پیمانکار (Contractor)
پیمانکار (Contractor) شخصی حقیقی یا حقوقی است که طی امضای پیمان (قرارداد) با کارفرما، متعهد به اجرای موضوع مورد پیمان می‌شود. همانطور که در مقاله مربوط به پروژه گفته شد، یک پروژه پیمان‌کاری می‌تواند شامل ساخت یک پل یا جاده یا حتی انتقال برق به یک منطقه باشد. در یک پیمان، پیمانکار می‌تواند نماینده و جانشین‌های قانونی را به جای خود انتخاب و معرفی کند که این اشخاص هم حکم خود پیمانکار را دارند.
یکی از مباحث مهم در حوزه مطالعات مدیریت صنعتی و مهندسی صنایع به مسائل مرتبط با پیمانکاران مرتبط می‌شود. انتخاب بهترین پیمانکار برای پروژه‌های عمرانی و ساخت از موضوعات مورد علاقه پژوهشگران مدیریت و مهندسی صنایع است. با گسترش حوزه‌های مهندسی، منابع مختلف تعاریف متفاوتی از پیمان‌کاری و وظایف آن دارند. در کشور ما نیز عبارت پیمان‌کاری در حوزه‌های مختلف تعریف می‌شود. در این مقاله به تعریف و نقش پیمانکار در مدیریت پروژه پرداخته شده است.
تعریف پیمانکار
در ایران دفترچۀ شرایط عمومی پیمان و دیگر قوانین، پیمانکار و قرارداد پیمان‌کاری را تعریف نکرده‌اند. اما به طورکلی می‌توان گفت پیمان‌کاری قراردادی است که شخص یا اشخاص حقیقی یا حقوقی (مقاطعه کار) انجام عمل یا اعمالی را در مقابل بهای مقاطعه کاری یا حق الزحمۀ ازپیش تعیین شده برای دیگران (مقاطعه دهنده) انجام می‌دهند.
برخی برای پیمان‌کاری، قائل به معنای عام و عرفی شده اند. ازاین رو گفته‌اند در معنای عام، هر قراردادی که در آن یک طرف قرارداد در قبال طرف دیگر، تعهد انجام امری را می‌نماید، می‌توان قرارداد پیمان‌کاری دانست. در معنای عرفی، پیمان‌کاری به قراردادهایی گفته می‌شود که موضوع آن، ساخت یا ساخت ونصب است.
درواقع پیمان‌کاری قراردادی است که در آن پیمانکار طی موافقت نامۀ پیمان، برای دوره زمانی مشخص، انجام یا تکمیل کار را بر عهده می‌گیرد. قراردادهای پیمان‌کاری ساخت یا مقاطعه کاری کامل ترین نوع قراردادهای اداری به شمار می‌روند. بدین ترتیب که نظم حقوقی حاکم بر آن، شکلی فنی و منسجم دارد.
قراردادهای مزبور عموماً مشتمل بر یک موافقت نامه، شرایط عمومی پیمان، شرایط خصوصی پیمان، جدول زمان بندی کلی، فهرست بها و مقادیر کار، مشخصات فنی و نقشه‌های اجرایی است. با ارائه این تعریف از پیمان‌کاری مشخص می‌شود که شخص انجام دهنده قرارداد پیمان‌کاری، پیمانکار یا مقاطعه کار نامیده می‌شود.
پیمانکار در لغت به معنی کسی که انجام دادن کاری را در برابر پول معینی بر عهده بگیرد، آمده است و آن را مترادف با مقاطعه کار دانسته‌اند. در تعریف اصطلاحی پیمانکار گفته شده آنکه شغل او تعهد به فعل (ساختمان و بنا و راه و غیره ) و یا حمل و نقل کالا به صورت عمده باشد. در تعریف لغوی قرارداد پیمان‌کاری گفته اند: قراردادی است که به موجب آن پیمانکار در قبال دریافت وجهی معین، اجرای موضوع پیمان را در مقابل کارفرما تعهد می‌نماید.
انواع پیمانکار
پیمانکار عمومی (General Contractor)
به فرد یا شرکتی گفته می‌شود که با سازمان یا شخصی دیگر قرارداد (کنترات) امضاء می‌کند تا پروژه‌های مشخص را طبق نقشه‌ها و مشخصات مورد توافق اجرا نماید. GCها معمولا در هدایت و مدیریت طرح‌ها و پروژه‌های صنعتی زیربنایی دارای تجربه و تخصص بوده و با تکیه بر دانش و ابزارهای مدیریتی خود، اجرای پروژه‌ها را بر عهده میگیرند. در رابطه با فرآیندهای اجرا و فازهای پروژه‌های GC نظریه‌های متفاوتی وجود دارد. بسته به نوع پروژه و ویژگی‌های اجرا و وسعت آن، می‌توان مراحل متفاوتی را برای آن در نظر گرفت.
