رفتار سبز کارکنان
رفتار سبز کارکنان عبارت است از هر گونه رفتار فردی قابلاندازهگیری در بستر محیط کاری که به تحقق اهداف مرتبط با پایداری زیست محیطی کمک میکند. کارکنانی که چنین رفتاری دارند بزرگترین دارایی سازمان برای دستیابی به پایداری و توسعه پایدار هستند. به همین خاطر در مدیریت رفتار سازمانی امروز بر این نوع رفتارها تمرکز بسیاری میشود.
پژوهشگران رفتار سبز کارکنان را تحت عنوان رفتار فرانقشی مورد ملاحظه قرار دادهاند. به گونهای که کمکهای افراد در محیط کار فراتر از الزامات نقشی است که برای آنها تعیین شده است و به طور مستقیم و آشکار از طریق سیستم پاداش سازمان مورد تقدیر قرار نمیگیرد. رفتار سبز سازمانی به عنوان میل و انگیزه کارکنان در فراتر رفتن از الزامات رسمی شغل به منظور یاری کردن یکدیگر، همسو کردن منافع فردی با منافع سازمانی و داشتن علاقهای واقعی نسبت به فعالیتها و ماموریت سازمان است.
کارکنان بیش از یک سوم زمان خود را در محیط کار سپری میکنند. مدیریت منابع انسانی سبز باید با در نظر گرفتن تمهیدات لازم رفتارهای کارکنان را در راستای اهداف زیستمحیطی هدایت کند. به این ترتیب انتظار میرود رفتار زیست محیطی کارکنان در محیط کار به طور قابل ملاحظهای به کاهش یا حذف اثر منفی و مضر اقدامات کارکنان بر محیط طبیعی و بشرساز یاری رساند. همچنین در سایه چنین رفتارهایی میتوان رفتار مصرف سبز مشتریان را تقویت کرد.
عوامل موثر بر رفتار سبز کارکنان
عوامل مؤثر بر رفتار سبز کارکنان عبارتند از:
- نگرش کارکنان به حفظ محیط زیست
- هنجارهای فردی و اجتماعی در خصوص رفتارهای زیست محیطی
- آگاهی و دانش پیرامون محیط زیست
- دغدغه زیست محیطی
- پایبندی افراد به اخلاقیات
نگرش کارکنان به حفظ محیط زیست: نگرشهای زیست محیطی به طرز قابل توجهی رفتارهای زیست محیطی را پیشبینی مینمایند. محافظین محیط زیست یک نگرش مثبت، مشتاقانه و مسئولانه نسبت به حفاظت از محیط زیست دارند.
هنجارهای فردی و اجتماعی در خصوص رفتارهای زیست محیطی: هنجارهای فردی و اجتماعی میتواند به عنوان یک بستر مهم برای بروز رفتارهای زیست محیطی باشد. هنجار، انتظارات دیگران از فرد یا انتظارات فرد از خود در خصوص چگونگی اقدامات او در یک شرایط خاص اجتماعی است. اگر برای یک رفتار مشخص هنجار اجتماعی وجود داشته باشد، افراد آن رفتار را از خود بروز خواهند داد.
آگاهی و دانش پیرامون محیط زیست: آگاهی زیست محیطی نمایانگر دانش زیست محیطی و شناخت مسائل زیست محیطی است. براین اساس هرچه مردم در خصوص محیط زیست بیشتر بدانند رفتارهای متناسب بیشتری نیز از خود بروز میدهند. آگاهی زیست محیطی یکی از مهم ترین متغیرهای پیش بین رفتار سبز است. دانش در مورد موارد قابل بازیافت، روشهای بازیافت و فرایندهای دفع ضایعات بر رفتارهای کارکنان مؤثر است.
دغدغه زیست محیطی: افراد با سطح بالاتری از دغدغه مندی زیست محیطی بیشتر در رفتارهای سبز سازمانی مشارکت خواهند نمود. دغدغه زیست محیطی به عنوان آگاهی و نگرش فردی نسبت به خطرات زیست محیطی تعریف میشود که بشر با آن روبهرو است.
پایبندی افراد به اخلاقیات: پایبندی اخلاقی، فرایند ارادی است که فرد به طور قاعده مندی مسائل اخلاقی را در زندگی خود مورد ملاحظه قرار میدهد. نگرانی فردی در خصوص مسائل زیست محیطی و اجتماعی به علل و محرکهای اخلاقی نسبت داده میشود که احترام اساسی برایشان و ارزش انسان را منعکس مینماید.
روشهای تقویت رفتار سبز کارکنان
روشهای تقویت رفتار سبز کارکنان عبارتند از:
- بازخورد سطح فردی در خصوص عملکرد زیست محیطی
- مشوقهای مالی به فرد براساس رفتار زیست محیطی
- بازخورد گروهی در خصوص عملکرد زیست محیطی
- حمایت مدیریت از رفتارهای زیست محیطی
بازخورد سطح فردی در خصوص عملکرد زیست محیطی: بازخورد پیرامون تلاشها و اقدامات زیست محیطی افراد بر رفتار کارکنان در این زمینه مؤثر است. ۶ درصد کاهش مصرف گاز در سامانه گرمایشی ادارات در اثر ارائه اطلاعات به شکل بازخورد به افراد بوده است. این اطلاعات ظرفیت لازم را برای صرفه جویی انرژی ارائه میدهد.
