تامین مالی جمعی

تامین مالی جمعی (Crowdfunding) روشی است که در آن سرمایه موردنیاز برای تامین مالی یک کسب‌وکار از پس‌اندازهای خرد گردآوری می‌شود. این مشارکت جمعی از طریق سکوهای عاملین دارای مجوز تأمین مالی جمعی از فرابورس و سازمان بورس و اوراق بهادار انجام می‌پذیرد.

یک روش جدید برای گردآوری منابع مالی در جهت کمک به نیازمندان، که مبتنی بر اینترنت است، تأمین مالی جمعی می­‌باشد. در این روش منابع مالی از تعداد زیادی از افراد گردآوری می­‌شود. سپس این منابع به شکل هدیه و یا در ازای پاداش مالی و غیرمالی در اختیار افراد طرح مورد نظر قرار می­‌گیرد.

الگوها و مدل‌­های گوناگونی برای این منظور بوسیله اندیشمندان مطرح شد و یا توسط افراد مورد استفاده قرار می­‌گیرند. برخی از مدل­‌ها عبارتند از، اهدا، پاداش، سهام، مشارکت در سود و زیان، پیش‌­خرید و استقراض. در این مقاله به بحث تامین مالی جمعی و انواع روش‌های آن پرداخته خواهد شد.

تعریف و مفهوم تامین مالی جمعی

اصطلاح تأمین مالی جمعی برای نخستین بار توسط جف­هاو (۲۰۰۸) در کتاب «جمع‌­سپاری» عنوان شد. وی در مطالعات خود، دو رکن، فراخوان باز و جمعیت را به عنوان ارکان اصلی جمع‌سپاری مطرح نمود. به عبارتی باید گفت، جمع­‌سپاری بر این اصل استوار است که، “خردجمعی بر خرد باهوش­ترین فرد آن جمع، برتری دارد”.

تامین مالی استارتاپ‌ها به صورت جمعی نیز روشی برای بهبود عملکرد مالی به وسیله­ تعداد زیادی مردم، از طریق اینترنت است. به عبارتی، با استفاده از پورتال‌های آنلاین یا پلت‌فرم‌های شخص ثالث، برای تبلیغ نیازهای مالی خاص، افراد، گروه‌هایی از افراد یا سازمان‌ها، می‌توانند به‌طور مستقیم یا غیرمستقیم از افراد یا مؤسسات دیگر درخواست پول کنند.

اغلب این درخواست‌ها به شکل کمک‌های مالی در ازای جوایز یا «هدیه‌ها» است، اگرچه برخی از پورتال‌های تأمین مالی جمعی نیز تأمین مالی را در قالب بدهی بدون وثیقه یا مالکیت جزئی سهام تسهیل می‌کنند. در حال حاضر از پلتفرم­‌های تامین مالی جمعی برای جمع آوری پول برای طیف وسیعی از برنامه‌ها استفاده می­شود، از جمله می­توان به، ساختن یک فیلم، تولید موسیقی، حمایت از اهداف بشردوستانه، پذیره­نویسی تحقیقات علمی، و تامین مالی مجدد بدهی­‌های شخصی، اشاره کرد.

اهمیت سرمایه‌­گذاری گروهی

سرمایه‌­گذاری جمعی، که به مدلی مبتنی بر فناوری اطلاعات، برای گردآوری کمک‌­های نسبتاً کوچک یا کمک­های مالی از تعداد زیادی از مردم، به صورت آنلاین اشاره دارد. یک پدیده نسبتاً جدید و ابزاری است که به طور فزاینده­ای محبوب است که فناوری‌های رسانه‌­های اجتماعی مدرن را با جمع آوری کمک‌­های مالی مبتنی بر پروژه ادغام می­‌کند.

پژوهشگران و متخصصان موافق هستند که سرمایه‌گذاری جمعی، پتانسیل تغییر شیوه‌های سنتی تامین مالی را به طور کلی دارد. آنها شروع به بررسی کرده‌اند که چگونه سرمایه‌گذاری‌ها و پروژه‌های تجاری جدید از طریق تأمین مالی جمعی به صورت موفقی تأمین مالی می‌شوند و چه عواملی انگیزه­ی حامیان را برای مشارکت در پروژه تأمین مالی جمعی تحریک می‌کنند. انگیزه‌های مشارکت در تأمین مالی جمعی در جوامع آنلاین عبارتند از:

• اثربخشی ابزاری
• تضمین کیفیت
• وضعیت
• انتظارات

همچنین پنج دسته از انگیزه­‌های سرمایه­‌گذاری جمعی را عنوان کرده­اند که عبارتند از:

• جذب سرمایه
• برقراری روابط
• دریافت مشروعیت
• تکرار تجربیات موفق
• افزایش آگاهی

برای اهداکننده، تایید اجتماعی و رضایت از خود به عنوان یک فرد انسان‌­دوست، انگیزه­های اصلی مشارکت را تشکیل می‌­دهد.  عوامل متعددی بر مشارکت اهداکنندگان در پروژه‌های سرمایه‌گذاری جمعی تأثیر می‌گذارند، از جمله می­توان به مصرف یا تجربه محصولات جدید، دریافت پاداش‌های معنوی یا اقتصادی و تعامل اجتماعی اشاره کرد.

