فرهنگ کارآفرینی
فرهنگ کارآفرینی Entrepreneurship culture مجموعه ارزش‌ها، نگرش‌ها، هنجارها و رفتارهایی است که هویت افراد کارآفرین را تشکیل می‌دهد. افراد کارآفرین نگاه‌شان به پدیده‌های اطراف متمایز است و به شیوه‌های متفاوتی در مواجه با پدیده‌های پیرامون خود رفتار می‌کنند. آنها دست به فعالیت‌های کارآفرینانه می‌زنند و به توسعه محصولات جدید یا توسعه خدمات جدید می‌پردازند.
از ویژگی‌های بارز افراد کارآفرین می‌توان به خلاقیت، نوآوری، ریسک‌پذیری، تحمل شرایط ابهام، تحمل شکست اشاره کرد. پشتکار، کنترل درونی، اعتماد به نفس، انعطاف‌پذیری، دوراندیشی و استقلال‌طلبی نیز از مشخصات کارآفرینان است. کارآفرینان موتور توسعه اقتصادی هستند به همین خاطر همواره مورد توجه دانشمندان و پژوهشگران قرار داشته‌اند. مؤسسه تحقیقات بین‌المللی مونیتور تفاوت نرخ رشد را در کشورهای توسعه یافته بر اساس سطح کارآفرینی سازمانی آنها بیان نمود.
در عمیق‌ترین لایه‌های فرهنگ کارآفرینی یک باور اساسی نهفته است. نمی‌توان در امواج سهمگین تحولات، جزیره‌ای کوچک و با ثبات ساخت. با قراردادن حصارهای به ظاهر مستحکم، نمی‌توان جامعه را از تبعات مثبت و منفی تحولات مصون نگاه داشت. این باور زمینه پیدایش، رشد و گسترش کارآفرینی و به تبع آن تولید ثروت و رفاه در جوامع است. نظر به اهمیت موضوع در این مقاله به تشریح فرهنگ کارآفرینی پرداخته شده است.
آشنایی با فرهنگ کارآفرینی
فرهنگ کارآفرینی متأثر از فرهنگ حاکم بر جامعه است. هرچه ارزش‌ها و عقاید موجود در جامعه، افراد جامعه را به کار، تولید مداوم، فکر و اندیشۀ خلاق و یادگیری و کسب دانش سوق دهد؛ در آن جامعه فرهنگ کارآفرینی اشاعه یافته و درون افراد نهادینه می‌شود. در یک سازمان نیز کارآفرینی به فرهنگ سازمانی برمی‌گردد.
در این جوامع افراد بیشتری دست به خلاقیت، نوآوری و کارآفرینی می‌زنند. افراد کارآفرین بیشتری موفق می‌شوند که ایدههای نوین خود را در جامعه محقق سازند. کارآفرینان افرادی هستند که فناوری و دانش را با فرصتها و نیازهای بازار ترکیب می‌کنند. سپس با توجه به نواقص، واکنشهای بازار سبب یکپارچگی و سازگاری بازار و دانش شده و شکاف میان علم و بازار را پر می‌کنند.
جامعه کنونی، درحال حاضر با سرعتی شتابان به سمت جامعه دانشی پیش می‌رود، جامعهای که در آن منابع فیزیکی و مادی نسبت به منابع فکری و علمی مزیت خود را از دست داده است. سرمایه اصلی آن، استعداد و خلاقیت اعضای آن جامعه به شمار می‌رود. قسمت اعظم فرهنگ کارآفرینی در جوامع کنونی متأثر از نهادینه شدن فرهنگ علم در جامعه است.
کارکردهای مهم نظام فرهنگی عبارتند از:
- ایجاد هماهنگی، انسجام و همبستگی اجتماعی
- تأمین نیازهای فیزیولوژی
- ایجاد ارتباط جمعی
- دادن هویت فرهنگی خاص بر اعضا
- حفظ و تداوم و بقای جامعه
- ایجاد و حفظ همبستگی و انسجام اجتماعی
نظریه‌های فرهنگ کارآفرینی
نظریه فرهنگ کارآفرینی پارسنز
پارسنز، جامعه‌شناس مشهور آمریکایی، نظریه‌های خود را در چهار نظام زیستی، فرهنگی، اجتماعی و دینی بیان کرده است. از نظر وی توسعه فرهنگ خلاقیت و ابتکار، محصول نظام اجتماعی است. این موضوع تحت تاثیر نهاد خانواده و مدرسه. در پرتو آن انگیزه کنشگران برای به عهده گرفتن نقش‌های تولیدی بالا می‌رود. در همین زمینه باید به شیوه جامعه‌پذیری، میزان رشد و انسجام شخصیت، استقلال فردی، طرز تلقی از کار در جامعه، سخت‌کوشی، پشتکار و وقت‌شناسی اشاره کرد.
