاعات II
• فن آوری‌های اطلاعات IT
• کاربردهای اطلاعات IA

زیرساخت‌های فناوری اطلاعات

زیرساخت اطلاعاتی عبارت است از مجموعه‌ای از شبکه‌های ارتباطی و نرم‌ افزارهای مربوط به آن. زیر ساخت اطلاعاتی به شبکه‌ها و نرم افزارهایی اشاره دارد که از تعامل و ارتباط میان افراد سازمان‌ها، و یا از شبکه‌هایی که از قبل در دست رس بوده‌اند حمایت می‌کند؛ هم چنین این زیر ساخت‌ها امکاناتی که در آینده در دست رس خواهند بود را پشتیبانی می‌کنند. اینترنت، شبکه‌های مخابراتی و سیستم‌ها تعبیه شده و هم چنین کامپیوترها، مواردی هستند که زیر ساخت اطلاعاتی آن‌ها را شامل می‌شود.

در برخی از کشورها با توجه به جایگاه گسترده تجهیزات سخت افزاری و ارتباطی در ایجاد زیر ساخت اطلاعات، تمامی تلاش انجام شده در جهت توسعه فن آوری اطلاعات و ارتباطات، محدود به این بخش بوده و به سایر بخش‌ها (فن آوری اطلاعات و کاربردهای اطلاعات) کمتر توجه می‌گردد. فراموش نکنیم که زیرساخت اطلاعات، صرفا بستر ارتباطی و گزینه‌های متعددی را به منظور استفاده از دستاوردها و مزایای فن آوری اطلاعات و ارتباطات در اختیار شهروندان یک جامعه قرارداده و می‌بایست تلاش مضاعفی در جهت توسعه سایر بخش‌ها و یا ایجاد زیرساخت‌های جانبی دیگر نیز صورت پذیرد. مثلا بدون وجود یک زیر ساخت قانونی، امکان استفاده از مزایای فن آوری اطلاعات و ارتباطات در مواردی همچون تجارت الکترونیکی، وجود نخواهد داشت.

جمع‌بندی بحث

اینترنت به عنوان شبکه‌ای که شبکه‌های موجود را در بر می‌گیرد، زیر ساخت اطلاعاتی امروز است. اینترنت مجموعه‌ای از شبکه‌های کامپیوتری به هم پیوسته است که با استفاده از پروتکل‌های مربوطه، داده‌ها را در قالب بسته‌های اطلاعاتی انتقال می‌دهد. هر کدام از شبکه‌ها، اطلاعات و خدمات خاصی از قبیل پست الکترونیکی و انتقال را به انجام می‌رسانند. شبکه‌ی جهانی وب به عنوان مجموعه‌ای از اسناد و منابع دیگر، سرویسی است که توسط اینترنت ارائه می‌شوند. طراحی زیر ساخت‌ اطلاعاتی با مسائلی از قبیل حریم خصوصی، امنیت، ترجمه، حق دسترسی به اطلاعات و بیش از تمام این‌ها با قابلیت سازگاری نرم افزارها و سخت افزارها در ارتباط است.

حریم خصوصی : عبارت است از حفاظت از اطلاعات شخصی. اکثر اوقات از ما خواسته می‌شود که اطلاعات شخصی خود را به وب ارائه دهیم.

امنیت اطلاعات: ایمن سازی اطلاعات عبارت است از محافظت از اطلاعات در برابر دست رسی غیر مجاز، افشا یا تغییر. دست رسی غیر مجاز به اطلاعات نباید باعث تخریب آن شود. امنیت اطلاعات با محرمانه بودن، در دست رس بودن و امانت داری همراه است.

محرمانه بودن: عبارت است از جلو‌گیری از افشا و دست رسی غیر مجاز به اطلاعات.

در دسترس بودن: سیستم‌های کامپیوتری‌ای که اطلاعات و کانال‌های ارتباطی را ذخیره کرده و آن‌ها را در دست رس قرار می‌دهند، باید به دست رسی عمل کنند. اطلاعاتی که در یک سیستم اطلاعات قرار دارد باید همیشه در دست رس کار بر باشد.

امانت داری: در امنیت اطلاعات، امانت داری به این معنا است که اطلاعات، بدون اجازه قابل تغییر نیستند .