لیزینگ (Leasing) و کاربرد آن در مدیریت
لیزینگ (Leasing) نوع خاصی از عملیات مالی است که بازپرداخت اقساط آن است که باید در فواصل زمانی معین و منظم صورت گیرد. بهترین معادل فارسی برای آن واسپاری (اجاره اعتباری) می‌باشد. نقش عملیات لیزینگ در چرخه اقتصادی کشورها و اثرات مثبت و اجتناب ناپذیری دارد.
لیزینگ در ایجاد تعادل در عرضه و تقاضا و سرانجام توازن منطقی در پرداخت‌های جوامع صنعتی و رو به توسعه نقش دارد. این موضوع موجب گردیده است که این شیوه اعتباری، امروز با تکیه بر تخصص‌ها و ویژگی‌های نوین اجرایی بتواند موقعیت خود را به عنوان یکی از مهمترین روش‌های تأمین اعتبار در سطح اقتصاد داخلی و بین‌المللی تثبیت نماید. بر این اساس، تحقیقاً بخش عظیمی از عملیات مالی، تسهیلاتی و سرمایه‌گذاری و تأمین اعتبار در جهان با استفاده از روش‌های نوین لیزینگ انجام می‌پذیرد.
لیزینگ Leasing و کاربرد آن در مدیریت
بر اساس بررسیهای موسسات مطالعاتی اقتصادی معتبر جهان روش تأمین اعتبارات از طریق لیزینگ، در بین مکانیزم‌های اعتباری گوناگون اعتباری، بعد از وام‌های مستقیم بانکی در مرتبه دوم قرار گرفته است. امروزه بخش عمده‌ای از دارایی‌های سازمان‌ها و موسسات اقتصادی از طریق لیزینگ تأمین می‌گردد. لیزینگ به عنوان یک شیوه فروش، ضمن افزایش قدرت خرید فعلی مصرف‌کنندگان، تقاضای فروش تضمین شده‌ای برای تولیدکنندگان ایجاد می‌نماید.
تولیدکننده با برنامه‌ریزی معین نسبت به تعدیل قیمت تمام شده و استمرار بهینه تولید اقدام نماید. همچنین با ارتقاء کیفیت کالاهای تولید شده، توجه تولیدکنندگان را به افزایش صادرات جلب نماید. این امر موجب بهبود پرداخت‌های کشور، افزایش درآمد ناخالص ملی و افزیش درآمد سرانه خواهد بود. بنابراین بررسی نحوه عملکرد لیزینگ در کشور و بیان تجربیات کشورهای منتخب و همچنین مسایل، مشکلات و چالشهای فرا روی این صنعت ضروری می‌نماید.
تشریح فرآیند لیزینگ (Leasing)
کلمه لیزینگ در فارسی با کلمه اجاره‌دهی و اجاره داری مترادف است. لیکن بهترین معنی آن که به نظر می‌رسد با کلمه لیزینگ هم‌خوانی بیشتری دارد، اجاره اعتباری است. لیزینگ از لحاظ اجرایی عبارت است از یکسری فعالیت اعتباری کاملاً تخصصی مبتنی بر روش اجاره که در آن قرارداد با توافق میان دو نفر یا بیشتر، اعم از اشخاص حقیقی یا حقوقی، به منظور بهره‌برداری از عین یا منفعت کالای سرمایه‌ای یا مصرفی با دوام که از قابلیت اجاره برخوردار باشد، منعقد می‌گردد. لذا این روش، مجموعه‌ای از مبادلات اقتصادی مشتمل بر خرید، اجاره و نهایتاً فروش (تملیک) را در بر می‌گیرد.
