حمایت سازمانی ادراک‌شده

حمایت سازمانی ادراک‌شده میزانی است که کارکنان باور دارند ارزش‌های سازمانی در راستای بهسازی و ارضای نیازهای آنها است. از آنجا که منابع انسانی یکی از عوامل حیاتی موفقیت سازمان‌ها است ینابراین پشتیبانی از آنها نیز حائز اهمیت است.

مفهوم مدیریت منابع انسانی بر نقش و اهمیت نیروهای ماهر و مستعد در سازمان استوار است. مدیران تمام سعی خود را در جهت به کارگیری، بهسازی و نگهداری و کاربرد منابع انسانی به کار می‌بندد تا از توانمندی‌های کارکنان استفاده کنند. برای این منظور باید پشتیبانی لازم از کارکنان سازمان به عمل آید و آنها این پشتیبانی را به معنای واقعی ادراک کنند. مهمترین و اساسی‌ترین مسئله هر سازمانی، عملکرد شغلی نیروهای انسانی آن سازمان است. عملکرد به عنوان ارزش کلی مورد انتظار سازمان از تکه‌های مجزای رفتاری تعریف شده است که یک فرد در طول یک دوره مشخص از زمان انجام می‌دهد.

اهمیت پشتیبانی از کارکنان از منظر عملکرد سازمانی نیز قابل بررسی است. عملکرد وظیفه‌ای مربوط به مسئولیت‌هایی است که در برگه مسئولیت‌ها و وظایف کارکنان ثبت شده است. عملکرد با وظایف محوله کارکنان در ارتباط است اما عملکرد زمینه‌ای مربوط به رفتارهایی است که بقای شبکه سازمانی و اجتماعی و جو روانشناختی که وظایف فنی را احاطه کرده است. برای بهبود عملکرد باید بر پشتیبانی از کارکنان عاملی کلیدی در بهبود عملکردی است. نظر به اهمی موضوع در این مقاله به حمایت سازمانی ادراک‌شده پرداخته می‌شود.

مفهوم حمایت سازمانی ادراک‌شده

حمایت سازمانی ادراک‌شده مفهوم بسیار مهمی در ادبیات مدیریتی است زیرا این مفهوم می‌تواند رابطه مابین نحوه برخورد سازمان با کارمندان و نگاه و رفتار کارمندان نسبت به شغلشان و سازمان را توضیح دهد. میزان حمایت سازمانی ادراک‌شده توسط کارمندان بیانگر احساس درونی کارکنان در رابطه با مراقبت و توجه سازمان است. کارمندانی که احساس کنند از طرف سازمان به خوبی حمایت می‌شوند، همواره فکر می‌کنند در شرایط احساس نیاز به پشتیبانی برای کار یا زندگی، سازمان متبوعشان به موقع و به خوبی از آنها حمایت خواهد کرد. اشکال مختلف حمایت سازمانی، کارمندان را تشویق می‌کند که به صورت خودکار کارها را مدیریت و رهبری نمایند و این در نهایت باعث افزایش بهره‌وری سازمانی خواهد شد.

دسته بندی قدیمی دیگری نیز برای عملکرد شغلی وجود دارد که عملکرد را به سه دسته عملکرد شغلی عمومی، عملکرد شغلی فنی و عملکرد شغلی بین فردی تقسیم می‌کند. عملکرد شغلی عمومی نحوه عمل و اقدام یکپارچه در تمامی ابعاد شغل را در بر می‌گیرد. در مقابل عملکرد شغلی فنی مبتنی بر تواناییها و مهارتهای فنی مورد نیاز در شغل و عملکرد شغلی بین فردی مبتنی بر ارزیابی تعامل و رابطه همکارانه با دیگر همکاران و کارکنان سازمان است.

بسیاری از مدیران برای افزایش عملکرد و راضی نگه داشتن کارکنان از پاداش‌های مالی استفاده می‌کنند، با این حال این تنها ترغیب کننده کارکنان برای ارتقا عملکرد نیست. مشکلاتی که سازمان‌های کنونی دارند، این است که مدیران آنها احساس می‌کنند که همه مشکلات تنها با پول حل می‌شود؛ با این حال، کارکنان نیازهای دیگری نیز دارند که شاید مهم تراز نیازهای مالی باشد. حمایت سازمانی ادراک‌شده یکی دیگر از متغیرهای تأثیرگذار بر عملکرد شغلی است که اخیراً مورد توجه پژوهشگران قرار گرفته است.

تعریف حمایت سازمانی ادراک‌شده

ایده حمایت سازمانی ادراک‌شده برای نخستین بار توسط آیزنبرگ و همکاران (۱۹۸۶) به طور رسمی در ادبیات سازمانی مطرح شده است. در پی آن، صاحبنظران به تحلیل چگونگی شکل‌گیری حمایت سازمانی توجه خاص نموده اند و علاوه بر آن به بررسی تأثیرات و پیامدهای حمایت سازمانی در حوزه‌های فردی و سازمانی پرداخته اند. زمانی که کارکنان این احساس را ادراک کنند که سازمان دلواپس خوشبختی آنها است و نیروهای خود را مورد مساعدت و حمایت قرارمی دهد خود را جزئی از سازمان متبوع شان دانسته، سازمان را معرف خودشان می‌دانند و نسبت به سازمان احساس پایبندی و وفاداری می‌کنند.

