رهبری اخلاقی

رهبری اخلاقی (Ethical leadership) سبکی است که براساس عمل به هنجارهای درست و اجتناب از رفتارهای نادرست برای هدایت کارکنان استفاده می‌شود. رهبران اخلاقی به جای اینکه آرزو کنند دیگران از آنها پیروی کنند، خدمت می‌کنند. این رهبران به جای نمایش مهارت‌های خود، تمایل دارند ظرفیت‌های دیگران را توسعه دهند.

در بحث رهبری و هدایت سازمانی از سبک‌های رهبری متعددی استفاده شده است. رهبری اخلاقی یکی از سبک‌های رهبری است که در همین راستا مطرح شده است. در این شیوه از رهبری کوشش می‌شود تا با بکارگیری هنجارهای اخلاقی به مدیریت سازمان پرداخته شود. در واقع «اخلاق» اهرم اصلی و منبع قدرت رهبری در این شیوه است. این رهبران بر سرمایه اخلاقی سازمان تاکید دارند و به دنبال فضیلت سازمانی هستند.

رهبران اخلاقی می‌دانند که چگونه خودشان را مدیریت کنند، چگونه منافع خود را تعدیل کنند و چگونه با نجابت و درستکاری رفتار کنند. با اهمیت مباحث اخلاق سازمانی موضوع رهبری اخلاقی نیز از اهمیت بالایی برخوردار گردیده است. مفاهیمی مانند عدالت سازمانی، معنویت در محیط کار و رهبری معنوی در همین راستا مطرح شده‌اند. نظر به اهمیت موضوع در این مقاله به تشریح رهبری اخلاقی پرداخته شده است.

تعریف رهبری اخلاقی

طبق تعریف، رهبر اخلاقی کسی است که خدمات وی منجر به سلامت سازمانی می‌شود. او می‌تواند کسی باشد که از طریق اقناع، انگیزه، خودآگاهی و از همه مهمتر خدمت به مردم هدایت می‌کند. آنچه آنها را از رهبران عادی متمایز می‌کند این است که این نوع رهبران نیاز دیگران را در اولویت قرار می‌دهند. اما ایده‌ای مانند این برای واقعیت در جامعه امروز خیلی خوب است. این رهبران سازمانی از وجدان کاری بالایی برخوردار هستند.

رهبری در چند دهه گذشته یکی از مباحث مورد بحث بوده است. چندین مدل رهبری وجود دارد که برخی از آنها شخصیت رهبران را ترسیم می‌کنند، در حالی که برخی دیگر بر رابطه با پیروان تمرکز دارند. تئوری رهبری پر از گزینه است، از رهبری معتبر تا رهبری تحول گرا و از رهبری خدمتگزار گرفته تا رهبری مبتنی بر ارزش‌ها. اخیراً، توجه به اخلاق در رهبری با بعد اخلاقی بیشتر شده است. شفافیت سازمانی یکی از ویژگی‌های اخلاقی این رهبران است.

رهبری اخلاقی تأکید زیادی بر نقش اخلاق در تصمیم‌گیری‌های کلیدی دارد. با ظهور ابتکارات اخلاقی از طریق کدهای اخلاقی و یا رفتار سازمانی، امروزه این سبک رهبری یک الزام است و می‌توان به راحتی به اهمیت رهبری اخلاقی پی برد. همچنین، با رشد رسانه‌های اجتماعی، مردم در سراسر جهان قادر به قضاوت و به اشتراک گذاری نظرات خود در مورد تصمیمات رهبری هستند، که این امر نیاز به اخلاق در رهبری را افزایش می‌دهد. یک توافق عمومی وجود دارد که به اخلاق می‌پردازد و هرگونه کمبود اخلاق می‌تواند منجر به خودباختگی شود.

رهبران اخلاقی

در یک مفهوم عام استفاده از رهبری اخلاقی با پست و مقام سازمانی مرتبط نیست. به عبارت دیگر هر کسی که دارای هر منصبی باشد می‌تواند یک رهبر اخلاقی باشد. چنین افرادی همیشه دارای احساس اخلاقی عمیق هستند، توسط ایده آل‌های اصلی (مانند عدالت) هدایت می‌شوند. این شیوه رهبری اخلاقی همچنین در مورد ظرفیت‌ها و مهارت‌های خاص است.

