سرقت ادبی

سرقت ادبی (Plagiarism) ارائه نوشتار، افکار، ایده‌ها یا بیانات فرد دیگر به صورتی است که گویا صاحب آن اثر باشید. در ارائه مقاله علمی-پژوهشی و نگارش پایان‌نامه موضوع سرقت ادبی از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است. بحث همانندجو در پایان‌نامه‌های فارسی به همین علت از مدتی پیش مطرح شده و تا حدودی پیگیری نیز می‌شود. همچنین مقالاتی که میزان مشابهتمتن  آنها با متن صاحب اثر اصلی مشابه باشد خیلی زود ریجکت شده و گاهی ایمیل نویسنده نیز در بلک لیست (لیست سیاه) قرار می‌گیرد. بنابراین موضوع سرقت ادبی در حوزه نگارش مقاله و پایان‌نامه از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است.

پلیجریزم (سرقت ادبی) بدین گونه تعریف می‌شود که اگر یک فرد، ایده، متن و یا طرحی از هر حوزه‌ای شامل کتب، فیلم، مقالات، نقاشی‌ها، اختراع، عکس، موسیقی، محتوای سایت و… منتصب به فرد دیگری را به نام خود منتشر کند یا بدون ذکر نام صاحب اثر از آن استفاده نماید، سرقت علمی انجام داده است. دستبرد فکری یا همان سرقت ادبی به تشابهات ادبی گفته می‌شود که در مقالات وجود داشته باشد وجود یک جمله تکراری هر چند بسیار کوتاه در متن یک مقاله باعث می‌شود که سرقت ادبی حساب شود و عموما مقالاتی که دارای چند درصد از تشابهات باشند سرقت ادبی محسوب میشوند و در مجلات معتبر چاپ نخواهند شد و بهتر است که قبل از سابمیت مقاله به مجلات معتبر حتما ابتدا ویرایش شود و سپس به مجله مورد نظر سابمیت شود.

تعریف سرقت ادبی

سرقت ادبی به معنی تخصیص دادن خلاقیت ادبی، هنری یا پژوهشی دیگری یا بخشی از آن یا متن ناشی از آن به خود، گویی که خود شخص آن را خلق کرده‌است. دستبرد فکری ممکن است بدون رضایت صاحب اصلی اثر یا با رضایت وی انجام شود.دستبرد فکری اگر در حوزه ادبیات باشد دزدی ادبی، اگر در حوزه هنر باشد سرقت هنری و اگر در حوزه پژوهش‌های دانشگاهی انجام شود سرقت علمی نامیده می‌شود. به زبان ساده دستبرد علمی یا ادبی یعنی رونویسی کارها یا ایده‌های دیگران و انتساب آن‌ها به خود.

سرقت ادبی (Plagiarism) یا سرقت علمی به استفاده آگاهانه یا ناآگاهانه از ایده ها، نظرات، نوشته‌ها یا دستاورد‌های دیگران به نام خود بدون پرداخت حق الزحمه و یا به دور از اطلاع صاحب اصلی می‌باشد و انواع مختلفی دارد. بررسی سرقت ادبی برای نویسندگان و پژوهشگران معمولا کاری دشوار است و برای این منظور از نرم‌افزار‌های تشخیص سرقت علمی استفاده می‌کنند.

به عبارت دیگر، سرقت ادبی عملی کلاهبردارانه و تقلبی است. این امر شامل سرقت حاصل زحمات دیگران و همچنین دروغ‌های گفته شده بعد از آن است. بر اساس قوانین ایالات متحده، پاسخ مثبت است. عبارت “ایده‌های اصلی” به عنوان یک ملک فکری شناخته می‌شود و توسط آیین نامه حقوق طبع و نشر (Copyright) همانند اختراعات اصیل از آنها محافظت می‌شود. تقریبا تمامی گفته‌ها و عبارات تا هنگامی که آنها به نوعی ضبط شده باشند (مانند یک کتاب یا یک فایل کامپیوتری) تحت محافظت حقوق طبع و نشر قرار می‌گیرند.

