رهبری تحول‌آفرین
رهبری تحول‌آفرین (Transformational leadership) یک نظریه رهبری سازمان است که بر مبنای آن رهبر با کارکنان جهت انجام تغییرات زیربنایی همکاری می‌کند. این فرایند شامل شناسایی تغییرات مورد نیاز، خلق یک دیدگاه برای تغییر از طریق هم‌نوایی و اجرای مجدانه تغییر همراه با تعهد است. این سبک از رهبری زیربنای رهبری دیجیتال و مدیریت تحول سازمانی است.
رهبری موضوعی است که از دیرباز نظر پژوهشگران و عامه مردم را به خود جلب کرده است. پژوهش‌های علمی درباره رهبری صرفاً از قرن بیستم آغاز گردید و محور اصلی بیشتر پژوهش‌ها، عوامل تعیین کننده اثربخشی رهبری یا به عبارتی تحول آفرینی آنان بوده است. نیاز به سبک رهبری مناسب که بتواند فرهنگ سازمانی را در جهت پیشبرد اهداف سازمان تنظیم و اصلاح نماید، در توفیق سازمان، حیاتی به نظر می‌رسد.
تحولات جدید در نظریه‌های رهبری، از نظریه‌های کلاسیک رهبری کاریزماتیک به سمت نظریه‌های نئوکاریزماتیک سوق داده است. در نظریه‌های کلاسیک، رهبر فردی غیرمعمولی فرض می‌شد و پیروان را وابسته به رهبری می‌دانست. نظریه‌های نوین بر رهبری تحول آفرین تاکید دارد که به توسعه و توانمندسازی کارکنان جهت عملکرد مستقل توجه می‌کند. قرن جدید امواج تازه‌ای از تغییر را با خود به همراه آورده است. در محیط تازه باید سبک‌های تازه‌ای برای رهبری شناسایی شود. رهبری تحول‌آفرین سبک مناسب رهبری در عصر تحول دیجیتال و رهبری دیجیتال سازمانی است.
پیدایش رهبری تحول‌آفرین
مفهوم اولیه رهبری تحول‌گرا بوسیله جیمز بارنز (James Burns) معرفی شد. به گفته او این سبک زمانی دیده می‌شود که «رهبران و پیروان یکدیگر را وادار به پیشرفت در سطح بالاتری از انگیزه نمایند».
این سبک نخستین بار توسط برنارد ام (Bernard Bass) در دهه ۱۹۷۰ گسترش یافت و امروزه نظریه رهبری تبدیلی باس نامیده می‌شود.
برنارد ایده اصلی بارنز را بسط داد و بعدها اعتماد، احترام و تحسین از اعضا به این سبک اضافه گردید. برخی از ویژگی‌های سبک رهبری تحول‌گرا، توانایی تحریک و الهام‌بخشیدن به اعضا و ایجاد تغییرات مثبت در گروه است.
رهبران تحول گر ازنظر احساسی، باهوش، پرانرژی، پرشور و اشتیاق هستند. آنها متعهد به سازمان برای رسیدن به اهدافشان هستند. علاوه بر آن به اعضای گروه کمک می‌کنند تا پتانسیل خود را بالا ببرند. محیط پیرامون سازمان‌ها پویاتر از قبل شده و باعث گردیده تا سازمان‌ها در پی یافتن پاسخ‌هایی برای این پویایی‌ها باشند برای موفقیت و حتی بقا در چنین محیطی ضروری است سازمان‌ها به سمت انعطاف‌پذیری، پویایی و تحول حرکت نموده و از سکون بپرهیزند. در این رابطه موضوع رهبری و به عبارتی دیگر رهبری تغییر نقش قابل ملاحضه‌ای ایفا می‌کند.
