اعطای امتیاز (قرارداد لیسانس)
اعطای امتیاز توافقی است که در آن اعطاکننده امتیاز، مورد باارزشی را به دریافت‌کننده امتیاز در ازای عمکلرد و مبلغ مشخصی، اعطاء می‌کند. به اعطای امتیاز (Licensing) در فارسی قرارداد لیسانس هم گفته می‌شود. همچنین به اعطاکننده امتیاز Licensor و دریافت‌کننده امتیاز Licensee گفته می‌شود.
یک راه ساده برای ورود یک تولیدکننده به بازار بین الملل، اعطای مجوز است. با این روش یک شرکت بین‌المللی می‌تواند بدون سرمایه‌گذاری وارد بازارهای خارجی شود. اعطای امتیاز یکی از روش‌های بازاریابی بین‌الملل است که نسبت به تولید قراردادی اختیارات بیشتری را همراه دارد. در مقایسه با تولید قراردادی این روش بلندمدت تر بوده و دریافت‌کننده امتیاز مسئولیت بیشتری را می‌پذیرد.
در این روش شرکت با انعقاد قرارداد با گیرنده مجوز در بازار خارجی، حق استفاده از فناوری تولید، حق اختراع، برند و لوگو، دانش بازاریابی، حق انحصاری اسرار تجاری، تخصص عملیاتی و یا سایر موارد با ارزش را در قبال دریافت مبلغ یا حق مجوز بصورت پرداخت اولیه یا مقدار مشخصی سالیانه به عنوان حق مجوز واگذار می کند. به این ترتیب شرکت حق ورود به بازار خارجی را با حداقل مخاطره به دست می آورد. گیرنده مجوز نیز بدون اینکه از صفر شروع کند دانش تولید کالا یا نام تجاری معروفی را از آن خود می سازد.
تعریف اعطای امتیاز (قرارداد لیسانس)
لیسانس در لغت به معنای مجوز است و قرارداد لیسانس، توافقی دوطرفه در اعطای مجوز، پروانه بهره برداری یا حق استفاده از مالکیت فکری امتیازدهنده در ازای دریافت مبلغی مشخص( رویالتی یا قیمت مقطوع )از سوی امتیازگیرنده می‌باشد. در این نوع قراردادها، مالک اجازه بهرهبرداری دارایی‌های فکری خود را طبق شرایطی خاص به ثالث منتقل می‌کند. امتیازات مذکور عبارتند از ساخت، فروش و استفاده از موضوع قرارداد در محدوده جغرافیایی و بازه زمانی مشخص.
قرارداد لیسانس را در بازار تجارت بین‌المللی اصولاً به عنوان قراردادهای اعطای مجوز و یا قرارداد حق استفاده از مالکیت فکری و یا قراردادهای پروانه بهرهبرداری می‌شناسند. آنچه که قرارداد لیسانس را به قراردادی مهم و پیچیده تبدیل می‌کند این است که مسائل حقوقی و کلیدی بیشتری نسبت به سایر قراردادها در این نوع قرارداد وجود دارد.
اعطای امتیاز یکی از انواع قراردادهای بین‌المللی مهم در این عرصه است. در این قرارداد یک طرف، حق بهره برداری، استفاده و انتفاع از تمام یا بخشیاز دارایی‌های نامشهود خود را برای مدت مشخص و در یک محدوده جغرافیایی یا بازار مشخص، به طرف دیگر واگذار می‌کند. یکی از مهم‌ترین کاربردهای این نوع قرارداد در بحث انتقال فناوری است.
اعطای پروانه بهرهبرداری از یک محصول با توافق دو طرف صورت می‌پذیرد و هرکدام از طرفین در این قرارداد تعهدات و وظایفی به عهده دارند که در مجموع تمام این بندها، موارد تشکیل‌دهنده قرارداد لایسنس خواهند بود. از پرداخت هزینه‌ها گرفته تا شرایط تقسیم سود همگی باید به‌صورت شفاف در چنین قراردادی درج شود.
مقایسه لایسنسینگ و فرانچایزینگ
فرانچایزینگ Franchising نوع خاصی از اعطای امتیاز است که در آن امتیازدهنده Franchisor تمام برنامه‌های بازاریابی شامل برند، محصول و عملیات تولید را در اختیار امتیازگیرنده Franchisee قرار می‌دهد. قرارداد فرانچایز در کلیات بسیار مشابه با قرارداد لیسانس می‌باشد. این قرارداد بر مبنای توافق طرفین برای فعالیتی مشترک و به منظور دستیابی به هدفی مشترک شکل می‌گیرد. در این نوع قرارداد، ارایه خدمات فنی امتیازدهنده الزامی است و نقش نظارتی آن بسیار چشمگیر می‌باشد. به عبارتی دیگر امتیازگیرنده به دلیل حس شهرت و با تصور حمایت و نظارت کیفی امتیازدهنده اقدام به انعقاد قرارداد می‌نماید.