در کشور ایران بر اساس ماده ۵۷ آیین‌نامه تسهیلات اعطایی بانکی، تصویب نامه شماره ۸۸۶۲۰ هیات وزیران و دستورالعمل اجاره به شرط تملیک در پانصد و بیست و پنجمین جلسه شورای پول و اعتبار مورخ ۱۹/۰۱/۱۳۶۳ در ماده یک خود عبارت «شرط تملیک» را ذکر کرده که در حقیقت نوعی اجبار در انتقال مالکیت به مستأجر را قائل شده است در حالی که در بسیاری از کشورها معمولاً اختیار مالکیت به مستأجر داده می‌شود نه شرط و اجبار مالکیت و لذا به دلیل مشکلاتی که موجر پس از استرداد مورد اجاره با آن مواجه می‌شود. اهمیت اجرای شیوه لیزینگ در کشورها برای رشد و توسعه اقتصادی به حدی است که امروزه نزدیک به سه میلیون شرکت در جهان به فعالیت‌های گوناگون لیزینگ مشغول می‌باشند.
بسیاری به اشتباه تصور می‌کنند که این پدیده نو، تنها در صنعت خودرو قابل اجرا بوده و کابرد دارد. در حالی که لیزینگ تمامی زمینه‌ها را فرا گرفته است،از خرید لوازم و وسایل کوچک منزل گرفته تا تأمین مالی هواپیماهای غول پیکر و کشتی‌های اقیانوس پیما و نیز سرمایه‌گذاری در تأسیسات شرکت‌ها و کارخانجات تولیدی و ماهواره‌های پیشرفته که این امر به خوبی گویای اهمیت بارز و تردید ناپذیر صنعت لیزینگ در گستره مبادلات مالی و اقتصادی جهان امروز است.
بررسی پیشینه و وضعیت لیزینگ در جهان
تاریخ اولیه و آغازین لیزینگ به ۲۰۰۰ سال قبل از میلاد مسیح برمی‌گردد. اطلاعاتی در دست است که سومریان، اشکالی از عملیات لیزینگ را برای امور کشاورزی و تهیه ابزار دستی بکار می‌بردند. برای اولین بار در رم قدیم، مقرراتی در مورد تأمین مالی به روش لیزینگ توسط ژوستینین وضع گردیده است. قبل از قرون وسطی، اجاره اسب، گاری و کالسکه (تجهیزات حمل و نقل) از مهمترین عملیات بازرگانی و خدماتی بوده است. در اروپای قرئن وسطی لیزینگ تأمین مالی برای زمین و ساختمان با توجه به محدودیت‌های مالکیت مطلق کالاها بسیار متداول گشت. در یادداشت‌های روزانه جورج واشنگتن ریاست جمهوری وقت آمریکا اشارات متعددی به اقلام لیزینگ شده است.
سال ۱۸۵۰ در انگلستان، واگن‌های قطار به صورت لیزینگ انجام شد و اولین موسسه لیزینگ ثبت شده در دنیا، شرکت بیرمنگام واگن است که در بیستم مارچ ۱۸۵۵ تأسیس گردید. صنعت جدید لیزینگ در سال ۱۹۵۲ با تأسیس موسسه بین‌المللی لیزینگ ایالات متحده آمریکا در سانفرانسیسکو بنام U.S Leasing آغاز به کار کرد. در سالهای ۱۹۶۰ تا ۱۹۶۲، لیزینگ در آلمان توسط Deutsche Leasing و همچنین در ژاپن توسط OrientLeasing رواج یافت. طی سالهای ۱۹۷۰ تا ۱۹۷۵ لیزینگ در بسیاری از کشورهای جهان از جمل ایران متداول گردید.
دهه ۸۰ را می‌توان سالهای رونق و بین‌المللی شدن لیزینگ نامید. مؤسسه مالی بین‌المللی (IFC) وابسته به بانک جهانی نقش ارزنده‌ای در طراحی و استقرار شرکت‌های لیزینگ در جهان داشته است که بعنوان نمونه اولین تجربه موفق آن لیزینگ کره در سال ۱۹۷۷ بوده است. نتیجه اقدامات حمایتی IFC موجب گردید که صنعت لیزینگ در کشورهای بنگلادش، بوتساوانا، برزیل، کلمبیا، دومنیکن، اکوادور، هندوستان، اندونزی، اردن، کره جنوبی، ملاوی، پاکستان، پرو، فیلیپین، پرتقال، سریلانکا، تایلند، تونس، ترکیه، کشورهایCIS و … توسعه یابد.
