زنجیره تامین هوشمند

زنجیره تامین هوشمند فرایند تامین، انبارداری، کنترل موجودی، تولید و عرضه محصولات با استفاده از فناوری هوشمند است. این شیوه در واقع جایگزین شیوه سنتی و عرفی SCM براساس مهندسی مجدد فرایندهای مختلف است. کوشش اصلی بر آن است تا با تمرکز امکانات فناوری‌های جدید تحولی بنیادین در مدیریت زنجیره تامین صورت گیرد.

زنجیره تامین و مدیریت موثر آن یکی از چالش‌های پیش روی سازمان‌های کنونی است. در این راستا مدل‌های ابتکاری و خلاقانه‌ای ارائه شده است. در این میان هوشمندسازی سیستم‌ها یکی از راهکارهایی است که مورد توجه بسیار قرار گرفته است. با استفاده از آن توان و قدرت بکارگیری اطلاعات به صورت موثرتر افزایش یافته است. زنجیره تامین نیز از این قاعده مستثنا نبوده و بکارگیری مدل‌های هوشمند در حلقه‌های زنجیره تامین و مدیریت آن می‌تواند اثرات زیادی داشته باشید.

هوشمندسازی زنجیره تامین افزایش چابکی، بهره‌وری، ارزش افزوده و استفاده موثر از فرصت‌های بازار را فراهم می‌آورد. نظر به اهمیت موضوع در این مقاله، اطلاعات کلی در زمینه مدیریت زنجیره تامین هوشمند ارائه خواهد شد. همچنین جایگاه هوشمندی زنجیره تامین در صنایع نسل چهارم تشریح می‌شود. در نهایت نیز اهمیت و ضرورت بکارگیری این شیوه تشریح خواهد شد.

زنجیره تامین هوشمند و صنایع نسل چهارم

زنجیره تامین یکی از حوزه‌های متاثر از انقلاب صنعتی چهارم و فناوری‌های دیجیتال نظیر اینترنت اشیا، رباتیک پیشرفته، تحلیل‌های کلان داده در آینده نزدیک خواهد بود. مفهوم کارخانه هوشمند را می‌توان در هوشمندسازی زنجیره تامین جستجو کرد. در برخی کشورهای پیشرو این موضوع تا حد بسیار قابل توجهی جنبه‌های عملیاتی آن نیز به خوبی پیاده گردیده است. جایگذاری سنسورها در هر چیزی، ایجاد شبکه‌ها در هر کجا که لازم است، خودکاری سازی هر چیزی که نیاز باشد، و تحلیل هر چیزی که به بهبود عملکرد و رضایت مشتری بیانجامد از دستاوردهای این انقلاب در زنجیره تامین است.

دستاوردهای عمومی بکارگیری فناوری‌های دیجیتال در هر حوزه‌ای از جمله زنجیره تامین عبارتند: از افزایش سرعت، انعطاف پذیری، سفارشی سازی، دقت، کارآیی، و … بطور خاص نیز بررسی فرصت‌های نهفته در این حوزه باید بررسی شود. بدین منظور باید ابتدا سطح تحلیل‌های خود را مشخص و نقطه ورود را با توجه به توانمندی‌های خود تعیین نمائیم. چهار محور اصلی برای حرکت به سوی هوشمندسازی عبارتند از:

• هزینه هوشمندسازی
• سرمایه فنی و انسانی
• چابکی
• خدمات

این دغدغه‌ها نیز ۶ محرک اصلی و نیز اهرم‌های فناورانه‌ای جهت خلق ارزش را در اطراف خود دارند که عبارتند از:

• برنامه‌ریزی
• جریان فیزیکی
• مدیریت عملکرد
• مدیریت سفارشات
• همکاری
• استراتژی زنجیره تامین

برای نمونه در بخش جریان‌های فیزیکی، و به طور خاص عملیات لجستیک زنجیره تامین فناوری اینترنت اشیا راهکارهای گوناگونی برای بهینه سازی حمل محصولات دارد. از جمله حمل چند محصول به یک مقصد توسط یک وسیله نقلیه حمل بار، که در گذشته این موضوع با چند وسیله نقلیه صورت می‌گرفت و منجر به افزایش بهای تمام شده محصول نیز می‌گردید.

