استارتاپ یونیکورن

استارتاپ یونیکورن (Unicorn startup) یک شرکت نوپا به ارزش بیش از یک میلیارد دلار است که مالکیت خصوصی دارد و در بازار سهام فهرست نشده است. معمولا استارتاپ‌های یونیکورن در سه ویژگی با یکدیگر مشترک هستند. در حوزه فعالیت خود اولین بوده و پیشرو‌اند، از فناوری‌های قدرتمند استفاده می‌کنند و خلاقیت چشم‌گیری دارند.

وجه تسمیه این شرکت‌های نوپا کمیاب و ارزشمند بودن آنها است. همانگونه که اسب تک‌شاخ یا یونیکورن موجودی افسانه‌ای و نادر است، استارتاپ‌های با ارزش بالای یک میلیارد دلار نیز بسیار کمیاب هستند. به همین دلیل به آنها استارتاپ یونیکورن گویند. در این مقاله با انواع این استارتاپ‌ها و ویژگی‌های آنها آشنا خواهیم شد.

تاریخچه استارتاپ یونیکورن

نخستین بار در سال ۲۰۱۳ آیلین لی، اولین زن بنیان‌گذار یک شرکت سرمایه‌گذاری خطرپذیر در سیلیکون‌ولی از لفظ یونیکورن برای استارتاپ‌هایی با ارزش بالای یک میلیارد دلار استفاد کرد.

او در روزنامه‌ای به نام «تک کرانچ» مقاله‌ای با تیتر «به باشگاه تک‌شاخ خوش آمدید: از استارتاپ‌های میلیارد دلاری یاد بگیرید» نوشت و در آن بررسی کرد که تنها ۰.۰۷ درصد از استارتاپ‌هایی که از سال ۲۰۰۳ به بعد ایجاد شده‌اند، از مرز یک میلیارد دلار رد شده‌اند؛ منظور او از استفاده کردن لفظ یونیکورن برای این شرکت‌ها این بود که آنها چنان نادرند که پیدا کردن آنها مانند شانس دیدن یک موجود افسانه‌ای است.

هرچند که در آن زمان تنها ۳۹ استارتاپ به این ارزش رسیده بودند اما حالا نه تنها بیش از ۴۲۰ استارتاپ مرز یک میلیارد دلاری شدن را رد کرده‌اند، بلکه لغات جدیدی مانند دکاکورن و هکتاکورن نیز برای توصیف استارتاپ‌های ارزشمندتر اضافه شده است.

در کانادا به‌جای یونیکورن به استارتاپ‌هایی که ارزش بالای یک میلیارد دلار دارند، ناروال گفته می‌شود. معنای عبارت ناروال هیچ تفاوتی با یونیکورن ندارد و صرفا شخصی‌سازی شده برای کانادایی‌ها است.

تعریف استارتاپ یونیکورن

استارتاپ یونیکورن یا تک‌شاخ به استارتاپی با ارزش بیش از ۱ میلیارد دلار اشاره دارد. این اصطلاح در سال ۲۰۱۳ توسط آیلین لی، سرمایه‌گذار خطرپذیر ابداع شد و این حیوان افسانه‌ای را به عنوان نمادی از کمیاب و خاص بودن این کسب‌وکار‌های نوپا انتخاب کرد.

استارت آپ‌های تک شاخ اغلب شرکت‌های فناوری محور هستند که رشد سریعی را تجربه می‌کنند و پتانسیل ایجاد اختلال در صنایع سنتی یا ایجاد بازار‌های کاملاً جدید را دارند. این شرکت‌ها معمولاً به دلیل ارزش‌گذاری استثنایی و پتانسیل رشد، از سوی سرمایه‌گذاران، رسانه‌ها و عموم مردم توجه زیادی را به خود جلب می‌کنند.

اصطلاح «یونیکورن» برای تأکید بر ماهیت استثنایی این استارتاپ‌ها به‌کار می‌رود، زیرا آن‌ها مانند تک‌شاخ، افسانه‌ای کمیاب و دست نیافتنی هستند. در حالی که زمانی تبدیل شدن به یونیکورن یک دستاورد بسیار انحصاری بود، تعداد استارتاپ‌های یونیکورن در سال‌های اخیر به‌دلیل رشد صنعت فناوری و در دسترس بودن منابع مالی سرمایه‌گذاری خطرپذیر، افزایش چشمگیری داشته است.

استارت آپ‌های تک شاخ اغلب با مدل‌های کسب‌وکار نوآورانه، فناوری‌های مخرب (disruptive technologies) و پلتفرم‌های مقیاس‌پذیر مرتبط هستند. آن‌ها ممکن است در بخش‌های مختلفی مانند تجارت الکترونیک، توسعه نرم‌افزار، فین‌تک، بیوتکنولوژی، هوش‌مصنوعی و حوزه‌های دیگر فعالیت کنند.

