زنجیره تامین ناب
زنجیره تامین ناب (Lean supply chain) رویکردی با هدف تولید و ارائه محصولات در سریعترین زمان ممکن با کمترین ضایعات تولید است. این رویکرد برگرفته از دو تفکر تولید ناب و مدیریت زنجیره تامین است.
صحنه گردان و پیروز صحنه رقابت امروز جهانی در عرصه کسب‌وکار، بی شک شرکت‌ها و سازمان‌هایی هستند که بتوانند با بالاترین کارایی ارزش را برای ذی‌نفعان اصلی و کلیدی خود، مطابق خواست و نظر آنها خلق کنند. سازمان‌هایی که میتوانند محصولات و خدمات خود را با کیفیت بالا، قیمت پایین و بهموقع مطابق با درخواست و سلیقه مشتریان خود به بازارهای مختلف عرضه کنند. حذف اتلاف و استفاده بهینه از منابع همواره یکی از اهداف اساسی مد نظر در هر سازمان بوده و هست. در مفهوم نابسازی سازمان به آن به طور ویژه تمرکز شده و بهآن جامه عمل پوشانده می‌شود.
امروزه فواید و مزایای به‌کارگیری رویکرد ناب برای بسیاری از رهبران و مدیران بنگاه‌های اقتصادی مشخص و محرز است. این تفکر به عنوان پارادایم مدیریتی ناب در سازمان‌های تولیدی و غیرتولیدی، زمینه‌ساز حرکت رو به جلوی بنگاه‌ها است. ایده تولید ناب که از بخش تولید آغاز شد به سرعت با توجه به مزایا، منافع و بهبودهایی که از آن حاصل شد گستره آن به سطح سازمان رسید. پس از آن مرزهای سازمان را درنوردید و تامین‌کنندگان، پیمانکاران، شرکاء و مشتریان را در برگرفت. در نهایت زمینه ساز شکل‌گیری زنجیره‌های ارزش درون و برون سازمان‌ها شد. تغییر و تحول زنجیره تامین به زنجیره تامین ناب با شناسایی وضعیت موجود و تعیین فاصله با وضعیت مطلوب آغاز می‌شود. مقصودی که با استفاده از مدل‌ها وابزارهای ارزیابی زنجیره تامین ناب ناب میسر می‌شود.
تاریخچه ناب
اصطلاح «تولید ناب» توسط ووماک و همکارانش (۱۹۹۰)، پس از مطالعه معروف آنان در سیستم‌های تولید خودرو در دنیا تحت عنوان «برنامه بین‌المللی وسایل نقیله موتوری» تحت حمایت MIT، بر سیستم تولید تویوتا نهاده شد. آنان خلاصه نتایج بررسی خود را در کتاب معروف «اتومبیلی که دنیا را تغییر داد: داستان تولید ناب» به جهانیان عرضه کردند. در این کتاب دلایل موفقیت ژاپنی‌ها و نحوه عملکرد آنها را در ابعاد مختلف اعلام شد. همچنین در این مطالعه، موفقیت چشمگیر تویوتا مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته و شکاف بزرگ موجود میان صنایع خودروسازی ژاپن و امریکا به تصویر کشیده شده بود. با انتشار یافته‌های این مطالعه، ایده تولید ناب در امریکا نیز به سرعت طرفداران زیادی پیدا کرد.
تعریف مؤسسه LAI از تولید ناب عبارت است از: «یک سیستم کسب وکار برای سازماندهی و مدیریت توسعه محصول، عملیات، تامین کنندگان و روابط با مشتری است که نیاز به تلاش‌های انسانی کمتر، فضای کمتر، سرمایه کمتر، زمان کمتر برای تولید محصولات با ضایعات کمتر مطابق با نیاز و خواسته مشتری در مقایسه با سیستم تولید دوره قبل یعنی تولید انبوه دارد.
دیدگاه‌های مطرح در مورد تولید ناب را به سه دسته تقسیم نموده‌اند:
برخی به آن به عنوان مجموعه‌ای از ابزارها نگاه می‌کنند.
