الگوریتم خوشه‌بندی K-Means
الگوریتم خوشه‌بندی K-Means روشی کمی برای دسته‌بندی n مشاهده در k خوشه براساس میانگین آنها است. در این روش دسته‌بندی مشاهدات براساس مشابهت میانگین آنها با یکدیگر صورت می‌گیرد. روش کامینز K-Means یکی از روش‌های خوشه‌بندی داده‌ها در داده‌کاوی است. این روش علی‌رغم سادگی آن یک روش پایه برای بسیاری از روش‌های خوشه‌بندی دیگر (مانند خوشه‌بندی فازی) محسوب می‌شود.
آموزش روش خوشه‌بندی کامینز K-Means در SPSS
روش کامینز K-Means روشی انحصاری و مسطح محسوب می‌شود که الگوریتم آن شکل‌های گوناگونی دارد. با این وجود همه آنها دارای روالی تکراری هستند که برای تعدادی ثابت از خوشه‌ها سعی در تخمین موارد زیر دارند:
بدست آوردن نقاطی به عنوان مراکز خوشه‌ها این نقاط در واقع همان میانگین نقاط متعلق به هر خوشه هستند. نسبت دادن هر نمونه داده به یک خوشه که آن داده کمترین فاصله تا مرکز آن خوشه را دارا باشد. در نوع ساده‌ای از این روش ابتدا به تعداد خوشههای مورد نیاز نقاطی به صورت تصادفی انتخاب می‌شود. سپس در داده‌ها با توجه با میزان نزدیکی (شباهت) به یکی از این خوشه‌ها نسبت داده می‌شوند و بدین ترتیب خوشههای جدیدی حاصل می‌شود. با تکرار همین روال می‌توان در هر تکرار با میانگین‌گیری از داده‌ها مراکز جدیدی برای آنها محاسبه کرد و مجدادأ داده‌ها را به خوشههای جدید نسبت داد. این روند تا زمانی ادامه پیدا می‌کند که دیگر تغییری در داده‌ها حاصل نشود. تابع زیر به عنوان تابع هدف مطرح است. در این مقاله الگوریتم خوشه‌بندی K-Means در نرم‌افزار SPSS تشریح شده است.
تعیین تعداد خوشه‌ها
در الگوریتم خوشه‌بندی K-Means ابتدا k عضو (که k تعداد خوشه‌ها است) بصورت تصادفی از میان n عضو به عنوان مراکز خوشه‌ها انتخاب می‌شود. سپس n-k عضو باقیمانده به نزدیک‌ترین خوشه تخصیص می‌یابند. بعد از تخصیص همه اعضا مراکز خوشه مجدداً محاسبه می‌شوند و با توجه به مراکز جدید به خوشه‌ها تخصیص می‌یابند و این کار تا زمانی که مراکز خوشه‌ها ثابت بماند ادامه می‌یابد.
بهترین خوشه‌بندی آن است که مجموع تشابه بین مرکز خوشه و همه اعضای خوشه را حداکثر و مجموع تشابه بین مراکز خوشه‌ها را حداقل کند. برای انتخاب بهترین خوشه ابتدا براساس نظرات خبره و مطالعات قبلی یک محدوده پیشنهادی برای تعداد خوشه‌ها مشخص می‌شود. معمولاَ این محدوده بین انتخاب می‌شود. سپس مقدار ρ(k) برای هریک از مقادیر k محاسبه می‌شود. مقداری از k که در آن ρ(k) حداکثر شود، به عنوان تعداد بهینه خوشه‌ها انتخاب می‌شود. به این ترتیب می‌توان تعداد خوشه‌ای را انتخاب نمود که به ازای آن فاصله بین مراکز خوشه‌ها و شباهت مراکز خوشه با اعضای درون هر خوشه حداکثر است.
کیفیت نتایج خوشه‌بندی با K خوشه بصورت زیر تعریف می‌شود:
تکنیک کامینز K-Means
در این معادله O مجموعه مراکز خوشه ها، Cn مراکز خوشه‌ها، On مجموعه عناصری که به عنوان مراکز خوشه انتخاب نشده‌اند، Tc مجموعه کلیه عناصری باشد که خوشه‌بندی روی آنها صورت گرفته باشد، nη میانگین شباهت بین مرکز خوشه Cn و همه عناصر خوشه On است، mη میانگین شباهت بین مرکز خوشه Cm و همه عناصر خوشه Om است، در نهایت nmδ بعنوان شباهت Cn و On تعریف می‌شود.
الگوریتم خوشه‌بندی K-Means در خوشه‌بندی داده‌ها با روش CRISP و محاسبه ارزش حیات مشتری و مباحث داده‌کاوی به روش RFM کاربرد زیادی دارد.
منبع: حبیبی، آرش؛ سرآبادانی، مونا. (۱۴۰۱). آموزش کاربردی SPSS. تهران: نارون.