تعریف رهبری تحول‌آفرین
رهبری تحول آفرین به نوعی رهبری اطلاق می‌شود که در آن رهبران دارای موهبت الهی هستند. آنها برای پیروان خود انگیزش معنوی و توجه ویژه فراهم و با نفوذ بر قلبشان آنها را هدایت می‌کنند. رهبران تحول آفرین یک چشم‌انداز سازمانی پویا خلق می‌کنند که اغلب یک دگرگونی در ارزش‌های فرهنگی برای انعکاس نوآوری بیشتر را ضروری می‌سازد. رهبری تحول آفرین همچنین به دنبال برقراری یک رابطه بین علائق فردی و جمعی است تا به زیردستان اجازه کار کردن برای اهداف متعالی را بدهد.
بارنز رهبری تحول آفرین را به عنوان فرایندی که در آن رهبران و پیروان همدیگر را به سطح بالاتری از اخلاق و انگیزه سوق می‌دهند، تعریف کرد. باس و آولیو براساس نظریه برنز در مورد رهبری تحول آفرین، نظریه جدیدی را ارائه نمود. باس، رهبر تحول آفرین را به عنوان کسی که پیروان را توانمند می‌سازد و به آنها در جهت عملکرد فراتر از انتظاراتشان انگیزه می‌دهد و آنها را تشویق به پیروی از اهداف دسته جمعی به جای منافع شخصی تعریف می‌نماید.
ابعاد رهبری تحول‌گرا
برای سنجش رهبری تحول آفرین باید ابعاد آن مشخص شود. رهبری تحول آفرین بر طبق مدل برنارد بس براساس چهار عامل نفوذ آرمانی ترغیب ذهنی، انگیزش الهام بخش و حمایت‌های توسعه گرا تحقق می‌یابد.
ابعاد رهبری تحول آفرین
نفوذ آرمانی: رهبرانی را شرح می‌دهد که به عنوان مدل هایی قوی برای پیروان عمل می‌کنند. چنان چه یک رهبر تحول آفرین باشد، حس احترام، تحسین و وفاداری را در میان پیروان خود ایجاد خواهد کرد و بر اهمیت داشتن تعهد قوی جهت رسیدن بهرسالت‌های سازمان تأکید خواهد نمود.
انگیزش الهام بخش: این عامل توصیف کننده رهبرانی است که ازطریق مشارکت دادن پیروان در ترسیم چشم‌انداز آینده تعهد آنها را افزایش داده و ایجاد انگیزه می‌نمایند.
تحریک ذهنی: تحریک فرهیختگی پیروان زمانی حاصل می‌شود که رهبر، آنان را برای رسیدن به ابتکار عمل‌ها و خلاقیت‌های سازنده یاری دهد.
توجه و ملاحظات فردی : حمایت‌های توسعه گرا زمانی به منصه ظهور می‌رسد که رهبر توجه کافی به مراتب نیاز پیروان به منظور دستیابی به رشد بیشتر مبذول دارد و از هر گونه راهنمایی و حمایت در این خصوص دریغ نورزد. براین اساس، رهبر تکالیفی را بر عهده پیروان می‌گذارد که از جهات گوناگون متضمن رشد آنها باشد.
سنجش رهبری تحول‌آفرین
برای سنجش این سبک از رهبری می‌توان از مقیاس ارائه شده توسط باس و آوولیو استفاده کرد. ابعاد پرسشنامه رهبری تحول آفرین شامل نفوذ آرمانی، ترغیب ذهنی، انگیزش الهام بخش، توجه و ملاحظه فردی است. همچنین ۲۰ گویه نیز برای سنجش این ابعاد در نظر گرفته‌اند. یک مقیاس استاندارد دیگر نیز توسط بارنز و استاکر طراحی شده است.
- پرسشنامه رهبری تحولی باس و آوولیو
- پرسشنامه رهبری تحولی بارنز
فصل دو و ادبیات پژوهش رهبری سازمانی
فصل دو شامل مبانی نظری و ادبیات پژوهش رهبری سازمانی به صورت فایل ورد همراه با فهرست منابع فارسی و لاتین
اهمیت رهبری تحول‌آفرین
یکی از عوامل مهمی که باعث ایجاد تحقیقات گسترده در زمینه رهبری شده است، جذابیت‌های ناشی از مفهوم رهبری تحول آفرین می‌باشد. شاید. این جذابیت ناشی از این مفهوم است که رهبران از طریق نفوذ در پیروان خود به اهداف مورد نظر دست می‌یابند و در این بین عواطف و احساسات او و پیروانش نقش تعیین کننده‌ای دارد.
