سرمایه اخلاقی سازمان

سرمایه اخلاقی سازمان مجموعه هنجارهایی است که در فرهنگ فردی و سازمانی نهادینه شده و پیامدهای مثبتی را به همراه دارد. این سرمایه سازمانی با اخلاق کاری و سازمانی عجین شده است. از پیامدهای مثبت آن در سطح سازمانی می‌توان به شفافیت سازمانی و عدالت سازمانی اشاره کرد. در سطح فردی نیز پیامدهای مثبتی همچون تعهد سازمانی و وجدان کاری بالاتر را به همراه دارد و از ناهنجاری سازمانی جلوگیری می‌کند.

سرمایه اخلاقی تمهیدات سرمایه‌گذاری است که ممکن است توسط هنجارهای اخلاقی پاسخگویی، شاففیت، روابط متقابل و عدالت به‌کار گرفته و اداره شود. به عبارت دیگر سرمایه اخلاقی می‌تواند به عنوان بسیج ارزش‌های اخلاقی تعریف شود. این سرمایه مجموعه‌‌ای از قوانین به دست آمده از حکمت بزرگان و درس‌های آموخته شده در برخوردهای روزانه مجدد ایجاد شده زندگی است. همچنین اغلب در قالب بدیهیات و اصول فرض می‌شود. در نهایت نیز می‌تواند آموخته‌های گذشته را ترکیب و یکپارچه کند، اما به هدایت معنوی و مذهبی محدود نمی شود.

بحث سرمایه اخلاقی در سال‌های اخیر در حوزه سازمانی وارد شده است و در کنار سرمایه انسانی، سرمایه اقتصادی و سرمایه فرهنگی مطرح است. این مفهوم به معنای اتصالات اخلاقی است  که کنش‌های بین افراد را تسهیل می‌سازد. نظر به اهمیت موضوع در این مقاله به تشریح سرمایه اخلاقی سازمان پرداخته شده است.

تعریف سرمایه اخلاقی سازمان

سرمایه­ اخلاقی به مجموعه‌­ای از اعتماد، هنجارها و شبکه‌­های اخلاق‌محور اشاره دارد که قادرند کارایی سازمان را با تسهیل کنش‌­های مشارکتی، بهبود بخشند. این سرمایه سازمانی آن دسته از ویژگی‌های اخلاقی، شبکه­‌ها، هنجارها و احتمالات را شامل می‌شود که مشارکت‌­کنندگان را قادر می­‌سازد تا به شیوه­ای مؤثرتر اهداف مشترک خود را تعقیب نمایند.

کاندوس معتقد است سرمایه­ اخلاقی از طریق کارکردش تعریف می‌­شود. یک هستی منفرد نیست، بلکه تنوعی از هستی­‌های متفاوتی است که دارای دو خصوصیت مشترک هستند. همگی دارای وجوهی از یک ساختار اخلاقی هستند و همگی کنش­های خاصی از افراد داخل ساختار را تسهیل می­‌کنند. برای سنجش این مقوله از پرسشنامه سرمایه اخلاقی استفاده می‌شود.

دبرا شاگرد اسپنک شده کاندوس نیز آن را سرمایه‌­ای از روابط اخلاقی که در صورت نیاز، حمایت‌های سودمندی فراهم می‌­کند، تعریف کرده است. یعنی سرمایه­ شرافت و حرمت که غالباً اگر فرد بخواهد در موقعیت‌های مهم اخلاقی مراجعین را جذب کند، کاملاً ضروری است. سرمایه اخلاقی مجمومه منابع مادی یا معنوی است، که به یک فرد یا گروه اجازه می­‌دهد تا شبکه­ پایداری از روابط کم و بیش نهادینه شده آشنایی و شناخت متقابل را در اختیار داشته باشد.

اهمیت سرمایه اخلاقی سازمان

سرمایه اخلاقی اثر اقتصادی مجموعه‌ای از روابط اخلاقی است که انجام کارهای گروهی را تسهیل می‌سازد و موجب افزایش بهره‌وری می‌شود. این عنصر با سرمایه اجتماعی رابطه بسیار نزدیکی دارد. سرمایه اجتماعی دربرگیرنده موجودیت‌های مختلفی است که تمامی آنها دردوعنصرمشترک هستند. یعنی همه آنها جنبه‌ای ازساخت اجتماعی را درخود دارند و واکنش معینی ازکنشگران را دردرون این ساختار تسهیل می‌کنند.

سرمایه اخلاقی سازمان همانند دیگر اشکال سرمایه مولد است. سرمایه اجتماعی برخلاف اشکال دیگرسرمایه، درذات ساختارروابط میان کنشگران وجود دارد. کلمن پس ازاین تعریف ازسرمایه اجتماعی، مجموعه‌های مختلفی ازکنشها، پیامدها و روابط را سرمایه اجتماعی می‌نامد. از نظر او سرمایه اجتماعی ذاتاً قادر به کاراست و سرمایه اجتماعی هر آن چیزی است که به مردم و نهادها امکان عمل می‌دهد. سرانجام این که سرمایه اجتماعی ازنظر کلمن به لحاظ هنجاری و اخلاقی خنثی است. یعنی نه مطلوب است و صرفا با فراهم کردن منابع لازم، وقوع کنشها را امکان‌پذیر می‌سازد.

خلاصه و جمع‌بندی

بحث سرمایه سازمانی و انواع آن از مباحث مهم در عصر حاضر است. سرمایه اخلاقی سازمان نیز یکی از انواع سرمایه است که برای درک آن باید مفهوم سرمایه به درستی شناخته شود. سرمایه یعنی مجموعه منابع در حالی که این منابع به منظور کسب منفعت، سرمایه­گذاری و یا منتقل شوند. در تعریفی دیگر، سرمایه به طور وسیعی عبارت است از هر آنچه که یک جریان خدمات را در طول زمان نتیجه می­‌دهد. این یک مفهوم تولید شده از جریان تولید است که در اقتصاد برای تولید بیشتر به کار می­‌رود.

سرمایه اخلاقی سازمان جمع منابع بالفعل و بالقوه در دسترس افراد که ناشی از شبکه­ روابط متعلق به فرد یا واحد اخلاقی است، می‌­باشد. سرمایه­ اخلاقی هم شامل شبکه و هم شامل دارایی‌‌هاست که احتمال بسیج شدن آن از طریق شبکه وجود دارد. این سرمایه عاملی مؤثر در ایجاد و مشارکت در دانش سازمانی است. منظور از سرمایه­ اخلاقی هنجارها و شبکه­هایی است که مردم را قادر می­سازد تا دست به کنش جمعی بزنند. این تعریف ساده چندین مقصد را برمی­آورد. اولاً نه بر پیامدها بلکه بر منابع سرمایه­ی اخلاقی متمرکز است. ثانیاً این تعریف، ابعاد مختلف سرمایه­ی اخلاقی را در خود جای می­دهد و می­پذیرد که اجتماعات کما بیش بدانها دسترسی داشته باشند.

سرمایه اخلاقی، جمع منابع واقعی یا بالقوه­ای است که حاصل از شبکه­ای بادوام که از روابط کمابیش نهادینه شده­ی آشنایی و شناخت متقابل ـ یا به بیان دیگر، با عضویت در یک گروه ـ است. شبکه­ای که هر یک از اعضای خود را از پشتیبانی سرمایه­ی جمعی برخوردار می­کند و آنان را مستحق اعتبار می­سازد. این روابط ممکن است فقط در حالت عملی در مبالدلات مادی و یا نمایدین که آنان را در حفظ آن روابط کمک می­‌کند وجود داشته باشد.