پژوهش بنیادی

پژوهش بنیادی (Basic research) نوعی تحقیق علمی است که هدف آن بهبود نظریه‌های علمی برای درک و پیش‌بینی بهتر پدیده‌های طبیعی یا سایر پدیده‌ها است. به‌طور کلی انواع پژوهش براساس هدف به دو دسته کاربردی و بنیادی تقسیم می‌شوند.

تحقیقات بنیادین یا پایه بیشتر به نوآوری‌های فناورانه علم کاربردی دامن می زنند و مبنایی برای پژوهش‌های کاربردی فراهم می‌آورند. علاوه بر نوآوری‌ها، تحقیقات پایه همچنین به ارائه بینشی نسبت به طبیعت اطرافمان کمک می‌کند. این نوع پژوهش کمک می‌کند تا نظریه نوین علمی یا مدلی تازه پیرامون یک پدیده ارائه شود.

تعریف پژوهش بنیادی

پژوهش بنیادی در زبان لاتین با نام پژوهش پایه (Basic research) یا پژوهش محض (Pure research) شناخته می‌شود. گاهی به آن پژوهش نظری یا Theoretical research نیز می‌گویند. هدف این پژوهش آن است که چیز تازه‌ای به علم اضافه نمایند برای نمونه می‌توان ارائه یک نظریه جدید یا ساخت یک مدل تازه در این دسته پژوهش‌ها قرار می‌گیرد.

تعریف پژوهش بنیادی از حافظ‌نیا

تحقیقات بنیادی که گاه تحقیقات مبنایی یا پایه‌­ای خوانده می­‌شود، در جستجوی کشف حقایق و واقعیت­‌ها و شناخت پدیده‌­ها و اشیاء بوده، که مرزهای دانش عمومی بشر را توسعه می‌‌دهند. قوانین علمی را کشف نموده، به تبیین ویژگی­‌ها و صفات یک واقعیت می‌­پردازند [کتاب روش تحقیق در علوم انسانی].

تعریف پژوهش بنیادی از سرمد

هدف اساسی این نوع تحقیق، آزمون نظریه‌ها، تبیین روابط بین پدیده‌ها و افزودن به دانش موجود در یک زمینه خاص است. تحقیقات بنیادی نظریه‌ها را بررسی کرده و آنها را تعدیل، تایید یا رد می‌کند. با تبیین روابط میان پدیده‌ها، تحقیق بنیادی به کشف قوانین و اصول علمی می‌پردازد. با این هدف‌، تحقیق بنیادین در صدد گستذش مجموعه دانش موجود پیرامون اصول و قوانین علمی است. این نوع تحقیقات نتیجه‌گرا هستند و برای تصمیم‌گیری انجام نمی‌شوند [کتاب روش تحقیق در علوم رفتاری].

تفاوت تحقیق بنیادی و کاربردی

در یک پژوهش بنیادی کوشش بر آن تا دستاورد و چیز تازه‌ای به علم اضافه شود. پژوهش‌های بنیادی با هدف پر کردن یک شکاف پژوهشی انجام می‌شوند و با ارائه نظریه‌ای تازه یا الگویی جدید می‌کوشند به این شکاف پوشش دهند.

در مقابل، پژوهش کاربردی از نظریه‌های علمی برای توسعه فناوری یا تکنیک‌هایی استفاده می‌کند که می‌توانند برای مداخله و تغییر پدیده‌های طبیعی یا سایر پدیده‌ها استفاده شوند. برای نمونه پژوهش پاراسورامان برای طراحی مقیاس سروکوال یک پژوهش بنیادی است. پژوهشی که با این مقیاس کیفیت خدمات یک بانک را بررسی می‌کند یک پژوهش کاربردی است.

انواع پژوهش بنیادی

تحقیقات بنیادی بر اساس روش تحلیل به دو دسته تقسیم می‌­شوند:

• پژوهش بنیادی تجربی
• پژوهش بنیادی نظری

تحقیقات بنیادی تجربی: در این تحقیقات داده­ها و اطلاعات اولیه با استفاده از روش­های آزمایش، مشاهده، مصاحبه و… گردآوری می‌­شود. با استفاده از روش­‌ها و تکنیک‌­های آماری و معیارهای پذیرفته شده مورد تجزیه و تحلیل قرار می­گیرد. البته عقل و فکر پژوهشگر در نحوۀ به کارگیری روش­ها و نیز تحلیل نتایج به دست آمده سهم زیادی دارد.

تحقیقات بنیادی نظری: در این تحقیقات اطلاعات و مواد اولیۀ تحلیل به روش کتابخانه‌­ای گردآوری می‌­شود. سپس با روش­‌های مختلف استدلال مورد تجزیه و تحلیل عقلانی قرار گرفته، نتیجه­‌گیری می‌شود.

خلاصه و جمع‌بندی

پژوهش بنیادی که به عنوان پژوهش محض یا پایه نیز شناخته می‌شود، بر تولید دانش، صرف نظر از کاربرد عملی آن تمرکز دارد. در اینجا، از گردآوری داده‌ها برای ایجاد مفاهیم کلی جدید برای درک بهتر یک زمینه خاص یا برای پاسخ به یک سوال تحقیق نظری استفاده می‌شود. نتایج از این نوع معمولاً به سمت تدوین نظریه ها است و معمولاً مبتنی بر تجزیه و تحلیل اسنادی، توسعه فرمول های ریاضی و تأمل محققان سطح بالا است.

تحقیقات پایه در انتزاعی ترین شکل خود، به منظور ایجاد و پالایش نظریه ها صورت می گیرند. در این نوع تحقیقات، مسأله از حوزه اجرایی واقعی ناشی نشده است. هدف اساسی این نوع تحقیقات آزمون نظریه ها، تبیین روابط بین پدیده ها و افزودن به مجموعه دانش موجود در یک زمینه خاص است. تحقیقات بنیادی به کشف قوانین و اصول علمی می پردازد و درصد توسعه مجموعه دانسته های موجود درباره اصول و قوانین علمی است.