مشوقهای مالی به فرد براساس رفتار زیستمحیطی: مشوقهای مالی به تشویق کارکنان به تغییر رفتار شامل رفتارهای پایداری محیط زیست منجر میشود. طرح تشویقی پلکانی یک رویکرد مناسب است. به نحری که هر چه به سطح بالاتری از کاهش ضایعات دست یابیم، به سطح بالاتری از مشوقهای مالی خواهیم رسید.
بازخورد گروهی در خصوص عملکرد زیستمحیطی: رفتارهای مرتبط با صرفه جویی انرژی به دلیل بازخورد مقایسهای به طرز قابل توجهی بالاتر است امکانات موجود و زیر ساختهای زیست محیطی سازمانی: از نقطه نظر عملیاتی، رفتارهای سبز زمانی به وقوع خواهند پیوست که شرایط مورد نیاز و تسهیلات و زیرساختها موجود باشند. بنابراین، منطقی است که هر چه امکانات لازم به منظور وقوع رفتار سیز کمتر باشد، رفتار سبز کارکنان نیز کمتر خواهد بود. این ایده را که دسترسی به تجهیزات بر اقدامات زیست محیطی مؤثر است، مورد تایید پژوهشگران است.
حمایت مدیریت از رفتارهای زیستمحیطی: حمایت مدیران به عنوان مهر تأییدی برای بروز رفتارهای سبز در محیط کار است. این حمایت باید توسط مدیران ارشد سازمان ایجاد شود.
رهبری تحول آفرین زیست محیطی
رهبری تحول آفرین شامل ۴ نوع رفتار است:
- تأثیرگذاری ایده آل
- انگیزش الهام بخش
- تحریک فکری
- ملاحظات فردی
هریک از این موارد میتواند برای نفوذ بر پایداری محیط زیست در سازمانها به کار گرفته شوند. سبک رهبری مدیران بسیار مهم است. به نحوی که زمانی که مدیران سطح بالایی از رهبری تحول آفرین را از خود نشان میدهند کارکنان به افزایش رفتار سبز، انگیزه خواهند داشت.
رفتار سبز رهبری یکی از روشهای یادگیری افراد، مشاهده رفتارها و اقدام به عمل آمده توسط دیگران است. یکی از راههای انگیزش کارکنان به مشارکت در رفتارهای سبز، نشان دادن تعهد به این گونه رفتارها توسط خود رهبران است. همچنین ایفای نقش رهبری سبز و انتقال دادن سیاستهای سبز توسط مدیران بر ارتقای رفتار سبز کارکنان مؤثر است. این امر برای مدیران میانی مهم تر است؛ چرا که با کارکنان در ارتباط مستمر و نزدیک بوده، بنابراین بیشتر میتوانند بر رفتار سبز ایشان مؤثر باشند.
نگرش و مشارکت فردی مدیریت ارشد و مدیران میانی و توانایی ایشان در سخن گفتن در خصوص پایداری محیط زیست برای سازمان بسیار حیاتی است. رهبرانی که نسبت به حفظ محیط زیست احساس مسئولیت نشان میدهند، اصلی ترین منبع الهام برای کارکنان هستند. نقش مدیران را در تقویت رفتار سبز کارکنان مؤثر میدانند. بنابراین، رفتار رهبران بر قصد کارکنان به اقدامات زیست محیطی اثرگذار است.
نتیجهگیری
رفتارهای زیستمحیطی و رفتار سبز کارکنان، نوعی از رفتار است که به طور مستمر به دنبال حداقل نمودن اثر منفی اقدامات افراد بر محیط طبیعی و بشر ساز است. مطالعات تجربی نشان داده است افرادی که به اخلاقیات و مسائل اخلاقی اعتقاد زیادی دارند، تمایل بیشتری به مورد ملاحظه قراردادن زندگی خوب افراد دارند. از آنجا که افرادی که مسائل اخلاقی را مورد توجه قرار میدهند تمایل به ارزش نهادن به رفاه دیگران دارند، لذا رفتار شهروندی سبز راهی ممکن برای تحقق انگیزههای اخلاقی ایشان به منظور پایداری محیط زیست و جامعهای مطلوب است.
داشتن دغدغه زیست محیطی به عنوان یک محرک درونی برخواسته از آگاهی فرد نسبت به خطرات و عواقب فعالیتهایش است. این باعث میشود، فرد الزامات رفتار سبز را رعایت کند. همچنین مدیران نیز میتوانند از طریق عوامل معینی این رفتار را تقویت نمایند. درک و تقویت رفتار زیست محیطی کارکنان مانند بازیافت، مدیریت ضایعات، کاهش مصرف انرژی امکان کاهش اثر منفی اقدامات افراد بر محیط و افزایش اثر مثبت آن را میسر میسازد. برای سنجش این عوامل میتوان از پرسشنامه رفتار سبز کارکنان استفاده کرد.
هنجارهای اجتماعی و فردی میتواند بدون وجود دغدغه زیستمحیطی در فرد و یا پایبندی افراد به اخلاقیات، فرد را وادار به بروز رفتار نماید. این امکان وجود دارد که جامعه هنجاری را برای رعایت رفتاری نداشته باشد. حتی فرد نیز از عواقب پیامدهای زیست محیطی فعالیت هایش اطلاعی نداشته باشد، اما صرفا با اتکا به ارزشهای اخلاقی مطابق با الگویهای رفتار سبز عمل نماید تا ایجاد فضایی بهتر برای زندگی دیگران را مهیا کند.
تهیه و تنظیم: پشتیبانی پارسمدیر
مدیریت منابع انسانی | ۲۷ آذر ۰۰
