بسته‌بندی سبز (پایدار)
بسته‌بندی سبز (Green packaging) شیوه جدیدی از بسته‌های نگهداری از محصولات است که از مواد قابل بازیافت و دوست‌دار محیط‌زیست تشکیل شده است. این شیوه که در راستای اقتصاد چرخشی و فعالیت‌های زیست‌محیطی سازمانی است گاهی بسته‌بندی پایدار نیز نامیده می‌شود.
با افزایش میزان مصرف سرانه جهانی و افزایش جمعیت و از سویی دیگر با ظهور برخی پیامدهای هولناک و فاجعه بار زیست محیطی تغییر در شیوه‌های تولید و مصرف الزامی است. هم نهادهای زیست‌محیطی و هم مصرف‌کنندگان کالاها از این مسئله نگران هستند. یکی از بخش‌های کالا که به نظر می‌رسد بیشترین آسیب را به محیط زیست میزند همان بسته‌بندی محصول است. از این رو ضرورت تغییر در بسته‌بندی‌ها به گونه‌ای که آسیب کمتری را متوجه محیط زیست و در نهایت زندگی موجودات زنده کند ضروری است.
تولید بسته‌بندی‌های سبز در مقایسه با تلاش برای تغییر الگوهای مصرفی مشتریان می‌تواند راهکار ساده‌تری برای کم کردن آسیب‌های محیط زیستی در سطح جهان است. البته این مفهوم هنوز جایگاه واقعی خود را در تصمیمات خرید مشتریان نیافته است. پژوهش‌ها نشان می‌دهد که سبز بودن بسته‌بندی کالا به عنوان یکی از ویژگی‌های مهم محصول سبز در هنگام خرید کالاها در مرتبه دوم اهمیت قرار دارد. ویژگی‌های دیگری همچون بخش کارکردی بسته‌بندی اهمیت بیشتری برای مشتریان در خرید کالاها دارد.
عوامل تشکیل‌دهنده بسته‌بندی سبز
بسته‌بندی سبز اغلب به دو شکل «بسته‌بندی خوراکی» که با ماده درون خود بعضاً پخته و استفاده می‌شود و «بسته‌بندی گیاهی» که بیشتر از پلیمرهای گیاهی تهیه می‌شوند، دیده می‌شود. در بسته‌های پایدار از مواد و روش‌هایی برای تولید استفاده می‌شود که کمترین مصرف انرژی و اثرگذاری را بر محیط زیست دارند. بسته‌های پایدار که بر پایه‌ی تعهد به محیط زیست خلق شده است، از مواد قابل بازیافت و تجزیه‌پذیر استفاده و انرژی را بهینه مصرف می‌کند.
بسته‌بندی سبز حذف مواد شیمیایی و آلوده‌کننده را که به آب، خاک، هوا و گیاهان آسیب می‌رساند، ممکن کرده است. این کار با ایجاد بسته‌های تجزیه‌پذیر و قابل بازیافت محقق شده است. در بسته‌های سبز مواد کمتری به کار می‌رود به علاوه در فرایند تولید از انرژی‌های تجدیدپذیر مانند سوخت‌های زیستی، باد و انرژی خورشیدی استفاده می‌شود. برخی از موادی که در بسته‌بندی سبز استفاده می‌شوند عبارتند از:
- پلاستیک تجزیه‌پذیر
- پلاستیک گیاهی
- محصولات قابلِ بازیافت
- منابع انرژی جایگزین
- کیسه‌های پلی‌اتیلن
- زباله‌های بازیافت‌شده
استفاده از این مواد سبب می‌شود تا بسته‌های محتوی محصولات دوباره قابل استفاده باشد و ضایعات کمتری تولید شود. برای سنجش اهمیت این مقوله می‌توان از پرسشنامه بسته‌بندی سبز در سازمان استفاده کرد.
روش‌های بسته‌بندی سبز
به طور کلی ۴ روش برای بسته‌بندی سبز وجود دارد:
بسته‌های برپایه منابع تجدیدپذیر. ۹۰ درصد PLA (اسید لاکتیک) مشتق‌شده از نشاسته در محیط‌های کمپوست صنعتی طی ۹ ماه تجزیه می‌شود. PLA از نیشکر، ذرت، سیب‌زمینی یا دیگر مواد حاوی نشاسته تهیه می‌شود.
بسته‌هایی با افزودنی‌های زیست‌تخریب‌پذیر. هم‌اکنون دو نوع افزودنی در بازار بسته‌بندی وجود دارد. استفاده از مواد افزودنی OXO و BIO بسته‌بندی‌ها را تجزیه‌پذیر می‌کند.
بهینه‌سازی بسته‌بندی. صرفه‌جویی در فرایند بسته‌بندی درحالی‌که محصول به خوبی محافظت شود، نیازمند دقت و تمرکز زیادی است.
مواد قابلِ بازیافت. مواد قابلِ بازیافت که درباره‌ی آنها بسیار شنیده‌ایم، جایگاه مهمی در صنعت بسته‌بندی سبز دارند.
مزایا و اثرات مثبت بسته‌بندی سبز هم برای محیط زیست و هم برای انسان‌ها قابل توجه است. در روند تولید و بسته‌های سنتی مانند کیسه‌های پلاستیکی انرژی قابل توجهی مصرف می‌شود.
همچنین در بیشتر مواقع منبع اصلی انرژی سوخت‌های فسیلی هستند که سالانه حجم بالایی متان و دی‌اکسید‌کربن به جو زمین اضافه می‌کنند. مواد زائد و زباله‌های ناشی از روند بسته‌بندی سنتی در پایان به اقیانوس‌ها و زمین‌های دفن زباله ختم می‌شوند که آلودگی‌ها و آسیب‌های آشکار و پنهانی را به محیط زیست وارد می‌کند.
