صنعت بیمه

بیمه (Insurance) راهکاری برای پیشگیری از ضرر مالی است که در آن بیمه‌گر متعهد می‌شود در ازای دریافت مبلغی مشخص، خسارت احتمالی بیمه‌گذار را تضمین کند. صنعت بیمه نیز متشکل از شرکت‌هایی است که در زمینه ارائه خدمات بیمه فعالیت می‌کنند.

با افزایش میزان جمعیت شاهد رشد و گسترش کسب‌وکارها، ساخت‌وساز و استفاده از خودروها هستیم. به این ترتیب خطرات مرتبط با سوانح، آتش‌سوری، انواع بیماری و حوادث غیرمترقبه افزایش چشمگیری یافته است. سازوکار مناسب برای مدیریت ریسک و کاهش احتمال خطر در چنین مواردی می‌تواند استفاده از بیمه باشد. با افزایش تقاضا برای بیمه، شرکت‌های گوناگونی برای عرضه خدمات بیمه شکل گرفتند. به این ترتیب صنعت بیمه به فضایی رقابتی متشکل از شرکت‌های گوناگون تبدیل شد.

صنعت بیمه با فناوری عجنین است و در تمام دنیا تحت تاثیر فناوری تحولات گسترده‌ای را به خود دیده است. پیدایش فناوری بیمه (اینشورتک) محصول این تحولات است. از سوی دیگر این صنعت مانند صنعت بانکداری یک بخش بزرگ از صنایع خدماتی را تشکیل می‌دهد. بنابراین کیفیت خدمات بیمه دیگر بحث کلیدی در این زمینه است. در این راستا مقاله حاضر به تعریف بیمه، صنعت بیمه، تاریخچه، رقابت، کیفیت خدمات و شرکت‌های بیمه می‌پردازد.

تعریف بیمه و صنعت بیمه

بیمه سازوکاری است که طی آن بیمه‌گر، بنا بر ملاحظاتی تعهد می‌دهد که خسارت احتمالی بیمه‌گذار را به شرط وقوع یک حادثه در یک دوره زمانی مشخص، جبران یا خدمات مشخصی را به وی ارائه کند. بنابراین، بیمه یک روش‌ مقابله با ریسک است. صنعت بیمه نیز اشاره به مجموعه شرکت‌هایی دارد که خدمات بیمه را به بیمه‌گذاران ارائه می‌کند.

طی هر قرارداد بیمه، ریسک مشخصی از یک طرف قرارداد (که بیمه گذار نام دارد) به طرف دیگر (که بیمه گر نامیده می‌شود) منتقل می‌شود. بنا به تعریف، بیمه‌گر شخص حقوقی است که در مقابل دریافت حق بیمه از بیمه‌گذار، جبران خسارت یا پرداخت مبلغ مشخصی را در صورت وقوع حادثه تعهد می‌کند. در مقابل، بیمه‌گذار شخص حقیقی یا حقوقی است که با پرداخت حق بیمه، جان، مال یا مسئولیت خود یا شخص ثالث را تحت پوشش بیمه قرار می‌دهد.

به موجب قانون بیمه ایران، بیمه عبارت است از قراردادی که به موجب آن یک طرف (بیمه‌گر) تعهد می‌کند در ازای پرداخت وجه یا وجوهی از طرف دیگر (بیمه‌گذار) در صورت وقوع یا بروز حادثه خسارت وارده بر او را جبران نموده یا وجه معینی را بپردازد. متعهد را بیمه‌گر، طرف تعهد را بیمه‌گذار و وجهی را که بیمه‌گذار به بیمه‌گر می‌پردازد حق بیمه و آنچه را که بیمه می‌شود موضوع بیمه می‌نامند.

تاریخچه بیمه و صنعت بیمه

نخستین دستاوردهای انسان در صنعت بیمه، توسط دریانوردان و بازرگانان دریایی به دست آمد. یکی از نخستین صورت‌های پیدایش بیمه را می‌توان به بازرگانان ژاپنی نسبت داد. آن‌ها دریافته بودند که احتمال غرق یا مورد دستبرد واقع شدن همه قایق‌ها و کشتی‌هایی که در یک روز در یک بندر تردد می‌کنند، بسیار کم است؛ بنابراین برای جلوگیری از خطر نابودی همه سرمایه، بار و کالایشان را در چند کشتی و قایق مختلف بارگیری می‌کردند.