پیمانکار جزء
پیمانکاران جزء معمولا در کارهای اجرایی تخصص دارند. پیمانکار جزء شخصی حقیقی یا حقوقی است که برای اجرای قسمتی از پروژه بزرگتر با پیمانکار عمومی قرارداد می‌بندد. به عنوان مثال فردی که در پروژه ساختمانی عملیات جوشکاری را انجام می‌دهد پیمانکار جزء نامیده می‌شود.
پیمانکاران پروژه‌های Turn-Key
در این حالت اجرا که پروژه کلید در دست نیز نامیده می‌شود، مسئولیت طراحی و اجرا به طور کامل به پیمانکار سپرده می‌شود. در واقع پیمانکار متعهد می‌شود در ازای دریافت هزینه اجرا، کلیه امور طراحی و اجرای پروژه را انجام دهد. بنابراین کارفرما تنها پس از تحویل پروژه اصطلاحا کلید تاسیسات مورد قرارداد را از پیمانکار دریافت می‌کند و در صورت بروز هرگونه نقص (در هر مرحله و به هر دلیل) کلیه مسئولیت‌ها به عهده پیمانکار خواهد بود.
پیمانکاران پروژه‌های EPC
پروژه مهندسی، تدارکات و ساخت (Engineering, Procurement, and Construction) در واقع به عنوان همان پروژه کلید در دست در نظر گرفته می‌شود. کلیه فعالیت‌ها جهت اجرای پروژه (طراحی، تدارکات و اجرا) به پیمانکار واگذار می‌شود. در قراردادهای EPC این نکته مهم وجود دارد که این سه مقوله مجزا باید در کنار هم و بدون نقص اجرا شود.
دسته‌بندی پیمانکاران براساس قوانین داخلی
آیین نامه طبقه بندی و تشخیص صلاحیت پیمانکاران ایران، از دیدگاه تشخیص صلاحیت، پیمانکاران را به سه دسته تقسیم می‌کند:
- اشخاص حقیقی یا حقوقی ایرانی که قصد کار در ایران دارند.
- اشخاصی حقوقی خارجی که قصد کار در ایران دارند.
- اشخاص حقیقی یا حقوقی ایرانی که برای کار در کشورهای خارجی نیاز به تضمین یا تسهیلات دولتی دارند.
پیمانکاران بر حسب نوع فعالیت، به شرح زیر طبقه بندی می‌شوند:
- ساختمان
- آب
- حمل و نقل
- صنعت
- برق
- تاسیسات و تجهیزات
- کاوش‌های زمینی
- ارتباطات
- کشاورزی
- خدمات
گواهینامه صلاحیت پیمان‌کاری
مدرکی است که براساس مقررات و به ازای احراز شرایط لازم برای فعالیت پیمان‌کاری صادر و بر اساس قوانین، اصلاح و تمدید می‌گردد.
برای شرکت‌های پیمان‌کاری از ۱ تا ۵ رتبه‌ای تعیین می‌شود که بیانگر اعتبار و صلاحیت آن‌هاست. شرکت‌های برتر با رتبه‌های بالاتر علاوه بر توانایی اجرای قوی تر پروژه‌های محوله، در بازاریابی و جذب مشتری نیز موفق‌تر عمل می‌کنند. شرکت‌های پیمان‌کاری رتبه ۱ به عنوان برترین شرکت‌های پیمان‌کاری شناخته می‌شوند و به ترتیب تا رتبه ۵ به رتبه‌های پایین‌تر تقسیم بندی می‌شوند.
خلاصه و جمع‌بندی
پیمانکار شخص حقوقی یا حقیقی است که سوی دیگر امضا کننده پیمان است و اجرای موضوع پیمان را بر اساس اسناد و مدارک پیمان، بعهده گرفته است. نمایندگان و جانشین‌های قانونی پیمانکار در حکم پیمانکار می‌باشند. یکی از مهم ترین عوامل اجرا پیمانکار یک پروژه است و کارهایی باید انجام دهد که در ادامه بیشتر که پیمانکار کیست توضیح خواهیم داد.
مسأله پیمان‌کاری از مهمترین مؤلفه‌های داد و ستد بازاری به حساب می‌آید که تمرکز بر آن بیشتر از سوی مهندسین مد نظر قرار می‌گیرد. در حالی که جا دارد اقتصاددانان نیز بیشتر به این حوزه ورود نمایند. چه بسا بزرگترین مسایل اقتصادی جهان بر پایه قراردادهای پیمان‌کاری استوار است. از این رو با پیشرفت صنعتی و توسعه جامعه، حسابداری پیمان‌کاری اهمیتی چند برابر پیدا می‌کند.
منبع: اقتباس از پایگاه کاوش فردا
تهیه و تنظیم: محبوبه برابسته
مدیریت تولید | ۲۳ آبان ۰۰