آن‌ها افراد بینشی هستند و بر تغییرات شخصی تاثیر می‌گذارند. رهبران اخلاقی نیز درکی از هوش هیجانی و مهارت‌های اجتماعی کلیدی دارند. برای غلبه بر موانع کار می‌کنند و در زمینه مشاوره مهارت دارند. در مورد تنوع و ایجاد وحدت اتفاق‌نظر دارند. رهبران اخلاقی وجدان (قطب‌نمای اخلاقی) یک سازمان هستند و عنصر نگهدارنده آن می‌باشند.

رهبران اخلاقی، همیشه اخلاق‌مدار هستند، نه فقط وقتی کسی مواظبشان است. آنها همواره بر اساس اخلاق رفتار می‌کنند و بارها ثابت کرده‌اند اخلاق جزئی ضروری از نظام فکری و فلسفی‌ای است که برای فهم دنیا و ارتباط با آن استفاده می‌کنند.

رهبران اخلاقی تمام تلاش خود را برای برقراری هدفی انجام می‌دهند که بتواند هرچه بیشتر مردم را ترغیب کند تا بخواهند در ایجاد تغییرات مثبت برای منافع بیشتر، شرکت کنند. رهبری اخلاقی چیزی است که همه می‌توانند برای آن تلاش کنند. دستیابی به آن دشوار است، اما ارزش به چالش کشیدن خود و اطرافیان را دارد. ارزش‌های خود را بشناسید، تحول گرا باشید و به دنبال اتحاد باشید. مسئولیت ساختن جهانی بهتر را برای همه به عهده بگیرید.

جایگاه اخلاق در رهبری

اخلاق در رهبری اهمیت زیادی دارد. لحظه‌ای که یک موقعیت رهبری را قبول می‌کنید، باید آماده باشید تا در نگاه عموم مردم باشید. رفتار شما باید بی‌عیب و نقص باشد. آنچه شما می‌گویید و انجام می‌دهید باید سنجیده شود. شما به عنوان یک رهبر، در برابر کارمندان و در کل جامعه پاسخگو هستید.

هر کلمه یا عمل یک رهبر توسط پیروان بی‌شماری تماشا می‌شود. مفهوم و تاثیر هر چیزی که یک رهبر می‌گوید و می‌تواند از کوچک تا بی‌نهایت باشد. بنابراین رهبری مسئولیت‌هایی را برای مراقبت و احتیاط بیش از حد به همراه دارد.

بسیاری از ما رهبرانی مانند مهاتما گاندی را بت می‌کنیم و از کمبود رهبری و الگوهای امروزی ابراز تاسف می‌کنیم. ما باید به اطراف خود نگاه کنیم و در قهرمانان مدرن رهبرانی را پیدا کنیم که به رهبری اخلاقی اعتقاد دارند. ممکن است آنها از پشت بامها فریاد نکشند و جنگهای صلیبی اخلاقی در مقیاس بزرگ را رهبری نکنند. اما آنها با حوصله، با دقت و به طور مداوم در مسیر درست حرکت خواهند کرد. اقدامات آنها اصلاح یا جلوگیری از خطاهای اخلاقی در محل کار خواهد بود.

آن‌ها توانایی دیدن “پایان کار”، ظرفیت چشم‌انداز و توانایی پیش‌بینی تاثیر هر اقدام کوچک در دستیابی به آن چشم‌انداز را خواهند داشت. تضمین خواهند کرد که چشم‌انداز و ارزش‌های سازمان رفتار اخلاقی دارند. تضمین خواهند کرد که سیستم‌های ارزیابی عملکرد محیط کار با اخلاقیات ادغام می‌شوند. به آرامی و با زحمت فرهنگی را خلق خواهند کرد که در آن گرایش به ارزش‌ها و اخلاقیات با غرور رعایت می‌شود.