انواع سرقت ادبی

سرقت ادبی می‌تواند تمام یا بخشی از کار را شامل شود. حتی شاید فرد، به‌نوعی آن را تغییر دهد و استفاده کند این کار نیز جزء مصادیق پلیجریزم محسوب می‌شود. سرقت ادبی خود شامل دو نوع intentional plagiarism یعنی پلیجریزم عمدی و Unintentional plagiarism یعنی پلیجریزم غیرعمدی تقسیم می‌شود. جالب‌توجه است که برای مثال در بررسی سرقت ادبی مقالات ISI، حتی استفاده از کارهای قبلی خود نویسنده در مقاله جدیدش نیز باوجود این که سرقت ادبی نیست اما مورد قبول نخواهد بود. بصورت خاص، سرقت ادبی شامل انواع مختلفی است که می‌توان آن‌ها را بدین‌صورت نام برد:

  • دستبرد در سبک نگارش
  • دستبرد مستقیم محتوا (Copy & Paste)
  • تغییر و تحریف کلمات و ارجاعات (Word Switch)
  • نوع تشبیه و یا استعاره (Metaphor)
  • دستبرد به ایده (Idea)
  • سایه نویسی (Ghostwrite)

باید توجه کنید که مجلات معتبر پیش از چاپ مقالات، بررسی سرقت ادبی مقاله شما را توسط نرم‌افزار تشخیص سرقت ادبی انجام می‌دهند و بصورت کامل، هرگونه سرقت ادبی در آن مشخص خواهد شد. هدف این مطلب تعریف سرقت ادبی و ذکر انواع آن می‌باشد که می‌توانید در ادامه این مطلب بخوانید. سرقت علمی ممکن است عمدی یا غیر عمدی رخ دهد اما از بیشتر موارد آن می‌توان دوری و آن را رفع نمود. به عنوان مثال می‌توان منبع نوشته را ذکر کرد. تصدیق این که اطلاعات مشخص شده از جایی اقتباس شده است و اطلاعات لازم برای یافتن منبع آن موجود باشد معمولا از وقوع سرقت ادبی پیشگیری می‌کند.

تاریخچه موضوع

واژه پلیجریزم در ابتدا توسط فردی به نام «مارکوس والریوس مارتیلیوس» که یک شاعر رومی سده نخست میلادی می‌باشد استفاده شده است. استفاده از این واژه بدین‌صورت رواج یافته که مارکوس به افرادی که شعرهایش را به نام خود ارائه می‌کرده‌اند، لقب Plagiarius یعنی ” غارتگر و فریبکار” داده است. اما امروزه این مفهوم، در حوزه مقاله‌نویسی اهمیت بسیار زیادی دارد به‌طوری‌که سایت‌های تشخیص سرقت علمی آنلاین، نرم‌افزار تشخیص سرقت ادبی و … برای استفاده‌هایی مانند تشخیص سرقت ادبی پایان‌نامه و … در اختیار دانشگاهیان قرار دارند تا خروجی پژوهش آن‌ها دچار پلیجریزم نباشد. در ادوار گذشته به علت این که تعداد نویسندگان اندک بوده و افرادی که نوشته‌ها را داوری می‌کرده‌اند نیز کم بوده‌اند پیشگیری از کپی‌برداری کار دشواری نبوده اما کم‌وبیش انجام می‌شده است.

انواع سرفت ادبی

کاربد مصلحت آن است که مطلق نکنیم

مثلاً نوعی از پلیجریزم در گذشته، سرقت ادبی ایده‌های دوستانی بوده که به سبب اعتماد، آن را در جمعی بازگو می‌کرده‌اند و افراد فریبکاری در آن جمع از آن ایده به نفع خود سوء استفاده می‌کرده‌اند. این درحالی است که سرعت رشد دانش و تکنولوژی در حوزه‌های مختلف در قرن ۲۰، یک سیر صعودی با شیب بسیار زیادی را تجربه کرده که هزاران دانشجو، استاد و پژوهشگر، روزانه تعداد زیادی ایده و طرح را منتشر می‌کنند. بعلاوه منابع اطلاعاتی زیاد و موتورهای جستجوگر حرفه‌ای مانند گوگل و یاهو و … و سهولت جابجایی اطلاعات بصورت فایل‌های الکترونیکی عمل کپی‌برداری را نیز بسیار تسهیل کرده‌اند. در چنین وضعیتی پیگیری اصالت اثر به شیوه سنتی غیرممکن است. بنابراین با روش‌های نوین مانند نرم‌افزار تشخیص سرقت علمی، تا حدودی، بررسی اصالت اثر انجام می‌شود.

