تجارت متقابل

تجارت متقابل مجموعه‌ای از روش‌های تجاری است که طرفین معامله بهای کالا یا خدمات دریافتی را با کالا یا خدمات دیگر پرداخت می‌کنند. این شیوه از تجارت در بازاریابی بین‌الملل کاربرد فراوانی دارد. صادر کننده یا وارد کننده تعهد می‌نماید در ازای کالا یا خدمات صادره به کشور خریدار (یا وارده از کشور فروشنده) کالا یا خدماتی را به ارزش کل معامله یا بخشی از آن خریداری (یا صادر) نماید.

در دهه ۱۹۸۰ شیوه‌های نوینی از تجارت بین کشورها رواج پیدا کرد که با عنوان تجارت متقابل دسته‌بندی می‌شوند. تجارت متقابل به معاملاتی اطلاق می‌شود که براساس آن، صادرکننده متعهد می‌شود تا علاوه بر تعهداتی که معمولا در قراردادهای صدور کالا و خدمات پذیرفته می‌شوند، تعهدات اضافی و متقابلی را در جهت منافع وارد کننده تقبل نماید. تعهداتی که ممکن است حتی با موضوع اصلی قرارداد سنخیت نداشته باشد.

در تجارت متقابل از شیوه تجارت سنتی که معاملات پایاپای انجام می‌شد پیروی می‌شود. در این صورت نیازی به جابجایی پول نیست و می‌توان به رشد اقتصادی کشورها از طریق توسعه صادرات نیز کمک کرد. به نظر می‌رسد انواع مختلف این شیوه تجاری برای ایران اهمیت بسیاری دارد. به این ترتیب مشکلات اساسی کشور در صادرات و واردات که نیاز به منابع ارزی دارد حل می‌شود. نظر به اهمیت موضوع در این مقاله به تشریج تجارت متقابل و انواع آن پرداخته شده است.

تعهدات تجارت متقابل

تعهدات عادی یک صادرکننده یا فروشنده معمولا شامل تحویل کالای خریداری شده مطابق با مشخصات قراردادی و تحویل آنها در زمان مقرر به خریدار است. چنانچه صادرکننده طبق قرارداد ملزم شود تا علاوه بر تعهدات متعارف، تعهدات اضافی دیگری را به نفع واردکننده تقبل نماید، تجارت متقابل شکل می‌گیرد. این تعهدات اضافی ممکن است این موارد را شامل شود:

  • خرید متقابل کالا و خدمات از واردکننده
  • انتقال فن‌آوری و دانش فنی به واردکننده
  • کمک به واردکننده در بازاریابی کالاهای تولیدی واردکننده
  • پیدا کردن مشتری برای کالاها و خدمات واردکننده
  • سرمایه گذاری در کشور واردکننده
  • تولید بعضی از کالاها در کشور واردکننده
  • مشارکت با واردکننده در تولید بعضی از کالاها وخدمات
  • همکاری تحقیقاتی با واردکننده
انواع تجارت متقابل

انواع تجارت متقابل

انواع تجارت متقابل

تجارت متقابل Mutual Trade انواع متنوعی دارد که مهم‌ترین آنها عبارتند از:

  • معامله تهاتری یا پایاپای  Barter
  • رید متقابل Counter- purchase
  • معامله جبرانی
  • معامله بای بک Buy Back
  • معامله افست
  • مبادله انتقالی

معامله تهاتری یا پایاپای
شکلی از تجارت متقابل است که در آن مبادله مستقیم کالاها و خدمات در ازاء کالاها و خدمات دیگر میان دو طرف و بدون مبادله پول صورت میگیرد.

خرید متقابل
شکلی از تجارت متقابل است که در آن صادر کننده کالاها یا خدمات به یک کشور متقابلا کالاها یا خدماتی را میفروشد و  از همان کشور خریداری مینماید.

معامله جبرانی
شکلی از تجارت متقابل خواهد بود که در آن وارد کننده تمام یا بخشی از قیمت کالای خریداری شده را به شکل کالا به صادر کننده پرداخت می‌کند.

معامله بای بک
این معامله شکل دیگری از تجارت متقابل است که در آن خرید کارخانجات ماشین‌آلات،تجهیزات تولیدی و یا تکنولوژی در ازاء تحویل محصولات مستقیم یا غیر مستقیم این تسهیلات به فروشنده صورت می‌گیرد .اصولا این قرارداد شبیه سرمایه گذاری خارجی بوده و نوعی انتقال تکنولوژی محسوب میگردد.

معامله افست
شکلی از تجارت متقابل است که درآن صادر کننده تجهیزات (غالبا هواپیمایی ونظامی) تعهد مینماید که قطعات ورد استفاده در این تجهیزات یا محصولات دیگر را ازکشور وارد کننده خریداری نموده یا موجبات خریداری آنها را فراهم سازد. در این شکل نیز شرط تعهدی ضمن تعهد اصلی(مبنی بر تعهد خرید) واقع شده است.

مبادله انتقالی
مبادله انتقالی انتقال مازاد در حساب‌های تجاری مربوط به موافقتنامه‌های تهاتری دو جانبه است. از طرف بستانکار این حساب‌ها به شخص ثالث در ازاء دریافت ارز معتبر صورت می‌گیرد. این معامله مبادله کالایی نبوده بلکه یک معامله ارزی است. دلال این مبادله پس از انجام سلسله عملیات پیچیده کالا را در مقابل ارز معتبر به فروش می‌رساند. پس از کسر حق العمل خود باقیمانده را به طرف بستانکار تحویل می‌دهد.

خلاصه و جمع‌بندی

تجارت متقابل مجموعه روش‌هایی در بازاریابی بین‌الملل براساس مبادله کالا به جای پول می‌باشد. مهم‌ترین شیوه آن معامله تهاتری یا پایاپای است. معامله تهاتری شامل دو معامله مستقل است: قرارداد اول (در خرید متقابل) مانند قراردادهای معمولی فروش بین‌المللی است. طبق آن فروشنده کالا را به خریدار تحویل می‌دهد و بهای آن را نقدا به یک ارز مورد توافق دریافت می‌دارد. قرار داد دوم مربوط به الزام فروشنده اولیه به خرید از کشور دیگر است که معمولا کمی وسیعتر و پیچیده‌تر خواهد بود. برای کشور تحریم شده ایران که امکان معاملات ارزی ندارد این شیوه‌ها بسیار کارساز است.