انواع اعطای امتیاز (قرارداد لیسانس)
اعطا کننده امتیاز (شرکت بین‌المللی) یکی از موارد زیر را به گیرنده امتیاز (شرکت ملی) اعطا می‌کند:
- حق استفاده از یک کالا، تکنولوژی و یا فرایند (Patent Right)
- حق استفاده از علائم، نام و نشان تجاری (Trademark)
- حق نشر و تکثیر فعالیت‌های چاپی، هنری، موسیقی، نرم‌افزارهای کامپیوتری و … (Copyright)
- دانش فنی محصولات و یا فرایندها (Know How)
لیسانس اختراع
منظور این است که یک طرف چیزی را ثبت اختراع کرده و طرف دیگر متقاضی استفاده از آن می‌باشد. در اینجا بین مخترع و متقاضی استفاده قرارداد لیسانس منعقد می‌شود. به این صورت که مخترع متعهد می‌شود که آن اختراع را در اختیار متقاضی قرار دهد. طرف دیگر که متقاضی استفاده از اختراع است نیز تعهداتی را بر عهده می‌گیرد.
لیسانس علامت تجاری
در لیسانس علامت تجاری محصول تولیدی توسط طرف لیسانس‌گیرنده با نام تجاری طرف لیسانس‌دهنده عرضه می‌شود. علامت تجاری یا برند، رنگ، تصویر و نشانه‌ای است که نشانگر یک محصول یا خدمت می‌باشد. این علائم برای تمایز آن محصول یا خدمت از دیگر محصولات و خدمات مشابه به کار می‌رود. علامت تجاری در صورت ثبت شدن دارای اعتبار حقوقی بوده و مورد حمایت قانون قرار می‌گیرد.
لیسانس دانش فنی
دانش فنی به مجموعه‌ای از اطلاعات سودمند و مهارت‌های مرتبط با طراحی، تولید و عملیات، اطلاق می‌گردد. در اینجا قراداد لیسانس به این صورت منعقد می‌شود که لیسانس‌دهنده متعهد می‌شود تمام یا بخشی از دانش فنی ساخت یک ابزار خاصی را در اختیار لیسانس‌گیرنده قرار دهد. لیسانس‌گیرنده هم در مقابل، تعهداتی را بر عهده می‌گیرد.
خلاصه و جمع‌بندی
اعطاکننده مجوز لایسنس در هنگام تنظیم قرارداد در اصطلاح انگلیسی Licensor خطاب می‌شود. این طرف قرارداد مزیت‌ها و اهداف خاص خود را برای تنظیم چنین قراردادی به دنبال دارد. کاهش هزینه‌های تولید، ارائه محصولات در بازارهای ثانویه، دور زدن قوانین دست‌وپا گیر و موارد مربوط به عوارض گمرکی در میان کشورهای مختلف، داشتن درآمد فعال و افزایش سود ازجمله اهدافی هستند که اعطاکننده مجوز لایسنس در چنین قراردادهایی به دنبال آن است. در هنگام تنظیم قرارداد به انگلیسی این طرف معامله معمولاً به دنبال پیدا کردن شرایط بهینه‌ای برای خود است.
شخص یا شرکت متقاضی دریافت لایسنس در ترجمه قرارداد اصطلاحاً Licensee خطاب می‌شود. این طرف معامله نیز اهداف خاص خود را در چنین قراردادهایی دنبال می‌نماید. دستیابی به دانش روز دنیا، کسب درآمد بیشتر از محصولی که در منطقه جغرافیایی مشخص‌شده عرضه نمی‌شود، ارائه و فروش محصول پرطرفدار و محبوب و افزایش درآمد ازجمله انگیزه‌هایی هستند که باعث جذابیت قراردادهای لایسنس برای کاربران می‌شوند.
اعطای امتیاز یک راه مشروع برای واردات تکنولوژی از کشورهای خارجی است. قرارداد لیسانس هم منبعی برای تأمین درآمد طرف لیسانس دهنده است و هم روشی قانونی برای پیشرفت و توسعه صنعتی کشورهای در حال توسعه. با این روش کشور می‌تواند فناوری مورد نیاز خود را که قادر به ساخت و یا تجهیز آن نیستند را به دست آورد.
تهیه و تنظیم: پشتیبانی پارسمدیر
مدیریت بازاریابی | ۰۳ خرداد ۰۰