تاریخچه لیزینگ (Leasing) در ایران
لیزینگ Leasing در ایران قدمتی بیش از سه دهه دارد. این صنعت در اواسط دهه ۱۹۷۰ و مقارن با اشاعه آن در اقتصاد کشورهای آسیائی و آمریکای لاتین در کشور ما پدیدار شد و اولین شرکت لیزینگ در ۲۱/۴/۱۳۵۴ با مشارکت فنی و مالی فرانسویان پای به عرصه وجود گذارد. با این توضیح که برادران آیسه که در قالب شرکت سیتروئن ایران به داد و ستدهای مالی و فنی با فرانسویان و تولید بعضی از محصولات شرکت سیتروئن فرانسه در ایران اشتغال داشتند اولین شرکت لیزینگ در ایران را با مساعدتهای فنی و مالی فرانسویان (بانک سوسیته ژنرال فرانسه) بانک اعتبارات ایران وقت و تعدادی از صاحبان سرمایه داخلی پایه‌گذاری نمودند.
این شرکت که آغازگر حرکت صنعت لیزینگ Leasing در کشور ما بشمار می‌رود تحت عنوان شرکت لیزینگ ایران و با سرمایه اولیه یکصد میلیون ریال تأسیس و راه‌اندازی شدکه هم اکنون نیز در قالب یکی از شرکت‌های معتبر و پویای لیزینگ کشور به فعالیت اجاره‌داری مشغول است. بدین ترتیب می‌توان فرانسویان را پایه‌گذاران صنعت لیزینگ در ایران دانست. دو سال بعد دومین شرکت نیز باز با همکاری یکی از مؤسسات بزرگ مالی فرانسه بنام “SLIBALL INTERNATIONALE”وابسته به بانک “CREDIT LIONNAIS” تحت نام آریا لیزینگ که بعداً به شرکت پی خرید ایران و سپس شرکت لیزینگ صنعت و معدن تغییر نام داد پای گرفت.
با بروز تحولات ناشی از انقلاب اسلامی و دگرگونی‌های بنیادین در ساختار سیاسی، اجتماعی و اقتصادی کشور، فعالیت‌های دو شرکت فوق نیز متوقف شد و در سال ۱۳۶۰ با ایجاد تغییرات اساسی در پیکره سهامی آنها (تعلق سهام شرکت لیزینگ ایران به بنیادهای شهید و مستضعفان و بانک تجارت و مآلاً انتقال سهام دو بنیاد مذکور به بانک یاد شده و تعلق کلیه سهام شرکت لیزینگ صنعت و معدن به بانک صنعت و معدن) فعالیت مجدد دو شرکت مذکور آغاز گردید. هر چند در مراحل آغازین، عمده فعالیت آنها معطوف ساماندهی تشکیلات جدید و بازیافت مطالبات معوق آنها شد.
رشد صنعت لیزینگ (Leasing)
در دیماه سال ۱۳۶۲ با تدوین و تصویب قانون عملیات بانکی بدون ربا، لیزینگ در کشور در قالب عقد اجاره بشرط تملیک که نوعی از عملیات لیزینگ مالی (FINANCIAL LEASE)است مشروعیت یافت. ولی از آنجا که در قانون اجرای این عقد کلاً به سیستم بانکی سپرده شده و جایگاهی برای فعالیت مؤسسات اعتباری (غیربانکی) و بویژه دو شرکت مذکور منظور نظر تصمیم‌سازان و سیاست‌گذاران پولی و مالی کشور قرار نداشت و بانک‌ها نیز به دلیل گستردگی حجم فعالیت و بورو‌کراتیک بودن ساختار تشکیلاتی آنها، رغبتی به فعالیت در این صنعت از خود نشان ندادند.