نظریه فرهنگ کارآفرینی ماکس وبر
ماکس وبر جامعه‌شناس بزرگ آلمانی در تشریح و تبیین چگونگی شکل‌گیری تمدت نوین صنعتی و سرمایه‌داری در غرب، به مفهومی اشاره می‌کند که در زبان امروزی همان فرهنگ کارآفرینی است. وبر توسعه فرهنگ کارآفرینی را متاثر از چهار عامل تشویق به کار برای سعادت، خطرپذیری برای تغییر سرنوشت، برنامه‌ریزی برای آینده و صرفه‌جویی می‌داند.
نظریه فرهنگ کارآفرینی مک‌کله‌لند
مک‌کله‌لند نظریه نیاز به موفقیت را برای نخستین بار در مباحث اجتماعی طرح کرد. به زعم وی جوامعی دارای نیاز به موفقیت پایین هستند، نرخ سرمایه‌گذاری و ریسک‌پذیری کمتری دارند. به تبع آن توسعه نیافته هستند ولی در جوامع توسعه یافته سرمایه‌گذاری و ریسک‌پذیری بالا است. در این جوامع افرادی هستند که کسب‌وکارهای جدید راه‌اندازی می‌کنند. از این افراد به عنوان کارآفرین یاد می‌شود و زمینه‌های رشد کارآفرینی ریشه در فرهنگ اجتماعی افراد دارد.
ویژگی‌های فرهنگ کارآفرینی
درک تغییر و کشف فرصت
کارآفرینان و شرکت‌های کارآفرین، همگام با تغییرات گام برمی‌دارند. آنها می‌کوشند تا فرصت‌های ایجاد شده در جریان این تغییرات را کشف و از آنها بهره‌برداری کنند. اساس بحث اکتشاف و بهره‌برداری از بازار در همین مفهوم قرار دارد.
فرهنگ مشارکت
در شرکت‌های کوچک مبتنی بر کارآفرینی ساختار سازمانی ساده است و سلسله‌مرابی بسیار مختصر و مفید است. در ساختار سلسله‌مراتبی فرهنگ امنیت شغلی در برابر اطاعت رایج است. اما در شرکت‌های کارآفرین ساختار شبکه‌ای جایگزین فرایندهای عمودی می‌شود. به‌ای ترتیب با برداشتن مرزها روایط بیشتر بر مبنای مشارکت و درک متقابل شکل می‌گیرد.
فرهنگ خلاقیت
کارآفرینان افراد خلاقی هستند که ایده‌ها نو تولید می‌کنند و آن را در قالب یک شرکت به سرانجام می‌رسانند. به علاوه در شرکت‌های کارآفرین، کارکنان می‌توانند به جستجوی ناشناخته‌ها بروند و روش‌های جدید را محک بزنند. فرهنگ نوآوری و خلاقیت در تاروپود کارآفرینی وجود دارد.
فرهنگ استقلال‌طلبی و مسئولیت‌پذیری
کارآفرینان افرادی هستند که روحیه استقلال‌طلبی دارند و حاضرند مسئولیت کار و اشتغال خود را برعهده بگیرند. از این مقوله با عنوان روحیه کارآفرینی یاد می‌شود و یکی از جنبه‌های اصلی برای شکار فرصت‌های کارآفرینی است.
خلاصه و جمع‌بندی
ارتباط میان کارآفرینی و فرهنگ، از دو سو قابل بحث است. از یک سو, نتایج کارآفرینی است که بر جامعه تاثیر می‌گذارد و از سوی دیگر, خود فرآیند کارآفرینی و فرهنگ حاکم بر آن است که هم متاثر از مبانی فرهنگ جامعه است و هم می‌تواند در آن تحولات اساسی ایجاد کند.
از یک سو, کارآفرینی با ایجاد فرصت‌های شغلی و تولید ثروت و بهبود شرایط اقتصادی، پیش‌زمینه‌ای اساسی برای ارتقای سطح فرهنگی جامعه است. با برآورده‌شدن نیازهای اولیه معیشتی, زمینه برای بروز نیازهای عالی‌تر انسانی فراهم می‌شود که اگر در مسیری درست هدایت شود، به شکوفایی و تعالی انسان‌ها و جامعه می‌انجامد.
علاوه بر این نوآوری که از مشخصه‌های اساسی کارآفرینی است، منجر به تولید محصولات جدیدتر و ارایه خدمات جدیدتر و متنوع‌تر می‌شود. به این ترتیب قدرت انتخاب مردم افزایش یافته و زندگی ساده‌تر می‌شود. با بالارفتن سطح رفاه و آسایش و افزایش اوقات فراغت، فرصت‌های بیشتری برای فعالیت‌های فرهنگی ایجاد می‌شود. این امر در درازمدت موجب تشکیل و گسترش تشکل‌های مردمی می‌شود که با هدایت مناسب آنها می‌توان گام‌های بلندی در جهت ارتقای فرهنگی جامعه برداشت.