بررسی سرقت ادبی مقاله با نرم‌افزار

کامل ترین، معتبر ترین و بهترین نرم‌افزار تشخیص سرقت ادبی مقالات، نرم‌افزار iThenticate می‌باشد که مورد استفاده سردبیران و مسئولان انتشارات معتبری مانند ساینس دایرکت، ویلی، اسپرینگر، تیلور و فرنسیس و … بوده و میزان دقیق همپوشانی مقالات را گزارش می‌دهد. سایت تشخیص سرقت ادبی iThenticate با دسترسی به بیش از ۴۳٫۰۰۰٫۰۰۰٫۰۰۰ صفحه وب و بیش از ۱۲۲٫۰۰۰٫۰۰۰ محتوای علمی از بیش از ۳۰۰ ناشر عضو Cross Check دقیق ترین میزان تشابه متنی و همپوشانی را گزارش می‌دهد.

iThenticate مانند دیگر نرم‌افزار‌های تشخیص این موضوع، مقالات به صورت نصبی روی کامپیوتر نیست و برای استفاده از آن باید وارد سایت شوید و پلن‌های آن را خریداری نمایید. آیتنتیکیت به صورت آنلاین میزان و درصد مشابهت را گزارش می‌دهد.سیاست اصلی شرکت سازنده، ارائه خدمات به ناشرین، سازمان‌ها و دانشگاه‌ها به صورت گروهی بوده و استفاده موردی بسیار محدود و پر هزینه می‌باشد. هم اکنون هزینه بررسی سرقت ادبی در سایت اصلی برای هر مقاله حدود ۱۰۰ دلار می‌باشد که ما با داشتن دسترسی‌های سازمانی از خارج از کشور این سرویس را با هزینه ی مناسب تری در اختیار کاربران خود قرار داده ایم.

مجازات و پیگردهای کلاه‌برداری علمی

در ایران طبق ماده ۲۳ قانون حمایت حقوق مؤلفان، هر فرد تمام یا قسمتی از اثر دیگری را که مورد حمایت این قانون است به نام خود یا به نام پدید آورنده بدون اجازه او یا عالماً عامداً به نام شخص دیگری غیر از خود پدید آورنده، نشر یا پخش یا عرضه کند به حبس تأدیبی از شش ماه تا سه سال محکوم خواهد شد.

در برخی از دانشگاه‌ها، که بصورت جدی به این مسئله توجه می‌کنند، درصورتی‌که اساتید و پژوهشگرانی مرتکب سرقت علمی گردند، جدای از این که اعتبار خویش را از دست خواهند داد، مجازات‌هایی از تعلیق تا اخراج نیز در انتظار آن‌ها خواهد بود.

سرقت ادبی در چاپ مقاله

سرقت ادبی، ارزش پژوهش را بسیار کاهش می‌دهد. چنین کاری، به‌عنوان لکه‌ای در کارنامه فرد به‌حساب می‌آید.

همچنین تکرار چنین اقداماتی از طرف افراد مختلف، می‌تواند اعتبار یک مرکز یا دانشگاه و درصورتی‌که زیاد باشد حتی اعتبار پژوهشی یک کشور را تخریب و خدشه‌دار نماید.

بنابراین لازم است که در این زمینه آگاه‌سازی و فرهنگ‌سازی انجام شود. در نگارش مقالات، درصورتی‌که از مقاله فرد دیگری صرفاً بدون تغییر، کپی کنید این کار سرقت ادبی به شمار می‌رود.

درصورتی‌که از مقاله دیگری به‌عنوان مرجع استفاده کرده باشید نیز اگر تشابه متن شما با متن مرجع، توسط نرم‌افزارهای مربوطه و سایت‌های تشخیص سرقت ادبی، بیش از ۵۰ درصد گزارش شود متن شما دارای پلیجریزم خواهد بود .