لذا این ابزار نوین اعتباری علیرغم نقش بارزی که می‌توانست در جلوگیری از فشارهای تورّمی و ایجاد تعادل در عرضه و تقاضای انواع بیشمار محصولات صنعتی داشته باشد، هیچگاه مورد اقبال و حمایت دولت و سیاست‌گذاران پولی و اعتباری کشور قرار نگرفت و لیزینگ به مدت بیش از ۱۳ سال و با وجود دولتی بودن شرکت‌های فعال عملاً مهجور و بی‌توجه باقی ماند. در سال ۱۳۷۳ اولین هسته تشکیلاتی لیزینگ خصوصی بنام پارس لیزینگ پای بعرصه وجود گذارد و بدین ترتیب طلیعه ایجاد شرکت‌های خصوصی لیزینگ برای اولین بار در کشور نمودار گردید.
نگاهی گذرا به سیر تحولات لیزینگ در ایران حاکی از این واقعیت است که این صنعت عملاً از سال ۱۳۸۱ توانست بصورت جدّی و تأثیر‌گذار در بازار پول و سرمایه کشور شروع به رشد و نمو نماید. به عبارت دیگر از نیمه دوّم سال مذکور و اوایل سال ۱۳۸۲ با توجه به تغییر شکل بازارهای انحصاری به بازارهای رقابتی، توسعه رقابت میان تولیدکنندگان و لزوم اتخاذ سیاست مشتری مداری در تولید و عرضه محصولات صنعتی بویژه خودرو و بطور کلی تغییر شکل اقتصاد بسته به اقتصاد بالنسبه بازتر که از تدوین و اجرای سیاست‌های اقتصادی مناسب در راستای افزایش نقش بخش خصوصی در برنامه‌های عمرانی رخ نموده بود.
ادبیات پژوهش و مبانی نظری لیزینگ
سایه روشن هایی از کاربردهای لیزینگ در صنعت و اقتصاد نوشته مهرانگیز یقین لو – فرانک جواهردشتی
چکیده: تحولات وسیعی که در عرصه تولید و عرضه و تقاضا، طی نیم قرن اخیر رخ داده است، موجب شده است تا دست اندرکاران سیاست‌های اقتصادی درکشورها، برنامه‌های لازم را بــــرای تاسیس شرکت‌های جدید که می‌توانند ابزارهای اعتباری درجهت رشد صنایع و اقتصاد آنها محسوب شوند، در دستور کار خود قرار دهند.
بازارگرایی در شرکت‌های لیزینگ نوشته جمشید حسینی
چکیده: امروزه، شرکت‌های لیزینگ بیش از هر زمان دیگری با چالش روبرو هستند. وضعیت در حال تغییر اقتصاد سیاسی کشور و تصمیمات جسته و گریخته متاثر از شرایط متغیر محیط بین‌المللی و داخلی، شرکت‌های لیزینگ را با چالشهای جدید و جدی‌ای در حوزه عمل روبه‌رو ساخته است. با این توصیف، موفقیت در این صنعت، همانند سایر بخشهای اقتصادی کشور، مستلزم توجه به عوامل تاثیرگذار و تعیین‌کننده‌ای است که شناخت آنها نیاز به بررسیهای گسترده و موشکافانه دارد. در این مقاله برآنیم تا ضرورت بازاریابی در تضمین بقا، رشد و سودآوری شرکت‌های لیزینگ را با رویکردی بازارگرایانه مورد مطالعه قرار دهیم و ابعاد آن‌را براساس مدلی منطقی تحلیل کنیم. همچنین باتوجه به ضرورتی که بازاریابی در بقا، رشد و سودآوری سازمان دارد، تحلیلی سیستماتیک از بازاریابی و بازارگرایی برای تحقق اهداف سازمانی ارائه شده است.