گروه دیگر آن را سیستمی می‌بینند که به موجب آن یک شرکت می‌تواند هزینه‌ها را در کنار افزایش رضایت مشتری کاهش دهد.
در دیدگاه گروه سوم، ناب به عنوان فلسفه‌ای مطرح است که در آن بر حداقل کردن منابع مورد استفاده در سازمان اقتصادی تاکید دارد.
تعریف زنجیره تامین ناب
زنجیره تامین ناب عبارت است از حاکم کردن اصول و تفکار ناب در پایین و بالای جریان ارزش، یعنی نه تنها تفکر و اصول ناب باید به کل زنجیره تسری یابد، بلکه باید از مرزهای سازمان فراتر رود تا در مجموع کل جریان ارزش در زنجیره تامین بهینه شود. رویکرد زنجیره تامین ناب نیز به سازمان‌ها و کسب‌وکارها کمک می‌کند تا با استفاده از فلسفه بهبود مستمر و با بکارگیری فرهنگ و کار گروهی، اتلاف‌های موجود در فرآیندها را شناسایی، تحلیل و سپس حذف کنند.
رویکرد زنجیره تامین ناب یکی از مهمترین راهبردهای کمک کننده به مدیران در سازمان به جهت ماهیت فعالیت آن و حجم و تنوع محصولات، تامین‌کنندگان و مشتریان درون سازمان، با نیازهای بسیار متنوع و متفاوت و پراکندگی جغرافیایی بسیار بالا است که می‌تواند به عنوان یک ابزار موثر، نقش بسیار کارکردی را در کاهش ضایعات از زنجیره تامین و ادیریت هزینه‌های سازمانی ایفا کند.
ابعاد زنجیره تأمین ناب
در تفکر زنجیره تأمین ناب، تأمین‌کنندگان براساس قیمت پیشنهادی انتخاب نمی‌شوند. بلکه اساس انتخاب آنها سابقه همکاری و تجربه عملکرد آنهاست از جلمه نکات بارز این روش میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
۱. تأمین‌کنندگان، به لایه‌های مختلف تقسیم‌بندی شده و در لایه اول، تأمین‌کنندگان اصلی قرار می‌گیرند. در لایه‌های بعد، تأمین‌کنندگان لایه‌های بالاتر. در نتیجه، در هر سطح تعداد کمی تأمین‌کننده وجود دارد.
۲. برای تعیین قیمت در این روش، مونتاژگر براساس تحلیل بازار، قیمت هدف را در نظر می‌گیرد. سپس با توجه به این قیمت، با تأمین‌کننده بر سر قیمت مناسبی که سود هر دو طرف را در برداشته باشد، به توافق می‌رسد.
۳. تأمین‌کنندگان رده اول (لایه اول) پس از شروع طراحی و تا ۲ سال قبل از تولید هیئتی به نام مهندسان طراح دائم به شرکت مونتاژگر معرفی می‌کنند. بین این گروه و طراحان شرکت مونتاژگر تعامل و همکاری در مراحل طراحی وجود دارد.
۴. تأمین‌کنندگان، عرضه یک سازه کامل را برعهده دارند. مثلاً مونتاژگر، تأمین صندلی را به جای چند تأمین‌کننده، به یک تأمین‌کننده واگذار می‌کند.
۵. اگر تأمین‌کننده در حین تولید و به مرور زمان با استفاده از روشهای مختلفی همچون آنالیز ارزش، موفق به کاهش قیمت تمام شده شود.
۶. یکنواختی تولید. از آنجا که مونتاژگر در خط تولید خود موجودی بسیار پایینی دارد و نیز به دلیل محدودیت مونتاژگر برای کاهش منابع انسانی، مجبور است تغییرات تولید خود را تا حد ممکن کاهش دهد.
۷. با توجه به پایین بودن موجودی مونتاژگر و تأمین‌کننده، وجود قطعات معیوب باعث توقف خط مونتاژگر می‌شود، اما معمولاً چنین مشکلی بروز نمی‌کند.
