مدل پذیرش فناوری (TAM)

مدل پذیرش فناوری (TAM) الگویی عمومی برای شناسایی و تبیین عوامل موثر بر قصد استفاده از محصولات و خدمات مبتنی بر تکنولوژی جدید است. این الگو توسط فرد دیویس ارائه گردید و بعدها توسط ونکاتش توسعه پیدا کرد. مدل TAM از جمله مدل‌هایی است که در مدیریت و فناوری اطلاعات با استقبال بسیاری مواجه شده است.

الگوی TAM مخفف Technology acceptance model است که به فارسی «مدل پذیرش فناوری» ترجمه شده است. فرد دیویس به سال ۱۹۸۹ مقاله‌ای با عنوان «سودمندی ادراک‌شده، سهولت استفاده ادراک‌شده و پذیرش فناوری اطلاعات توسط مصرف‌کننده» ارائه کرده است. در این مقاله برای نخستین بار دو مفهوم «سودمندی ادراک‌شده» و «سهولت استفاده ادراک‌شده» به عنوان زیربنای پذیرش فناوری جدید توسط کاربر نهایی معرفی شد.

هدف دیویس ایجاد مقیاسی برای پیش‌بینی و توضیح رفتار مصرف‌کننده بوده است. در این راستا تمرکز بر دو عامل سهولت ادراک‌شده، سادگی استفاده ادراک‌شده است. دیویس برای معرفی این دو مفهوم پرسش را مطرح کرده است: چه عواملی باعث می‌شود فناوری اطلاعات مورد پذیرش قرار گیرد یا رد شود؟ در میان متغیرهای متعددی که وجود دارند دو عاملی اساسی سودمندی ادراک‌شده و سادگی استفاده ادراک‌شده می‌باشند.

ابعاد مدل پذیرش فناوری

فرد دیویس در مقاله نخست خود دو بعد اصلی برای قصد استفاده از پذیرش فناوری مطرح کرده است. سودمندی ادراک شده و سهولت استفاده دو عامل اصلی گرایش به استفاده از فناوری‌های جدید هستند. بعدها موارد دیگری نیز به مدل اضافه شد که ریسک ادراک‌شده مهم ترین آنها می‌باشد.

فرد دیویس

سودمندی ادراک‌شده

میزانی که فرد باور دارد که استفاده از یک فناوری ویژه عملکرد شغلی وی را بهبود می‌بخشد. نخستین عاملی که موجب گرایش یا عدم گرایش افراد به استفاده از یک فناوری، به باور آنها از میزان سودمندی آن فناوری بستگی دارد. اگر افراد باور داشته باشند یک فناوری باعث بهبود کارشان می‌شود به استفاده از آن گرایش خواهند داشت. این متغیر را سودمندی ادراک‌شده گویند .

سهولت استفاده ادراک‌شده

میزانی که فرد باور دارد که استفاده از یک فناوری ویژه، ساده و بی‌دردسر است. سهولت استفاده عامل دومی است که در پذیرش فناوری نقش دارد. با فرض اینکه افراد ممکن است باور داشته باشند یک فناوری بسیار مفید است اما در عین حال ممکن است این تصور را داشته باشند که دشواری استفاده از این فناوری به قدری است که به زحمت استفاده آن نمی‌ارزد. این متغیر را سهولت استفاده ادراک‌شده گویند.

برای سنجش این مقوله از پرسشنامه پذیرش فناوری دیویس یا پرسشنامه پذیرش فناوری ونکاتش استفاده کنید.

خلاصه و جمع‌بندی

پس از ارائه الگوی اولیه، در همان سال ۱۹۸۹ دیویس، باگوزی و وارشاو مطالعه‌ای با عنوان «پذیرش فناوری کامپیوتر: مقایسه دو مدل ترکیبی» انجام دادند. در این مطالعه آنها از مدل تئوری عمل منطقی (TRA) که توسط فیشبین و آیزن (۱۹۷۵) ارائه شده بود، استفاده کردند. فرد دیویس و همکارانش، مدل رفتار منطقی را در زمینه پذیرش تکنولوژی توسعه دادند.

این نظریه زیربنای مدل پذیرش تکنولوژی (TAM) است که شناخت هر چه بیشتر آنچه که موجب پذیرش یک سیستم می‌شود را تسهیل می‌کند. در مدل پذیرش تکنولوژی دو کنشگر پایه و تعیین کننده رفتار افراد جهت استفاده از یک فناوری شناسایی شده است:

سهولت استفاده ادراک‌شده (PEOU) : میزانی که شخص معتقد است استفاده از یک سیستم خاص نیاز به تلاش زیادی جهت یاد‌گیری ندارد. یعنی کارکردن با یک سیستم تا چه میزان از نظر شخص آسان است.

سودمندی ادراک‌شده (PU) : میزانی که شخص معتقد است استفاده از یک سیستم خاص بر سطح عملکرد او می‌افزاید. مدل پذیرش تکنولوژی در شکل همین مطلب ترسیم شده است.

دانلود اصل مقاله پذیرش فناوری دیویس