اهمیت زنجیره تامین هوشمند

در دنیای امروز تلاش برای اتوماسیون و هوشمند سازی فرآیندها از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است. یکی از این عرصه‌ها سیستم‌های مدیریت زنجیره تامین می‌باشد که راهبرد اصلی در تجارت الکترونیک بین بنگاهی را شکل می‌دهد. یکی از ابزارهای کارآمد برای خودکارسازی مدیریت این زنجیره‌ها عامل‌های هوشمند می‌باشند. با تعریف روابط بین آنها سیستم‌های چندعاملی را تشکیل می‌دهند که به تسهیل تعاملات در طول زنجیره‌های تامین کمک شایانی می‌نمایند.

طراحی این عامل با استفاده از الگوریتم‌های متعددی صورت می‌گیرد که مزایا و معایب متفاوتی دارند. بررسی شیوه مناسب با توجه به جایگاه این عامل در مدیریت زنجیره‌های تامین صورت می‌گیرد. همچنین تعاملاتی که با عامل‌های تولید کننده قطعات و مواد اولیه و عامل‌های توزیع کننده انجام می‌دهد باید لحاظ شود. بنابراین، بهینه سازی الگوریتم‌های بکار رفته در عامل هوشمند طراحی شده به منظور پیاده‌سازی در تعاملات و در جهت برطرف کردن مشکلات موجود که مهمترین این مشکلات تخمین نیاز مشتریان می‌باشد. این تاثیری چشمگیر در تجارت الکترونیک بین بنگاهی خواهد داشت.

در بازار رقابتی موجود، بنگاه‌های اقتصادی و تولیدی علاوه بر پرداختن به سازمان و منابع داخلی، خود را به مدیریت و نظارت بر منابع و ارکان مرتبط با خارج از سازمان، نیازمند یافته اند. لذا امروزه مدیریت زنجیره تامین به عنوان یکی از مبانی زیرساختی پیاده سازی کسب‌وکار الکترونیک در دنیا مطرح است. امروزه، نگرش مدیران به زنجیره تامین تغییر یافته و کاربرد فناوری اطلاعات در این زمینه رو به افزایش است. از سوی دیگر، یکی از موثرترین دستاوردهای فناوری اطلاعات، ارتقاء سطح هوشمندی کسب‌وکار محسوب می‌شود. از این رو، استفاده از عامل‌های نرم‌افزاری هوشمند در مدیریت زنجیره تامین می‌تواند مدیریت در این حوزه را ارتقاء بخشد.

خلاصه و جمع‌بندی

تغییرات سریع و پیشرفت‌های فناوری اطلاعات، مدیریت زنجیره تامین را دستخوش تحولات اساسی کرده است. فناوری‌های جدید و کاربردهای آن در صنایع و خدمات مختلف توانمندی‌های گوناگونی به شرکت‌ها بخشیده است. برقراری ارتباطات متنوع و بسیار، ترکیب قابلیت‌ها و شایستگی‌ها از این دسته هستند. همچنین امکان جابجایی‌های سریع و متنوع، فعالیت‌ها و فرایندهای چابک و مواردی از این قبیل فراهم شده است. این قابلیت‌ها در زنجیره تامین هوشمند سازمان قابل تجلی است.

سازمان‌های امروزی باید از وضعیت ایستا و کند سنتی به سوی چارچوب‌های پویا سریع و انعطاف‌پذیر حرکت کنند. هوشمندسازی زنجیره تامین این امکان را برای سازمان‌ها فراهم می‌کند. به این ترتیب سازمان‌ها با دسترسی ساده و فراوان و بدون محدودیت‌های زمانی و مکانی می‌توانند فعالیت کنند. همچنین آنها نمی‌توانند بدون در نظر گرفتن فرایندهای کسبوکار و سیستم‌های رایانه‌ای مرتبط حرکت نمایند.

رویکردهای سنتی در کسب‌وکار بدلیل عدم توانایی در ارائه محصولات پیچیده و متنوع، هزینه‌های بسیاری را ایجاد می‌کنند. اما رویکردهای جدید، به‌دنبال ارائه خدمات و محصولات مورد نیاز به بازارهای متغیر جهانی هستند. این بر اساس ترکیب شبکه‌های کسبوکار سنتی و ارتباطات و تعاملات کاری با کمک فناوری اطلاعات و ارتباطات میسر است. اقتصاد درحال توسعه ایران با مشکلات عدیدهای در نظام توزیع کالا مواجه هست. عدم انطباق و رشد نامتوازن آن با سایر ابعاد و مؤلفه‌های توسعه اقتصاد ملی از این جمله است. در این راستا زنجیره تامین هوشمند به عنوان نسل آینده زنجیره تامین و یگانه راه‌حل برونرفت از مشکلات است.