منظور از حمایت سازمانی، احساس و باورهای تعمیم یافته افراد در این راستا است که سازمان نسبت به همکاری و مساعدت و حمایت اعضایش ارزش قائل است و نگران و دلواپس خوشبختی و آینده آنها است. کارکنانی که حمایت سازمانی ادراک‌شده زیادی را تجربه می‌کنند، این احساس را دارند که باید با توجه به رفتارها و نگرشهای مناسبی در سازمان ایفای نقش کنند تا عمل آنها در راستای منافع سازمان متبوع شان باشد و بدین وسیله حمایت سازمان را جبران نمایند .

اهمیت حمایت سازمانی ادراک‌شده

در دنیای رقابتی امروز حوزه کسب‌وکار، رقابت‌پذیری شرکت‌ها به طرز تفکر و رفتار منابع انسانی بستگی دارد. اگر کارمندان از طرف سازمان دارای ارزش بوده و به آنها پاداش داده شود در اینصورت کارمندان احساس آرامش و رضایت بیشتری داشته و از لحاظ احساسی خود را نسبت به سازمان و اهداف سازمانی متعهد می‌دانند. بنابراین کارمندان همواره به رفتارهای مختلفی که از سوی سازمان با آنها می‌شود، توجه زیادی می‌کنند. ادراک کارمندان درباره عملیات مختلف سازمانی، نقش مهمی در طرز تلقی و نگاه آنان نسبت به شغلشان داشته و نحوه رفتار کارمندان را تعیین می‌کند.

حمایت ادراک‌شده سازمانی عبارتست از اعتقاد کارمند به این که سازمان از تلاشهای وی در جهت برآورده کردن اهداف سازمانی آگاه بوده، به آن احترام می‌گذارد و برای آن ارزش قائل است. بعبارت دیگر پشتیبانی درک‌شده سازمانی به این نکته اشاره دارد که سازمان به تلاش کارمندان و سهم آنها در جهت نیل به اهداف سازمانی توجه کافی دارد و از سلامتی و رفاه کارمندان مراقبت می‌نماید. میتوان گفت پشتیبانی درک‌شده به معنی شکل‌گیری یک اعتقاد عمومی در ذهن کارمند است که نشان می‌دهد سازمان تا چه اندازه نسبت به سلامتی کارمندان توجه دارد و برای تلاش کارمندان ارزش قائل می‌شود.

بر اساس تئوری تبادل اجتماعی، وقتی کارمندان احساس کنند که سازمان آنها را در انواع مختلف عملیات منابع انسانی وارد نموده و به این ترتیب برای آنها ارزش قائل شده و از آنها حمایت می‌کند، در اینصورت کارمندان نیز سعی می‌کنند پاسخ این حمایت سازمان را با عملکرد مؤثر و مداوم خود پاسخ دهند.

جمع بندی بحث

تحققیات راجع به پشتیبانی سازمانی ادراک‌شده با این مشاهده شروع شد که اگر مدیران نسبت به تعهد کارمندان به سازمان نگران هستند، در مقابل کارمندان نیز به تعهد سازمان به خودشان نگران هستند. برای کارمندان، سازمان به منزله یک ایستگاه مهم اجتماعی-احساسی از منابع مختلفی چون احترام، مراقبت، حقوق و خدمات درمانی است. ارزش قائل شدن سازمان برای کارمندان نشان می‌دهد که تلاش کارمندان برای رسیدن به اهداف سازمانی مورد توجه مدیران سازمان بوده و به خاطر تلاش زیاد، به آنها پاداش تعلق می‌گیرد.

تئوری حمایت سازمانی بیان می‌کند که برای برآورده نمودن نیازهای اجتماعی-احساسی و ارزیابی منافع حاصل از تلاش مضاعف کارکنان، این احساس در کارمندان شکل می‌گیرد که ببینند سازمان تا چه حد به تلاش و سهم آنها در رسیدن به موفقیت توجه داشته و در ازای تلاش بیشتر کارکنان به آنها پاداش‌هایی اعطا می‌نماید. چنین احساسی باعث خواهد شد که یک کارمند کمک بیشتری به سازمان برای رسیدن به اهدافش کند، تعهد کارکنان به سازمان را افزایش می‌دهد و انتظار کارکنان برای دریافت پاداش در اثر کار زیادتر را افزایش می‌دهد. نتایج رفتاری حمایت سازمانی ادراک‌شده عبارتند از افزایش عملکرد در اجرای وظایف و کارهای مافوق وظایف و کاهش رفتارهای منفعلانه مانند غیبت طولانی مدت.

اگرچه تا پیش از دهه ۱۹۹۰ تحقیقات زیادی راجع به این موضوع انجام نشده بود، اما در سالیان اخیر موضوع حمایت سازمانی ادراک‌شده مورد توجه بسیاری از پژوهشگران قرار گرفته است که به بررسی جنبه‌های مختلف این پدیده و رابطه آن با مقولات مختلف سازمانی پرداخته اند.