اهمیتی ندارد که رهبران شروع به انجام «چه» کار کنند یا ایجاد یک شیوه جدید یا تحریک تیم‌ها برای فعالیت، در هر حال موفقیت آنها وابسته به این است که «چطور» این کار را انجام دهند، اما در این وظیفه پایه‌ای یعنی« کنترل هیجانات در جهت صحیح» شکست بخورند هیچ یک از کارهایی که انجام داده اند نمی تواند به آن اندازه که باید و شاید موثر واقع شود. اهمیت رهبری تحول‌آفرین به این دلیل است که سازگاری سازمان مستلزم ایجاد و نهادینه سازی سیستم‌ها و روندهای جدیدی است. این امر بدون رهبری موثر امکان پذیر نخواهد بود.
نتایج تحقیقات مختلف، حاکی از این است که رهبری تحول آفرین موجب نتایج قابل قبولی در سازمان خواهد شد. از جمله این که رهبران موجب افزایش تعهد سازمانی زیردستان خود شده، وفاداری آنان را به واحد سازمانی خود افزایش خواهند داد و از طرفی دیگر، این رهبران موجب انگیزش پیروان خود خواهند شد. سرانجام این که سبک رهبری تحول آفرین موجب افزایش اثربخشی رهبران می‌شود. به همین خاطر است که پژوهشگران زیادی درصدد برآمده اند تا عواملی را که موجب رفتارهای تحول آفرین می‌شوند، شناسایی کنند.
نتیجه‌گیری
محیط پیرامون سازمان‌ها پویاتر از قبل شده و سازمان‌ها برای رسیدن به موفقیت ضروری است به سمت تحول حرکت نمایند. رهبری تحول یکی از پارادایم‌های رهبری جهت ارتقای عملکرد سازمان در محیط متلاطم امروزی با قابلیت بر انگیختن کارکنان و توسعه یک فرهنگ سازمانی که رویه‌های اخلاقی در آن یک هنجار رفتاری تلقی شده سعی در پیش‌بینی تغییرات محیطی دارد. رهبران تحول آفرین تصویری از یک چشم‌انداز آینده روشن و مورد نیاز را شکل می‌دهند.
قابلیت‌های رهبری تحول آفرین برای اجرای فرایند مناسب تحول آفرینی به سازمان‌ها جهت پاسخ سریع به شرایط رقابتی در حال تغییر اطمینان می‌بخشد. سازمان‌های موفق به رهبرانی نیازمندن که با زرف نگری جهت مناسب و مسیر آینده سازمان را مشخص سازند و انگیزه ایجاد تحول را در کارکنان بوجود آورند.
به عنوان یک رهبر تحول‌گرا، باید توجه خود را روی افرادتان متمرکز کنید و با تمام توان به آنها کمک کنید به رویاها و اهدافشان دست پیدا کنند. برای شروع از مدل فرآیند رهبری دانهام و پیرس استفاده کنید. این مدل به شما نشان خواهد داد که افراد برای دستیابی شما به موفقیت به عنوان یک رهبر، چه اهمیتی دارند. همچنین تأکید می‌کند که رهبری فرآیندی بلندمدت است و به عنوان یک رهبر باید به طور مداوم و با ثبات برای برقراری روابط، به‌دست آوردن اعتماد دیگران و کمک به افراد برای رشد و ارتقای توانایی‌هایشان، تلاش کنید.
منابع
Bass, B. M., & Avolio, B. J. (1990). Developing transformational leadership. Journal of European industrial training.
Burns, T., & Stalker, G. M. (1961). The Management of innovation. London: Tavistock.
Burns, J. M. (2003). Transforming leadership: A new pursuit of happiness. NY: Atlantic Monthly Press.
Burns, J. M. (1978). Leadership. NY: Harper & Row.
تهیه و تنظیم: محبوبه برابسته
تئوری سازمان و مدیریت | ۱۷ آبان ۹۷