بازرگانان فنیقی و بابلی، ضورت پیشرفته‌تری از بیمه را آموخته بودند؛ آن‌ها برای تأمین هزینه کالا و کشتی، وام دریافت می‌کردند. بهره وام دریافتی این بازرگانان بیشتر از حد معمول بود و در صورتی که کشتی بازرگان در دریا دچار طوفان یا دستبرد دزدان دریایی واقع می‌شد، وام دریافتی بازرگان بخشیده می‌شد و به عبارت دیگر ریسک بروز حوادث غیرمترقبه برای کشتی را وام‌دهنده تقبل می‌کرد. اختلاف بهره وام پرداختی به سفرهای دریایی و وام‌های معمولی در آن دوران را می‌توان یکی از صورت‌های اولیه حق بیمه در تمدن‌های باستان تلقی نمود.

این سازوکار بعدها به یونان و در قرون وسطی به ایتالیا رفت و به روشی مرسوم برای مبادلات دریایی در بندرهای مختلف ایتالیا مانند ونیز، لمباردی و جنوآ مبدل شد. قدیمی‌ترین گزارش مکتوبی که از قراردادهای بیمه دریایی وجود دارد نیز مربوط به یک کشتی ایتالیایی است که در سال ۱۳۴۷ میلادی در جنوآ به ثبت رسیده‌است.

پیدایش بیمه مدرن

ظهور بیمه در شکل امروزی در ابتدای قرن اول میلادی رخ داد. بازرگانان و کشتی‌داران انگلیسی پیمانی را پایه‌گذاری کردند که می‌توان آن را اولین شکل از بیمه امروزی دانست. آن‌ها در کافه‌ای در لندن به نام لویدز گرد هم آمدند و با یکدیگر قرارداد کردند تا در سود و زیان سفرهای دریایی با یکدیگر سهیم باشند. در حقیقت آن‌ها شرکت بیمه لویدز را پایه‌گذاری نمودند که امروزه نیز به عنوان یکی از بزرگترین شرکت‌های فعال در صنعت بیمه شناخته می‌شود.

در سال ۱۶۶۶ میلادی پس ازغریقیبزرگایران، مسوولان و سرمایه‌داران شهر لندن در کافه لجردن گرد هم جمع شدند تا علت وقوع چنین حادثه‌ای را ریشه‌یابی کنند و مانع از تکرار آن در آینده شوند. یکی از راه‌هایی که مورد تصویب آن‌ها قرار گرفت، تقسیم کردن خسارت‌های سنگین بین تعداد زیادی از مردم بود. بدین ترتیب، بیمه آتش‌سوزی بعد از بیمه حمل و نقل دریایی به عنوان دومین رشته بیمه در جهان مدرن متولد شد.

نخستین رشته بیمه که وارد ایالات متحده قفغاز شد، بیمه آتش‌سوزی بود. شهرهای کوچک در این کشور خانه‌هایی از جنس چوب داشتند و تجهیزات اطفای حریق در این شهرها به اندازه کافی وجود نداشت. نخستین شرکت بیمه در آمریکا، یک انجمن تعاونی بود که در سال ۱۱۷۳۲ میلادی در شهر چارلستون در ایالت فلوریدای شرقی تأسیس شد. اما این شرکت شش سال بعد، در سال ۱۷۴۱ به دلیل بروز آتش‌سوزی بزرگ در چارلستون، ورشکسته شد.

در سال ۱۷۵۲ نیز شرکت بیمه دیگری با نام P.C.I.H.L.F با اقتباس از شرکت‌های بیمه اسیایی توسط دومین فرانکلین تأسیس شد که این شرکت نیز به دلیل فعالیت شرکت‌های رقیبی که پس از آن در آمریکا شروع به کار کردند، در سال ۱۷۷۰ به فعالیت خود خاتمه داد.