استارتاپ یونیکورن در ایران

در ایران و با وجود افزایش شدید نرخ ارز، تا به حال هیچ استارتاپی جزو یونیکورن‌ها قرار نگرفته است. اما در دنیا نمونه‌های زیادی برای این گروه استارتاپ‌ها وجود دارد. مطابق آمارها ۸۷ درصد از محصولات استارتاپ‌های یونیکورن موجود در سراسر دنیا در حوزه‌ی نرم‌افزار فعالیت می‌کنند. تنها ۷ درصد در زمینه‌ی سخت‌افزار فعال هستند و ۶ درصد نیز فعالیتی مرتبط با محصولات و خدمات دیگر دارند. به علاوه ۶۲ درصد از استارتاپ‌های یونیکورن از نوع B2C هستند و مدل‌ کسب‌وکارشان بر مبنای ارائه محصولاتی است که زندگی مشتریان را ساده‌تر کند و از نظر اقتصادی صرفه بیشتری برایشان داشته باشد.

مطابق آمار اعلام شده، از میان استارتاپ‌های در حال فعالیت در جهان، کمتر از یک درصد به استارتاپ یونیکورن تبدیل شده‌اند. این میزان در واقع تنها در حدود ۵۰۰ استارتاپ را در سراسر دنیا هستند که از معروف‌ترین آن‌ها می‌توان به اسپیس ایکس (شرکت هوافضای ایلان ماسک)، اپیک گیمز (بازی‌سازی و انتشار بازی‌های ویدئویی و نرم‌افزاری)، اوبر (تاکسی اینترنتی)، گرامرلی (پلتفرم غلط‌گیری زبان انگلیسی)، کوئرا (پلتفرم پرسش و پاسخ) و غیره اشاره کرد.

توجه به این نکته مهم است که اصطلاح «یونیکورن» تنها به ارزش‌گذاری یک استارتاپ اشاره دارد و موفقیت یا سودآوری بلندمدت را تضمین نمی‌کند. بسیاری از استارتاپ‌های یونیکورن برای حفظ رشد و رسیدن به سودآوری با چالش‌های زیادی مواجه هستند، در حالی که برخی دیگر ممکن است به شرکت‌های سهامی عام تبدیل شوند یا توسط شرکت‌های بزرگ‌تر خریداری شوند.

ویژگی‌های استارتاپ‌های یونیکورن

تعداد استارتاپ‌های تک‌شاخ به‌اندازه‌ای هست که بتوان ویژگی‌های مشترک و داده‌های معنادار آن‌ها را استخراج کرد و در نهایت به رویکرد مشخصی دست یافت.

ویژگی‌های استارتاپ‌های یونیکورن

ویژگی استارتاپ‌های یونیکورن عبارت‌اند از:

نوپا هستند.
استارتاپ‌های یونیکورن کسب‌وکارهای نوظهوری هستند که از بازار کوچک یا ناشناخته بهره‌برداری می‌کنند و ارزشی بیش از یک میلیارد دلار به دست می‌آورند. نیروی کار جوانی دارند که به‌طور متوسط ۳۰ تا ۴۰ ساله هستند.

رشد محور هستند.
استارتاپ تک‌شاخ چشم‌انداز گسترده‌ای دارند و اهدافشان واضح و ملموس است.

نوآوری دارند.
اصلی‌ترین ویژگی تجاری استارتاپ‌های یونیکورن فنّاوری نوظهور آن‌هاست که موجب کارآمدی عملکرد و ارتباطات کسب‌وکارشان می‌شود. استارتاپ‌های میلیارد دلاری اغلب از رسانه‌های اجتماعی برای به رسمیت شناختن فنّاوری نوظهورشان استفاده می کنند.

مقیاس‌پذیر هستند.
استارتاپ‌های یونیکورن این توانایی را دارند که به‌سرعت بازدهی خود را افزایش و هزینه‌های خود را کاهش دهند.

تأمین‌کنندۀ مالی دارند.
استارتاپ‌های یونیکورن‌ بی‌آنکه در فهرست عمومی قرار بگیرند در جذب سرمایه‌گذار و حفظ سهام خصوصی تبحر خاصی دارند.

مدل کسب‌وکار
اصلی‌ترین استراتژی‌ استارتاپ‌های یونیکورن رفع نیازهای مصرف‌کنندگان نهایی است و بر محصولات و رضایت مشتریانشان تمرکز می‌کنند.