نحوه رفع سرقت ادبی در مقاله

بهترین روش برای رفع مشکل سرقت ادبی استفاده از پارافریز مقاله است. وقتی متن را به زبان خود می‌نویسید کلمات را با مترادف‌های آن‌ها تعویض کنید به‌طوری‌که معنی جمله خراب نشود و جای اجزای جمله را تغییر دهید تا بدین ترتیب شباهت متن شما با متن مرجع، زیاد نباشد و مصداق سرقت ادبی و سرقت علمی نباشید.سرقت

روش اول

تا جایی که می‌توانید به جای کلماتی که در یک جمله وجود دارد کلمات مترادف و هم معنی جایگذین کنید در این صورت تکراری بودن جمله از بین می‌رود و جمله کمی ناب و جدید تر می‌شود.درست است که در زبان انگلیسی و فارسی برای یک لغت مترادف‌های زیادی وجود دارد.اما این مترادف‌ها همیشه همان معنی را نمی‌دهند.و با کاربرد کلمه‌ای هم معنی با کلمه اولیه معنی جمله عوض می‌شود هرچند که معنی کلمه یکی است ولی در شرایط و جملات مختلف معانی متفاوت می‌دهد.

روش دوم

سعی کنید ترتیب قرار‌گیری جملات را تغییر دهید و دقیقا همان کلمات جمله را استفاده کنید اما در یک ترتیب و ساختار جدید.باعث می‌شود جمله نسبتا تشابه خود را به جملات پیشین از دست بدهد و تا حد ممکن ناب و جدید شود.همچنین وقتی ترتیب لغات را تغییر می‌دهید، ممکن است لازم باشد که ساختار برخی لغات را نیز تغییر دهید.یا اینکه لازم باشد لغات دیگری را نیز اضافه کنید تا جمله از لحاظ گرامری درست باشد.

روش سوم

گرامر جمله را تغییر دهید. تغییر گرامر جمله به نظر سخت می‌آید، اما در واقع تغییر گرامر ساده تر از تغییر لغات است. بعلاوه، اگر از طریق تغییر گرامر، جمله را تغییر دهید و اشتباه هم کنید، باز هم جمله ی شما قابل فهم است. اما اگر برای تغییر جمله، لغت را تغییر دهید و اشتباه کنید، خواننده متن شما نمی‌فهمد که منظور شما چیست.

خلاصه و جمع‌بندی

واژه plagiarism به موارد بسیاری تعلق می‌گیرد. از جمله مواردی که ممکن است در آنها سرقت ادبی مشاهده شود سرقت اشعار و افکار و پژوهش‌ها می‌باشد.این واژه برای اولین بار در قرن اول میلادی توسط شاعر رومی به نام “مارتیال” برای ربودن شعرهایش توسط شاعر دیگری به کار رفت.این واژه در سال ۱۶۰۱ توسط بن جانسون به معنی کسی که متهم به دزدی ادبی است توصیف شد و واژه دستبرد یا دزدی علمی در حوالی سال ۱۶۲۰ از آن مشتق شد.از آنجایی که تعداد مقالات علمی منتشر شده در هر حوزه گاهی به چند صد هزار تا نیز می‌رسد و احتمال اینکه در متن این مقالات جملات یا عبارات تکراری مشاهده شود بسیار بالا می‌رود.

این که بخواهیم بدون کسب اجازه و اطلاع یک نویسنده از مطالب موجود در مقاله وی استفاده کنیم این کار سرقت ادبی به حساب می‌آید و هم از لحاظ فرهنگی و هم از لحاظ علمی یک کار واقعا اشتباهی است. این عمل از نظر اخلاقی و قانونی مضموم است. مقالاتی که دارای سرقت ادبی باشند حتما ریجکت خواهد شد و نویسنده مقاله نیز اعتبار قبلی را نخواهد داشت پس برای جلوگیری از این اتفاقات حتما سعی کنید که قبل از هرگونه اقدامی نسبت به چاپ مقاله ابتدا اقدام به تشخیص و رفع مشابهات ادبی کنید هرچند که ممکن است این تشابهات ادبی کاملا نا خواسته اتفاق بیفتد و اصلا نویسنده متوجه نشود اما بعد از سابمیت مقاله نمیتوانید اثبات کنید.