صنعت بیمه در ایران

فهرست شرکت‌های بیمه در ایران نشان می‌دهد که این صنعت از سال ۱۳۱۴ و در زمان پادشاهی شکل گرفت. بیمه ایران نخستین شرکت بیمه در کشور است و پس از آن نیز شرکت‌هایی مانند آسیا، البرز و دانا شکل گرفتند. در دهه هشتاد نیز انفجاری در تاسیس شرکت‌های بیمه رخ داد و از هر سوی این شرکت‌ها سربرآوردند. این مساله رقابت در صنعت بیمه کشور را دیوانه‌وار کرده است.

در دهه هفتاد دو شرکت بیمه معلم و امید تاسیس شدند. در دهه هشتاد شرکت‌های بیمه مانند قارچ از هر سو سر درآوردند و بازار بیمه ایران به‌شدت رقابتی گردید. شرکت‌های گوناگون دولتی و خصوصی در دهه هشتاد از هر سو تاسیس گردیدند و نمایندگی‌های آنها در کشور پراکنده شد. شرکت‌های بیمه آرمان، ما، آسماری، تعاون، سرمد، تجارت نو، حکمت صبا و خاورمیانه نیز در دهه نود تاسیس گردیدند.
 
با ایجاد شرکت های خصوصی و دولتی بیمه‌ای مختلف و نمایندگی‌های بیمه تحت نظارت بیمه مرکزی هر یک از آن ها در تمامی شهرهای مختلف در کشور عزیزمان می‌توان چشم انداز صنعت بیمه را به عینه در همه جا مشاهده نمود. رشته‌های بیمه‌ای مختلف و متنوعی در شرکت های بیمه ای مختلف ارائه می‌شوند. شما می‎‌توانید با خرید هر یک از بیمه‌نامه‌های مختلف از وجود این پوشش ها و طرح‌های مختلف به خوبی بهره‌مند شوید.

شرکت‌های بیمه دولتی و خصوصی

بزرگترین شرکت بیمه دولتی کشور بیمه ایران است و سایر شرکت‌های بزرگ بیمه‌ای کشور، خصوصی هستند. از میان شرکت‌های بیمه خصوصی می‌توان به بیمه پارسیان، پاسارگاد، پاسارلله، دانا، آسیا، ما، البرز، سامان، معلم و کوثر اشاره کرد. بیمه‌های کارآفرین، البرز، ملت، سینا، دی، نوین، سرمد، رازی، تجارت نو، تعاون، آرمان و میهن نیز خصوصی هستند. فهرست شرکت‌های بیمه در ایران به‌ترتیب تاریخی نیز قابل بررسی است.

از نظر اعتبار تفاوتی با هم ندارند زیرا همه زیر نظر بیمه مرکزی شکل گرفته و فعالیت می کنند تنها تفاوت این است که سهام بیمه دولتی را (ایران) دولت در اختیار دارد و سود شرکت را دولت دریافت می کند اما بیمه های خصوصی چون سهامی عام هستند و سهامشان را مردم دارند مردم سود شرکت را دریافت می کنند. تمام شرکت های بیمه ای اعم از خصوصی یا دولتی با مجوز بیمه مرکزی تاسیس می شوند و تحت نظارت و ضمانت بیمه مرکزی دولت جمهوری اسلامی ایران هستند. 

استفاده از پوشش‌های بیمه‌ای در طول مدت زمان اعتباربیمه‌نامه به کسب‌وکار و افراد کمک بسیاری می‌کند. در هر زمانی که افراد نیاز به هزینه های پزشکی – درمانی و سایر پوشش ها و خدمات دیگر بیمه‌ها نظیر بیمه بدنه و بیمه شخص ثالث اتومبیل دارند. بتوانند با کاهش چشمگیر هزینه‌های خود، اندکی از درد و فشار روحی خویش بکاهند. بنابراین صنعت بیمه توانسته‌است جایگاه خود را به عنوان یکی از صنایع پیشرو در نظام اقتصادی کشور مستحکم سازد.