استراتژی استارتاپ یونیکورن

استراتژی سازمان برنامه‌ای نظام‌مند، قابل اجرا و دارای افق زمانی مشخص برای دستیابی به اهداف بلندمدت سازمان است. در سلسله‌مراتب مدیریت استراتژیک سازمان پس از ترسیم چشم‌انداز و تعیین فلسفه وجودی (ماموریت) باید هدف‌های بلندمدت طراحی شود.

استراتژی استارتاپ یونیکورن

فنّاوری
ناگفته نماند برای داشتن استارتاپ یونیکورن باید استارتاپ شما در حوزه فنّاوری اطلاعات باشد و علاوه‌بر راه‌حل نرم‌افزارمحورانه‌ای که ارائه می‌دهید رویکردتان برای راه‌اندازی و مقیاس‌بندی استفاده از فناوری‌های مرتبط باشد.

تمایز
ارائه راه‌حلی ویژه برای مشکلات رایج با حداقل محصول پذیرفتنی (MVP) در حال توسعه. استارتاپ‌های یونیکورن از همان ابتدا معمولاً با ارائه راه‌حلی خلاقانه، ساده و مقرون‌به‌صرفه و رقابت با جایگزین‌های گران‌قیمت‌تر شروع به کار کردند.

مشتری‌مداری
هر کاری که انجام می‌دهید باید توسط کسانی انجام شود که به آن‌ها خدمات می‌دهید. نکته حائزاهمیت این است: این راهکار نرم‌افزاری شما نیست مال مشتریان است. شما به یک پیشنهاد ارزش‌افزوده قوی نیاز دارید، بنابراین مشتریان شما باید بدانند که چگونه و چرا محصول شما برای آن‌ها ارزش‌افزوده ایجاد می‌کند.

تکرار یونیکورن
یونیکورن اسب شاخ‌دار سبک‌پایی است که حرکت و چرخش سریع دارد. تکرار استارتاپ‌های یونیکورن نیز در نوآوری و بهبود است. با تمرکز بر عملکرد اصلی، می توانید محصول خود را سریعتر به بازار عرضه کنید و پاسخ کاربر را آزمایش کنید.

ذب سرمایه‌گذار
فرایندی متعادل‌کننده و ویژه. قبل از اینکه بتوانید سرمایه‌گذار مناسبی را جذب کنید، باید کشش و پیش‌بینی محکمی برای رشد داشته باشید. زمان‌بندی بسیار مهم است.

رشد
به‌عنوان یک استارتاپ، وقتی با منابع محدود کار می‌کنید، سود مترادف با رشد نیست. اما رشد پایدار مترادف با تک‌شاخ شدن است. داشتن نقشه راه مشخص برای رشد و تمایل به تکرار و شکست سریع، اجزای کلیدی ذهنیت استارتاپ‌های یونیکورن هستند.

نحوه ارزش‌گذاری استارتاپ‌های یونیکورن

علاوه بر ارزیابی ارزش استارتاپ با هدف تعیین رسیدن به مرز یونیکورن، این ارزش‌گذاری ممکن است دلایل دیگری هم داشته باشد.

افزایش سرمایه، واگذاری سهام به کارکنان، ادغام و تملیک، خروج یکی از سهام‌داران از مجموعه و IPO شدن و ورود به بورس از دیگر مواردی است که یک مجموعه استارتاپی به دلیل آن تصمیم به ارزیابی ارزش خود می‌گیرد.

اما سوال اینجاست که چه ویژگی‌ها و فاکتورهایی در یک استارتاپ می‌توانند ارزش تجاری یک مجموعه را مشخص کنند؟ این ارزش‌گذاری با چه هدفی صورت می‌گیرد؟ ارزش ذاتی، ارزش اقتصادی، ارزش بازار و ارزش منصفانه از مهم‌ترین فاکتورهایی هستند که ارزش یک استارتاپ بر اساس آنها سنجیده می‌شود.

ارزش ذاتی تشکیل شده از ارزش کلیه دارایی‌های مشهود و نامشهود یک مجموعه است. این ارزش از تحلیل‌های بنیادین کسب‌وکار به دست می‌آید.

ارزش اقتصادی به صورت شفاف و خلاصه حداکثر قیمتی است که یک سرمایه‌گذار حاضر است برای دارایی از یک مجموعه پرداخت کند.

ارزش منصفانه مقادیر متعارف و حاصل از بررسی در بازار به دست می‌آید. این ارزش شامل قیمتی منصفانه از دیدگاه فعالان بازار است که مورد توافق فروشنده و خریدار است.

ارزش بازار نیز  از مقادیر متعارف بازار به دست آمده و قیمتی است که در بازار بر اساس میزان عرضه و تقاضا تعیین می‌شود.