رابطه میزان لیزینگ، بدهی‌ها و هزینه‌های نمایندگی در بخشهای مختلف اقتصادی کشور در سالهای ۸۱ تا ۸۵ نوشته صادقی شریف و امیری
چکیده: امروزه لیزینگ در برابر خرید به‌عنوان جزء لاینفک تصمیم‌گیری جهت تامین ماشین‌آلات و تجهیزات مورد توجه قرار می‌گیرد. بنابر این تصمیم‌گیری در صنعت لیزینگ، بحثی حیاتـی در تامین مالی مدرن می‌باشد که این پژوهش برخی از آنها را بررسی می‌کند. در این تحقیق با استفاده از داده‌های مربوط به شرکت‌های لیزینگ پذیرفته شده شده در بورس اوراق بهادار تهران طی سالهای ۸۵-۸۱، به بررسی تأثیر سه عامل مهم تصمیم‌گیری در صنعت لیزینگ (بدهی‌ها، هزینه‌های نمایندگی و بخشهای اقتصادی) پرداخته شده است. جهت بررسی این عوامل آزمون معناداری r در سطح خطای ۰۵/۰، همبستگی بین میزان لیزینگ و بدهی‌ها و میزان لیزینگ و هزینه‌های نمایندگی محاسبه شده است.
فصل دو شامل مبانی نظری و ادبیات پژوهش لیزینگ و کاربرد آن در مدیریت بازاریابی همراه با فهرست منابع فارسی و لاتین
جمع بندی مقاله لیزینگ
لیزینگ Leasing نقش مهمی در روابط خریدار-فروشنده در اقتصاد ملی و بین‌المللی ایفا می‌کند. طی مدت مذکور تحولاتی در عرصه بازار پولی کشور بوقوع پیوست که انتظار می‌رفت از رهگذر این تحولات لیزینگ نیز بتواند بعنوان یکی از ابزارهای اعتباری پویا در کشور از جایگاه درخوری بهره‌مند گردد. تصویب و ابلاغ قانون تنظیم بازار غیر متشکل پولی بزرگترین تحولی بود که در این عرصه حادث شد. این امیدواری بوجود آمد تا در قالب آن شرکت‌های لیزینگ نیز بتوانند بعنوان یکی از اجزاء این بازار بصورت مؤسسات اعتباری غیر بانکی فعالیت سازمان یافته‌ای را آغاز نمایند. در چارچوب قانون مذکور قرار شد دستورالعمل اجرائی مربوط توسط بانک مرکزی و با همکاری و نظارت وزارت امور اقتصادی و دارائی تهیه و به دولت تقدیم شود و دولت ظرف سه ماه دستورالعمل مربوط را بررسی و تصویب نماید.
پس از آن بانک مرکزی بتواند قدرت اجرائی لازم را برای نظارت و سروسامان دادن به شرکت‌های لیزینگ Leasing کسب نماید. در مهرماه ۱۳۸۴ بانک مرکزی در اجرای سیاست‌های نظارتی خود به اداره ثبت شرکت‌ها دستور داد تا از ثبت و تأسیس شرکت‌های لیزینگ جلوگیری شود. این اقدام را شاید بتوان ملموس‌ترین و بعبارتی تنها اقدام دستگاه سیاست‌گذاری امور پولی کشور در زمینه ساماندهی شرکت‌های لیزینگ محسوب نمود. دستورالعمل اجرائی مربوط به قانون تنظیم بازار غیرمتشکل پولی سریعاً تهیه و به دولت ارسال گردید که متأسفانه قریب به ۲۰ ماه (علیرغم مهلت قانونی سه ماهه) در دبیرخانه کمیسیون اقتصادی دولت معطل و سرانجام پس از اعمال تعدیلاتی به بانک مرکزی ابلاغ شد.
تهیه و تنظیم: پشتیبانی پارس مدیر
مدیریت بازاریابی | ۲۴ اسفند ۹۲