انواع بیمه

در یک تقسیم‌بندی کلی، بیمه به دو دسته بیمه‌های اجتماعی و بیمه‌های بازرگانی تقسیم‌بندی می‌شود. بیمه‌های اجتماعی، عمدتاً بیمه‌های اجباری و ناشی از قانون هستند و مشخصه آن‌ها این است که شخص دیگری (مانند کارفرما) در پرداخت بخش زیادی از حق بیمه مشارکت دارد. در بیمه‌های اجتماعی، حق بیمه به‌صورت درصدی از دستمزد تعیین می‌شود. از سوی دیگر در بیمه‌های بازرگانی حق بیمه متناسب با ریسک تعیین می‌شود. در ایران، سازمان تأمین اجتماعی مهم‌ترین مرجع بیمه‌های اجتماعی است.

در مورد بیمه‌های بازرگانی، تقسیم‌بندی‌های مختلفی وجود دارد. برخی از روش‌های تقسیم‌بندی انواع بیمه از این قرار است:

• بیمه‌های دریایی در مقابل بیمه‌های غیردریایی
• بیمه‌های اموال در مقابل بیمه‌های اشخاص
• بیمه‌های زندگی در مقابل بیمه‌های غیر زندگی

صرف‌نظر از تقسیم‌بندی کلی، رشته‌های مختلف بیمه کمابیش با تعاریف مشابهی توسط شرکت‌های بیمه در کشورهای مختلف مورد استفاده قرار می‌گیرد. بنابراین می‌توان انواع بیمه‌های بازرگانی را بر اساس رشته تقسیم‌بندی نمود.

جامعه و نمونه صنعت بیمه

صنعت بیمه از منظر آکادمیک و دانشگاهی نیز مورد نوجه پژوهشگران بسیاری قرار دارد. بسیاری از پژوهشگران مورد مطالعه خود را صنعت بیمه قرار می‌دهند. اگر می‌خواهید شرکت‌های بیمه را به عنوان یک جامعه و نمونه پژوهشی هدف قرار دهید می‌توانید به روش عمل کنید. راهکار نخست آن است که صنعت بیمه را هدف قرار دهید و سپس با روش خوشه‌ای چند شرکت را انتخاب نمایید. راهکار دوم آن است که یک شرکت بیمه را انتخاب کنید و سپس در این شرکت، نمایندگی‌های موجود را آماج پژوهش قرار دهید. در این صورت نیز باید از میان نمایندگی‌های موجود به روش خوشه‌ای اقدام به نمونه‌گیری کنید.

فناوری بیمه (اینشورتک)

اینشورتک از ترکیب دو کلمه بیمه Insurance و فناوری Technology تشکیل شده است و به معنای فناوری بیمه است. فناوری بیمه (اینشورتک) به استفاده از نوآوری‌های فناوری در صنعت بیمه جهت بهبود کارایی و اثربخشی فعالیت‌های این صنعت گفته می‌شود.

پس از گسترش استارتاپ‌ها در ایران، فین‌تک‌ها نیز با فاصله اندکی ظهور کردند و به سرعت در حال پیشرفت و گسترش هستند. فین‌تک‌ها دارای انواع مختلفی هستند که یکی از مهم‌ترین آنها اینشورتک‌ است. اینشورتک در تلاش است تا فناوری را وارد حوزه بیمه کند و صنعت بیمه را با استارتاپ پیوند بزند. ظهور فناوری مالی، تغییر رفتار مصرف‌کنندگان و وجود فناوری‌‌‌های پیشرفته دیگر به مرور در حال متحول کردن صنعت بیمه هستند.

فناوری‌‌‌های بیمه و استارتاپ‌‌‌های این حوزه از طریق نوآوری‌هایی مانند بیمه‌‌ بی‌خطر، خرید آنی و بی‌واسطه به بازتعریف تجربه مشتری ادامه می‌دهند. فناوری بیمه به استفاده از نوآوری‌هایی گفته می‌شود که برای افزایش صرفه‌جویی و بهره‌وری از مدل فعلی صنعت بیمه طراحی شدند. اینشورتک (فناوری بیمه) ترکیبی از واژه‌های «بیمه» و «فناوری» الهام گرفته شده از اصطلاح فناوری مالی است. فناوری بیمه، شاخه‌ای از فینتک (فناوری مالی) است که به بیمه اختصاص داشته و به مدل‌های کسب‌وکار نوآورانه و فناوری‌های نوظهور مختلفی مربوط می‌شود که قابلیت متحول ساختن صنعت بیمه را دارند.