انواع روش‌های تامین مالی جمعی

تامین مالی جمعی یک راه جایگزین برای تامین مالی یک پروژه با اهداف خاص در زمان مشخص، از طریق پلتفرم آنلاین است.پدیده تامین مالی جمعی، در زمینه مربوط به تامین مالی منابع‌، کالاها و خدمات در حوزه دیجیتال نوین، ظهور پیدا می­‌کند. انواع پلتفرم­های تامین مالی جمعی از دیدگاه بردفورد عبارتند از:

• مبتنی بر اهدا [Donation]
• مبتنی بر پاداش [Rewards]
• مبتنی بر وام [Debt]
• مبتنی بر سهام [Equity]

برای هریک از این روش‌ها، مدل­‌های مناسبی وجود دارد که در ادامه به برخی از آن­ها پرداخته می­شود:

تامین مالی جمعی مبتنی بر پاداش

ر تامین مالی پاداش محور، تأمین کننده مالی در نقش حامی پروژه یا ایده ظاهر می­شود و در ازای تامین مالی، پاداش معینی دریافت می­کند. این پاداش می­تواند در قالب یک هدیه یا محصول زودتر از موعد استارت آپ باشد. به عبارتی، در این روش افراد برای حمایت از طرح یا پروژه مورد علاقه خود بدلیل منافع شخصی پول هزینه می­کنند.

اما یک تفاوت اساسی با روش اهدایی دارد و آن این است که، در ازای این کار، افراد هدیه‌ای را دریافت می­کنند. اما این هدیه، یک پاداش غیرمالی است. به طور مثال، اگر برای ساخت یک فیلم تأمین مالی جمعی صورت گرفته باشد، حامیان می­توانند از پاداش­هایی مثل، اکران خصوصی فیلم و یا دریافت لوح فشرده­ی فیلم بهره­مند شوند.

تامین مالی جمعی مبتنی بر اهدا

در این روش، تأمین کنندگان مالی در نقش خیرین هستند و در ازای تأمین مالی، انتظار سوددهی و بازگشت سرمایه ندارند. تأمین مالی مبتنی بر اهداء معمولاً با حمایت از بلایای طبیعی، قحطی، آموزشی، بهداشتی و طرح‌های انسان­دوستانه مورد استفاده قرار می­گیرد. در این شیوه، افراد منابع مالی خود را بدون توقع دریافت سود و یا بازپرداخت، به افراد نیازمند اعطا می­کنند. این شیوه بیشتر توسط موسسات غیرانتفاعی و خیریه­ها مورد استفاده قرار می‌­گیرد.

انگیزه­ی اصلی این روش، عقاید و تمایلات شخصی و هنجارهای اخلاقی می­باشد. به عبارتی، خیریه نوعی سرمایه­گذاری است که می­تواند به پروژه­های نیکوکاری واجد شرایط و سازمان­های غیرانتفاعی عالی، اجازه ظهور دهد. سرمایه‌گذاری جمعی اهدایی، بستر جمع‌آوری سرمایه را برای سازمان‌ها یا افراد غیرانتفاعی فراهم می‌کند تا رویای رفاه عمومی خود را محقق کنند. بر اساس کمک­های خیریه سنتی، راهی جدید و ایده­ای جدید ظاهر می­شود و روند تازه‌ای از امور خیریه­ای ایجاد شده است.

تامین مالی جمعی مبتنی بر وام

تامین کننده مالی در نقش وام دهنده ظاهر می­شود و به ازای تامین مالی خود به افراد و شرکت ها، سود دریافت می­‌کند. این شیوه همانند وام­های بانکی است. در این روش، سرمایه­گذاران تأمین مالی پروژه را انجام می­دهند و بازدهی مالی در قالب بهره­های دوره­ای و اصل پول را در انتهای دوره دریافت می­‌کنند.

تامین مالی جمعی مبتنی بر سهام

در تامین مالی سهام محور، تامین‌کننده مالی در نقش خریدار سهام شرکت می‌باشد و در ازای تامین مالی خود تعدادی از سهام شرکت را دریافت می‌­کند. در این شیوه، افراد برای حمایت از یک ایده یا پروژه سهام آن شرکت مورد نظر را خریداری می­‌کنند و بازدهی مالی در این روش به صورت سود تقسیمی و سود سرمایه خواهد بود.

به این شیوه، سرمایه­‌گذاری جمعی هم گفته می­شود. در این سرمایه‌گذاری، فرد سرمایه­‌گذار، اوراق بهادر سازمان و یا شرکت را خریداری می­‌کند. این شیوه در مقایسه با سایر روش­‌ها از پیچیدگی بیشتری برخوردار است.

پایان سخن

تامین مالی جمعی، یک پدیده­ جهانی با رشد روزافزون است که در جهت تأمین منابع مالی در قسمت­‌های گوناگون اقتصاد به خصوص طرح­‌های اجتماعی و آموزشی، توسعه یافته است. البته این رشد و توسعه، مرهون حضور اینترنت و شبکه‌­های اجتماعی می­‌باشد.

پرسشنامه تامین مالی جمعی اهدافی را به دنبال دارد که برخی از آن­ها عبارتند از: تأمین منابع مالی، مهمترین هدف به شمار می­آید، اما تنها هدف نیست. بازاریابی باعث می­شود طرح مورد نظر هم برای خود بازاریابی نماید. اعتبارسنجی بازار: از میزان حمایتی که از طرح تأمین مالی جمعی شده است، می­توان به پاسخ بازار آن در قبال ظرح مورد نظر و طرح­های مشابهی که در آینده مطرح می‌­شوند، آگاه شد.