نمونه‌گیری طبقه‌ای (چینه‌ای)
نمونه‌گیری طبقه‌ای (چینه‌ای) انتخاب نمونه از میان طبقه‌هایی است که از نظر درونی همگن و از نظر بیرونی ناهمگن هستند. اگر جامعه آماری ناهمگن باشد اما بتوان آن را به طبقه‌هایی تقسیم کرد که افراد هر طبقه از نظر متغیر مورد بررسی همگن باشند آنگاه می‌توان از روش نمونه‌گیری طبقه‌ای استفاده کرد.
روش نمونه‌گیری طبقه‌ای یا چینه‌ای ترجمه Stratified sampling است که در دسته نمونه‌گیری احتمالی قرار می‌گیرد. این روش معمولاً در ترکیبی با روش‌های تصادفی ساده یا سیستماتیک انجام می‌شود. به این معنا که ابتدا طبقات مختلف شناسایی و سپس به صورت تصادفی از میان طبقات نمونه‌گیری می‌شود. کاربرد این شیوه در میان روش‌های نمونه‌گیری آماری بسیار زیاد است. بنابراین در این مقاله به صورت دقیق آموزش داده شده است.
روش نمونه‌گیری طبقه‌ای
در نمونه‌گیری تصادفی ساده فرض بر این است که افراد جامعه از تجانس نسبی برخوردار هستند و جامعه از نظر صفت مورد بررسی همگن است. اما در بسیاری مطالعات این همگنی در میان آحاد جامعه وجود ندارد. اگر یک جامعه آماری قابل تقسیم به بخش‌هایی با تجانس درونی باشد در این صورت نمونه‌گیری تصادفی می‌تواند اریب باشد. به این معنا که فقط عناصر یک طبقه خاص را شامل شود و از سایر طبقات عنصری در نمونه قرار نگیرد.
شیوه نمونه‌گیری طبقه‌ای برای چنین جوامعی مناسب است. ابتدا جامعه آماری بزرگتر به چندین طبقه یا چینه Strata تقسیم می‌شود. عناصر هر Strata از سایر طبقات متفاوت است اما با سایر عناصر درون Strata مشابه می‌باشد. بنابراین پس از طبقه‌بندی می‌توان از هر طبقه به صورت تصادفی نمونه‌گیری کرد.
برای مثال اگر جامعه آماری کارکنان یک سازمان بزرگ باشد می‌توان دوایر سازمانی را به عنوان چینه یا Strata در نظر گرفت. سپس از هر دایره تعدادی از کارکنان را به صورت تصادفی انتخاب کرد. اینکه سهم هر چینه تعداد از حجم نمونه باشد نیز به صورت سیستماتیک قابل محاسبه است.
مراحل روش نمونه‌گیری طبقه‌ای
اگر شرایط موردنظر مهیا باشد برای نمونه‌گیری باید گام‌های زیر برداشته شود:
- صفت‌های متمایزکننده افراد جامعه را مشخص شود.
- جامعه براساس صفت یا صفت‌های موردنظر طبقه‌بندی شود.
- جدول توزیع افراد جامعه در هر طبقه تهیه شود.
- درصد حجم هر طبقه به کل جامعه برآورد شود.
- با استفاده از روش تصادفی ساده افرادی از هر طبقه انتخاب شود.
پرسش‌های عمومی در مورد نمونه‌گیری طبقه‌ای
نمونه‌گیری طبقه‌ای (چینه‌ای) چه تفاوتی با نمونه‌گیری تصادفی ساده دارد؟
اگر جامعه آماری پژوهش همگن باشد یعنی همه افراد جامعه از نظر متغیر مورد بررسی مشابه هم باشند از روش نمونه‌گیری تصادفی ساده استفاده می‌شود. اگر افراد جامعه آماری از نظر متغیر مورد بررسی ناهمگن باشد اما بتوان آنها را به طبقاتی تقسیم کرد که هر طبقه شامل افرادی با ویژگی‌های مشابه باشد، از روش طبقه‌ای برای نمونه‌گیری استفاده می‌شود.
برای نمونه اگر جامعه آماری شامل کارمندان یک شرکت کوچک باشد می‌توان از روش تصادفی ساده برای نمونه‌گیری استفاده کرد. زیرا کارکنان چنین شرکتی از نظر متغیرهای دموگرافیک مختلف تقریباً مشابه هستند. اما اگر جامعه آماری شامل کارکنان یک سازمان بزرگ تولیدی باشد می‌توان طبقاتی مانند کارکنان عملیاتی، کارشناسان و سرپرستان را در نظر گرفت. سپس به صورت تصادفی از هر طبقه نمونه‌گیری کرد.
نمونه‌گیری طبقه‌ای (چینه‌ای) چه تفاوتی با نمونه‌گیری خوشه‌ای دارد؟
هر دو روش وقتی استفاده می‌شوند که جامعه آماری ناهمگن باشد. در این صورت اگر بتوان طبقه‌های مشخصی را تعریف کرد از روش نمونه‌گیری طبقه‌ای استفاده می‌شود. اگر جامعه آماری چنان ناهمگن باشد که طبقاتی همگن قابل تعریف نباشد از روش نمونه‌گیری خوشه‌ای استفاده می‌شود. برای نمونه اگر جامعه آماری شهروندان باشد باید هر منطقه از شهر مانند شمال، جنوب، شرق و غرب را به عنوان یک خوشه در نظر گرفت سپس از میان خوشه‌ها نمونه‌گیری انجام داد.
نتیجه‌گیری
نمونه‌گیری طبقه‌ای یا چینه‌ای یک روش نمونه‌گیری غیراحتمالی است که برای جوامع ناهمگن به کار می‌رود. با استفاده از مفهوم چینه یا استراتا جامعه به طبقات مختلف تقسیم می‌شود. سپس به صورت تصادفی براساس نسبت هر چینه به کل جامعه، افراد یا عناصری انتخاب می‌شود. این روش به طور مرسوم به تنهایی کاربرد ندارد و در نهایت با ترکیبی از روش‌های دیگر نمونه‌گیری همراه است.
تهیه و تنظیم: پشتیبانی پارس‌مدیر
آمار کاربردی مدیریت , روش تحقیق | ۰۵ دی ۰۰
در روش نمونه گیری طبقه ای ابتدا باید بر حسب کل جامعه آماری حجم نمونه را مشخص و به هر طبقه اختصاص بدیم یا اینکه با توجه به حجم هر طبقه حجم نمونه را انتخاب کنیم؟
بهتر است براساس کل جامعه، حجم نمونه را برآورد کنید.