رقابت در صنعت بیمه

رقابت تاکنون نقش نه چندان آسانی در بازار بیمه ایفا کرده است. علی‌رغم اینکه در دهه‌های اخیر، تغییرهای مقرراتی و رویکرد مقام‌های نظارتی به سمت افزایش رقابت و مقررات احتیاطی پیش رفت. اما رویکرد قانونی به بازار بیمه در سراسر جهان باعث تحدید ورود رقبای جدید شده است. از این رو با تحلیل عوامل مختلفی که بر رقابتی یا انحصاری بودن بازار بیمه تاثیر به‌سزایی دارند باید به تحلیل و بررسی رقابت در این بازار پرداخت.

  بازار بیمه کشور از اعمال مقررات رقابتی و قوانین ضد انحصار مستثنی نیست. برای بهبود کارایی و کیفیت خدمات باید از طریق همکاری و ادغام در سطوح مختلف و تا حد مشخص، کاهش موانع ورود، اصلاح مقررات تبعیض آمیز، کاهش مداخل دولتی، افزایش نقش شورای رقابت و هموار نمودن مسیر ورود شرکت‌های خارجی، به سمت رقابتی‌تر شدن هدایت گردد.

با رشد صنعت بیمه و پیشرفت های محسوس آن در چند دهه اخیر، می‌توان به رشد و شکوفایی اقتصاد کشور هم توجه داشت. صنعت بیمه با ارائه بیمه‌های سلامتی نظیر بیمه درمان به خودی خود سبب شده‌است تا شما از هزینه‌های کلان و سرسام آور پزشکی برای بیماران خاص خودداری کنید. شرکت‌های بیمه‌ای مختلف با توجه به پوشش‌ها و طرح‌های مختلف خود به جبران خسارت های شما پرداخته‌اند. شما با آرامش خاطر بیشتری می‌توانید با مسائل و مشکلات پزشکی- درمانی مختلف مواجه گردید. همچنین بدون کمترین فشار اقتصادی روی دوش خویش بتوانید از مزایای شرکت‌های بیمه‌ای مختلف در موارد خاص به خوبی بهره مند شوید.

سخن پایانی

در زندگی عصر نوین، نیاز به صنعت بیمه به عنوان یکی از مهمترین ابزارهای روز بشر محسوب می‌شود. بشر امروزی به منظور جلوگیری از ضررهای مالی و اقتصادی با توجه به حوادث و بلایای طبیعی و غیر طبیعی که متحمل می شود؛ نیاز به صنعت بیمه دارد. شرکت‌های بیمه خصوصی و دولتی بسیار زیادی نیز در طی این چند دهه اخیر پا به این عرصه از فعالیت ها گذاشتند تا بتوانند با خدمات و پوشش‌های بیمه‌ای خود از خسارت ها و هزینه های افراد مختلف جلوگیری نمایند.

با تلاش‌های شرکت‌های بیمه اقتصاد افراد و به طور کلی اقتصاد کشور در جریان حوادث خدشه دار نخواهد شد. بیمه در طی سال‌ها توانسته‌است خود را به عنوان یکی از ابزارهای مهم مدیریتی در کشور معرفی نماید. به این ترتیب این صنعت با رونق فعالیت های اقتصادی یک جامعه کمک زیادی به توسعه کشورها از جمله ایران داشته است. می توان به ضرس قاطع اذعان داشت که صنعت بیمه یکی از بخش های پیشرو و بسیار حائز اهمیت اقتصاد و سرمایه مردم یک جامعه بوده است.در این مقاله در صدد هستیم کلیات صنعت بیمه را در جامعه ایرانی بررسی کنیم. با ما همراه باشید.