مواد و روش‌های آسیب‌زای مختلفی از جمله پلاستیک‌های تهیه شده از پلی‌اتیلن، یونولیت، بسته‌بندی چندلایه، پلی‌استایرن، سوخت‌های فسیلی و… در بسته‌بندی سنتی به کار می‌رود.
مزایای کلیدی بسته‌بندی سبز
برای کاهش آثار مخرب روش‌ها و مواد به کار رفته در بسته‌بندی سنتی، جایگزین‌های گوناگونی وجود دارد که هریک مزیت‌های خود را دارند.
صرفه‌جویی در مواد مصرفی
بهینه کردن روش بسته‌بندی به گونه‌ای که از کاغذ مصرفی به بهترین شکل استفاده شود
تغییر اندازه‌ی بسته‌ها متناسب با محتوای آنها
استفاده از مواد بازیافت‌شده
کاهش ضایعات
افزایش امکان بازیافت
فرایند تولید پاک
بازیافت همه‌ی آب مصرفی
صرفه‌جویی در مصرف انرژی
استفاده از مواد تولید شده توسط انرژی‌های سبز
تعویض منابع انرژی با انرژی‌های جایگزین یا استفاده از تجهیزات بهینه
حمل‌ونقل کارآمد
افزایش استفاده از مواد تجدیدپذیر
بسته بندی سبز در بازار
برای همگامی با اهداف پایداری و توسعه پایدار بسیاری از سازمان‌ها و شرکت‌ها و کسب‌وکارها از بسته‌های پایدار استفاده می‌کنند. برخی ایده‌های کاربردی در این زمینه عبارتند از:
۱. بسته‌های خوردنی. برای کاهش ضایعات کاغذ و پلاستیک، بسته‌های قابل خوردن توجه کارخانه‌های بسیاری را جلب کرده است. اما با توجه به مسائل بهداشتی و آماده‌سازی آن، یافتن روش تولید مناسب و به‌صرفه، کار دشواری است.
۲. تعیین استانداردها و نظارت بر زنجیره‌ی تأمین. شرکت‌ها به نظارت، کنترل و شناخت بیشتری از عملکرد زنجیره‌ی تأمین نیاز دارند. زمانی می‌رسد که تعهد و توجه به محیط زیست نقش مهمی در تصمیمات کلیدی کسب‌وکارها خواهد داشت.
۳. کاهش گازهای گلخانه‌ای. کاهش گازهای گلخانه‌ای معمولا کاهش دیگر عوامل مخرب برای محیط زیست را به همراه دارد، بنابراین بسیار مورد توجه است.
۴. پلاستیک‌های ۱۰۰٪ زیست‌سازگار. کوکاکولا بطری‌هایی تولید می‌کند که بخشی از مواد اولیه‌ی آنها منشأ گیاهی دارند. این شرکت در سال ۲۰۱۵ اعلام کرد که از این پس بطری‌هایش به تمامی از مواد سازگار با محیط زیست تولید می‌شود.
۵. پلاستیک‌های گیاهی با کیفیت‌تر. بسیاری از محدودیت‌های پلاستیک‌های زیستی از بین بروند. یکی از مشکلات پلاستیک‌های زیستی با منشأ گیاهی این است که تابِ دمایی را که برخی عملیات بسته‌بندی در آن انجام می‌شود، ندارند و ذوب می‌شوند. اما پیشرفت‌ها و نوآوری‌های پیوسته، امید خلق پلاستیک‌های زیستی با کیفیت‌تر و مقاوم در برابر دمای بسیار زیاد را افزایش داده است.
۶. کاهش ضایعات. بی‌تردید موضوع کاهش ضایعات یکی از دلایل عمده‌ی تمایل به بسته‌بندی سبز است. بسته‌بندی پایدار هم برای کسب‌وکارها و هم برای محیط زیست از منظر مدیریت ضایعات، سودمند است.
خلاصه‌وجمع‌بندی
هر روز میلیون‌ها محصول و کالای مختلف در بسته‌بندی‌های گوناگون در سراسر دنیا جابه‌جا می‌شوند. این بسته‌بندی‌ها پس از باز شدن روانه‌ی سطل زباله می‌شوند و بیشتر مواد تشکیل‌دهنده‌ی آنها قابل بازیابی نیستند. با وجود انبوه کالاهایی که توسط شرکت‌های حمل‌ونقل از کارخانه‌ها به انبارها و سپس به فروشگاه‌ها منتقل می‌شوند و همچنین افزایش فزایند‌ه‌ی فروشگاه‌های اینترنتی که روزانه دارای سفارش‌های متعددی هستند، مقدار قابل توجهی از پلاستیک، فوم، مقوا و کاغذِ به کار رفته در بسته‌بندی، به زباله تبدیل می‌شود. خوشبختانه «بسته‌های پایدار» راهکاری برای این مشکل ارائه کرده است.
بسته‌بندی سبز انتخابی سودمند برای محیط زیست و برای انسان‌هاست. همچنین هم برای تولیدکنندگان و هم برای مصرف‌کنندگان صرفه‌ی اقتصادی دارد. به همه‌ی اینها یک مزیت مهم دیگر بسته‌بندی پایدار را اضافه کنید؛ محیط زیست پاک‌تر و سالم‌تر برای جامعه و نسل آینده.
با تقدیر از الناز طرزمنی