ویژگی‌های رهبری اخلاقی

مهم‌ترین ویژگی‌های رهبری اخلاقی عبارتند از:

• هویت بخشیدن به مجموعه‌ای از ارزش‌ها
• مدیریت نفس
• برابری کارکنان
• مدیریت تغییر
• ایجاد اجماع و ایجاد وحدت

هویت بخشیدن به مجموعه‌ای از ارزش‌ها: رهبران اخلاقی خود را با ارزش‌ها و اخلاقی که در طول زمان و با تجربه توسعه می‌دهند راهنمایی می‌کنند. نمونه‌هایی از ارزش‌ها شامل صداقت، احترام، پاسخگویی، اجتماع، گنجایش، انصاف و خدمات است.

مدیریت نفس: رهبران اخلاقی احساس خود را دارند و دیگران آنها را تهدید نمی‌کنند. اما آنها همچنین تشخیص می‌دهند که خودشان مهمترین چیز نیستند و رهبری مربوط به آنها نیست. رهبری عبارت است از خدمت به دیگران. این مربوط به شما یا علایق شما نیست. رهبران واقعی برای دیگران ارزش قائل هستند و علاقه دیگران را در اولویت خود قرار می‌دهند.

برابری کارکنان: رهبران ارزش‌های خود را به دیگران تحمیل نمی‌کنند. آنها ارزش‌های دیگران را در نظر می‌گیرند. آنها با دیگران تعامل و درک می‌کنند. ترکیبی از ارزش‌های آنها و ارزش‌های گروههای مختلف، چشم‌اندازی را برای آینده بهتر ترسیم می‌کند.

مدیریت تغییر: مردم وقتی خواستار تغییر هستند به دنبال رهبری اخلاقی هستند. رهبران از تغییر نمی‌ترسند. آنها شجاعت و اعتقاد راسخ دارند که دیدگاه مشترکی برای تلاش و ایجاد تغییرات مثبت دارند.

ایجاد اجماع و ایجاد وحدت: به ندرت اتفاق می‌افتد که همه با نظر یا نظرات شما موافق باشند. یک رهبر به افراد با دیدگاه‌های مختلف گوش می‌دهد. یک رهبر می‌داند که سعی نکند همه را به خود جلب کند.

نتیجه‌گیری

رهبری اخلاقی یکی از سبک‌های رهبری و هدایت سازمانی است که مورد استقبال زیادی قرار گرفته است. برای اینکه بتوانید دیگران را ترغیب کنید که یک روند عملی را دنبال کنند، رهبر باید از صداقت شخصی برخوردار باشد. اگر فردی اعتماد نداشته باشد، نمی‌تواند رهبری کند، زیرا جوامع توسط شخصی هدایت نمی‌شوند که اعتماد به نفس ندارد.

رفتار اخلاقی به ساده‌ترین بیان یعنی دانستن و انجام دادن آنچه درست است. دشواری اصلی، تعریف کلمه‌ی «درست» است. افراد متفاوت، فرهنگ‌های متفاوت و ادیان متفاوت آن را به شکل‌های متفاوت تعریف می‌کنند. نحوه‌ی رفتار با زنان و طرز نگاه به برده‌داری در فرهنگ‌ها و زمان‌های مختلف نمونه‌هایی عالی هستند که نشان می‌دهند کلمه‌ی «درست» چقدر می‌تواند متفاوت باشد.

رهبری اخلاقی دو عنصر دارد. نخست، رهبران اخلاقی باید مانند همه‌ی انسان‌های اخلاق‌مدار، اخلاقی رفتار کنند و تصمیم بگیرند، اما در وهله‌ی دوم، رهبران اخلاقی باید در نحوه‌ی تعاملات روزمره با دیگران، در نگرش‌های خود، در روش‌هایی که دیگران را تشویق‌ می‌کنند و مسیری که سازمان یا مؤسسه یا ستادشان را در آن پیش می‌برند، اخلاقی «رهبری» کنند.

رهبری اخلاقی هم آشکار است و هم پنهان. قسمت آشکار، شیوه‌ی همکاری رهبر با دیگران است، رفتاری که در جمع نشان می‌دهد و نحوه‌ی سخن‌ گفتن و عمل کردن او. جنبه‌ی پنهان رهبری اخلاقی در شخصیت، فرآیند تصمیم‌گیری، ساختار ذهنی، ارزش‌ها و قواعدی است که ترسیم می‌کند و نیز در شجاعتش برای تصمیم‌‌گیری‌های اخلاقی در شرایط سخت قرار دارد.