۸. در سیستم عرضه ناب با گرایش به کیفیت سعی در بهبود فرایند می‌شود. مثلاً، شرکت‌های ژاپنی از ۱۹۵۰ به بعد، کاربرد SPC را آغاز کرده‌اند.
ارتباط شرکت تولیدکننده با تامین‌کننده
در رویکرد تولید انبوه طراحی کامل محصول توسط خود شرکت تولیدکننده یا مونتاژگر انجام می‌شود و برای انتخاب تامین‌کننده مناقصه برگزار شده و از شرکت‌کنندگان در مناقصه درخواست قیمت می‌شود. همچنین شرکت تولیدکننده برنامه زمان‌بندی تحویل قطعه و حد کیفی قطعات را در مناقصه تعیین می‌کند و نهایتا بر اساس قیمت تامین‌کننده انتخاب می‌شود.
این رویکرد دارای مشکلات زیر است:
در تولید ناب تامین‌کنندگان رده‌بندی می‌شوند و انتخاب تامین‌کنندگان رده اول براساس سابقه همکاری وتجربه‌ای که از عملکرد آنها وجود دارد، انجام می‌شود.
همچنین شرکت سازنده در طراحی کلی محصول از همکاری تامین‌کننده استفاده می‌کند.
طراحی دقیق زیرمجموعه‌ها توسط تامین‌کننده با همکاری تامین‌کنندگان رده‌های بعدی انجام می‌شود.
جمع‌بندی بحث
از جمله رویکردهای جدید در تولید که مورد توجه بسیاری از شرکت‌های تولیدی قرار گرفته است، زنجیره تامین ناب است. دیدگاه ناب را میتوان فلسفه مدیریتی و رهبری نوین سازمان در جهت حذف اتلاف و اجرای بهبود مستمر و ارزشآفرینی برای ذی‌نفعان کلیدی محسوب کرد که در این راستا، از ابزارها و تکنیک‌های مختلفی بهره می‌برد. با توجه به افزایش رقابت بین شرکت‌ها و تغییر قابل ملاحظه شرایط کسب‌وکار، پیروی از روشهای سنتی تولید پاسخگوی نیازهای مشتریان نیست. در این راستا لازم است روشهای جایگزینی برای تولید مورد استفاده قرار گیرند.
مدیریت زنجیره تامین ناب در کانون تفکرات یک سازمان پیشرفته در صنعت امروز است. تولید ناب تلفیقی از تولید دستی و تولید انبوه است. به شکلی که انعطاف‌پذیری در تولید را از تولید دستی و قیمت ارزان کالا تولید شده را از تولید انبوه وام می‌گیرد. به طور کلی فلسفه تولیدی تولید ناب این است که زمان تدارکی بین سفارش مشتری و ارسال محصولات و قطعات را با از بین بردن انواع اتلاف‌ها کوتاه می‌کند.
سازمان‌هایی که میتوانند محصولات و خدمات خود را با کیفیت بالا، قیمت پایین و بهموقع مطابق با درخواست و سلیقه مشتریان خود به بازارهای مختلف عرضه کنند، بازار رقابتی در در دست دارند. حذف اتلاف و استفاده بهینه از منابع همواره یکی از اهداف اساسی مد نظر در هر سازمان بوده و هست که در مفهوم نابسازی سازمان به آن به طور ویژه تمرکز شده و بهآن جامه عمل پوشانده می‌شود. دیدگاه ناب را میتوان فلسفه مدیریتی و رهبری نوین سازمان در جهت حذف اتلاف و اجرای بهبود مستمر و ارزشآفرینی برای ذی‌نفعان کلیدی و بهبود مدیریت موجودی به حساب آورد.
منبع : زنجیره تامین ناب نوشته رضا قرایی‌پور نشر الکترونیک پارس مدیر
تهیه و تنظیم: پشتیبانی پارس مدیر
مدیریت تولید | ۱۷ آذر ۹۱