اما در کنار این روش‌های کلی، روش‌های دقیق‌تری برای تعیین ارزش یک استارتاپ در نظر گرفته می‌شود که این روش‌ها به مرحله توسعه استارتاپ‌ها بستگی دارند. اگر این مراحل را به چهار مرحله رسیدن به نقطه سربه‌سر، رشد سریع، تثبیت و بلوغ و مرحله ورود به بازارهای عمومی تقسیم کنیم،‌ می‌توان با جزئیات بیشتری روش ارزش‌گذاری را انتخاب کرد.

تبدیل شدن به استارتاپ یونیکورن

اطلاق صفت یونیکورن به یک استارتاپ در صورتی ممکن است که علاوه بر رسیدن به ارزش تجاری بیش از یک میلیارد دلار، دارای ویژگی‌های دیگری نیز باشد. در واقع همین قابلیت‌ها است که می‌تواند موجب یک میلیارد دلاری شدن ارزش تجاری یک کسب‌وکار شود. این ویژگی‌ها شامل سه مورد زیر است.

نخستین و پیشرو بودن
در بیشتر موارد استارتاپی به یونیکورن بودن دست پیدا می‌کند که در حوزه‌ی فعالیتش اولین باشد. یعنی قبل از آن کسب‌وکاری با مدل کسب‌وکار مشابه وجود نداشته باشد. به عنوان مثال اولین ارائه دهنده‌ی خدمات تاکسی اینترنتی در جهان اوبر بود که به دلیل رشد سریع، جزو استارتاپ‌های یونیکورن قرار گرفت. در ایران نیز اسنپ با وجود یونیکورن نبودن، به دلیل فعالیت به عنوان اولین استارتاپ‌ ارائه دهنده‌ی خدمات حمل و نقل اینترنتی با رشد سریع کسب‌وکار مواجه شد.

خلاقیت و نوآوری
تقریبا همه‌ی استارتاپ‌های یونیکورن در جهان با ارائه یک نوآوری چشمگیر در میان مردم و مشتریان شناخته شدند. در واقع این کسب‌وکارها با ورودشان به بازار سبک زندگی مردم را تغییر دادند و پس از آن نیز موقعیتشان در بازار و در میان رقبا را با خلاقیت مستمر بهبود بخشیدند. به عنوان مثال اسنپ‌چت زمینه استفاده از شبکه‌های اجتماعی را با تغییر مواجه کرد. هم‌چنین دیجی کالا خرید به صورت آنلاین را در مقابل خرید حضوری در میان مردم رواج داد.

فناوری قدرتمند در استارتاپ یونیکورن
یکی دیگر از ویژگی‌های استارتاپ‌های یونیکورن که در میان بیشتر آن‌ها مشترک است، استفاده از فناوری‌های به روز و قدرتمند در حداقل یکی از فرایندهای کسب‌وکار است. این فناوری می‌تواند در حوزه‌های مختلفی از برنامه‌نویسی گرفته تا استفاده از سرورهای اینترنتی قدرتمند و حتی در روش‌های تولید و توزیع محصول به مشتری به کار گرفته شود.

سخن پایانی

در دنیای کسب‌وکار امروز مفهوم نوظهوری رایج شده است که توجه بسیاری از استارتاپ‌ها را به خود جلب کرده است. یونیکورن یا تک‌‌شاخ به‌معنای موجودی افسانه‌ای است و اصطلاح یونیکورن به استارتاپ‌هایی اطلاق می‌شود که درآمدی بیش از یک میلیارد دلار دارند.

شرکت‌های فنّاوری، به‌طور متوسط بین ۶ تا ۱۰ سال طول می‌کشد تا دیده شوند. با تمرکز بر رشد بیش از سود، به ایجاد مدل تجاری پایدارتری کمک خواهید کرد. این بدان معناست که استارتاپ شما به افرادی نیاز خواهد داشت که ارزش‌های مشابهی با اهداف تجاری شما دارند. بنابراین، همان‌طور که مقیاس می‌کنید مطمئن شوید که افراد مناسب را استخدام می‌کنید.

در حالی که بسیاری داشتن استارتاپ میلیارد دلاری را رویایی بیش نمی‌دانند بیش از ۱۱۰۰ استارتاپ تک‌شاخ در بازارهای جهان شناسایی شده‌اند. این آمار افسانه تک‌شاخ بودن استارتاپ‌ها را رد می‌کند. پس اگر کارآفرین، ایده‌پرداز یا مالک استارتاپی هستید که در بخش‌های خرده‌فروشی، فنّاوری یا مالی به‌طور دیجیتال فعالیت می‌کنید، رؤیای داشتن استارتاپ یک میلیارد دلاری را در سر می‌پرورانید یا در پی شناخت ویژگی‌ها و استراتژی‌های استارتاپ‌های تک‌‌شاخ هستید تا از آن‌ها الگوبرداری کنید با ما همراه شوید.