بلوغ مدیریت دانش
بلوغ مدیریت دانش نشان می‌دهد تا چه میزان سازمان در گردآوری، خلق، ذخیره، تسهیم، بازیابی و بکارگیری دانش موفق عمل کرده است. نظر به اهمیت موضوع مدیریت دانش در اقتصاد دانش بنیان امروزی بسیاری از سازمان‌ها، اصول این رویکرد را پیاده‌سازی کرده‌اند. میزان موفقیت سازمان‌ها در دستیابی به این اصول در میزان بلوغ آن قابل ردیابی است
ابعاد و سبک‌های مدیریت دانش توسط اکثر سازمان‌ها در شرف پذیرش قرار دارد. اجرای مدیریت دانش در شرکت‌ها و سازمان‌ها در واقع یک تغییر سازمانی اساسی میباشد. این تغییرات نیازمند دگرگونی و تغییر شکل در فرهنگ سازمانی، فرایندها، اولویت‌های راهبردی و اعتقادات در بین کارکنان میباشد. در همین راستا تحقیقاتی به منظور تبیین و تفسیر ابعاد و سبک‌های مدیریت دانش و تاثیر آن بـر اثربخشی سازمانی انجام شده است.
مدلهای متعددی برای ارزیابی بلوغ مدیریت دانش ارائه شده است. ارزیابی این مدلها باید به طور مشخص و معین بررسی و هدایت شود. در همین راستا لازم است این مسئله مورد حمایت و پشتیبانی مدیریت ارشد قرار گرفته و ضمن ایجاد فرهنگ سازمانی لازم به تمامی بخش‌ها اعلام گردد. نظر به اهمیت موضوع در این مقاله کوشش شده است تا انواع مدلهای بلوغ مدیریت دانش و بررسی و تشریح شود.
تعریف بلوغ مدیریت دانش
بلوغ، فرآیند توسعه یک شی، فرآیند، فناوری یا سازمان در طول زمان است. در مورد سازمان‌ها نیز، مدلهای بلوغ (KMM) به‌طور سیستماتیک الگوهایی را طبقه‌بندی کرده و اقدامات مدیران را هدایت و راهنمایی می‌کنند. لذا در مدیریت دانش ارزیابی بلوغ فرآیندی اثربخش در رابطه با مدیریت دارایی‌های دانشی سازمان است. این ارزیابی به صورت مداوم دارایی‌های دانشی را از طریق مراحل تعریف شده و تا زمان کسب نتایج مؤثر،پایش می‌کند.
در مراحل این ارزیابی، رشد مدیریت دانش به‌وسیله پایش راهکارها، هدایت مدیران در تصمیم‌گیری و نمایش پیشرفت‌های عملکرد مدیریت دانش در سازمان تشریح می‌شود. به‌منظور انجام این ارزیابی از ابزار و مدل‌هایی جهت کمک به پایش اثربخش و درک توانمندی‌ها و قابلیت‌های سازمان استفاده می‌شود. در مدلهای بلوغ مدیریت دانش، وضع جاری سازمان مشخص شده و راهکارهایی به‌منظور بهبود و ارتقای آن ارائه می‌شود.
ارزیابی بلوغ مدیریت دانش به سازمان‌ها فرصتی برای برنامه‌ریزی و ایجاد نقشه‌راه ارائه می‌کند. این ارزیابی بر اساس شناخت نقاط قوت، ضعف، چالش‌ها و فرصت‌های پیش‌روی خود می‌دهد. به‌طور کلی پنج مزیت برتر ارزیابی بلوغ مدیریت دانش برای سازمان‌ها عبارتند از:
- کمک به درک سیستماتیک از موقعیت کنونی سازمان
- درک موانع اشتراک و حفظ دانش در سازمان
- اجماع در مقصد نهایی به اشتراک‌گذاری دانش مورد نظر سازمان
- شناخت اقدامات و فرآیندهایی با بیشترین اثربخشی و کارایی در سازمان
- تهیه نقشه راه و خط‌مشی در راستای تحقق اهداف اشتراک دانش در سازمان
- ملموس کردن نتایج مدیریت دانش
- ارائه راهی برای انتقال ارزش‌های مدیریت دانش به مدیران و ذی‌نفعان کلیدی
انواع مدلهای بلوغ مدیریت دانش
مدلهای بلوغ، چگونگی توسعه یک موجودیت را در طی زمان تشریح می‌نمایند. این موجودیت می‌تواند هر موضوع مورد علاقهای را در برگیرد. اعم از انسانها، یک واحد سازمانی، فناوری، فرآیند یا … توسعه مدیریت دانش در سازمان، با تعداد محدودی سطح بلوغ (بطور معمول در چهار تا شش سطح) ساده‌سازی شده و تشریح می‌گردد.
تاکنون مدلهای بلوغ متعددی در ارتباط با مدیریت دانش توسط متخصصین پیشنهاد گردیده است که مهمترین آنها عبارتند از:
- مدل قابلیت بلوغ (CMM)
- مدل بلوغ قابلیت یکپارچه شده (CMMI)
- مدل عمومی بلوغ مدیریت دانش (G-KMMM)
- مدل ارزیابی مدیریت دانش دیوید اسکیرم
- مدل بلوغ مدیریت دانش زیمنس (KMMM)
- مدل کیفیت فرآیندهای دانش (KPQM)
- مدل سازمان بهرهوری آسیایی (APO)
- مدل بلوغ مدیریت دانش مرکز بهرهوری و کیفیت امریکا (APQC)
این مدلها دارای سطوح مختلفی هستند. هر سطح با نیازمندی‌های مشخصی تعریف می‌گردد که سازمان باید در آن سطح به آنها دست یافته باشد. سطوح به ترتیب از یک سطح اولیه شروع شده و تا سطح پایانی که نشانگر درجه کمال مربوطه میباشد بالا میروند. در طی مراحل توسعه، پیشرفت مدیریت دانش در هر مرحله تنها از یک سطح به سطح بعدی امکان پذیر است. امکان پرش از روی یک سطح وجود ندارد.
مدل قابلیت بلوغ CMM
این الگو یکی از کاربردی‌ترین مدلهای موجود در زمینه بلوغ مدیریت دانش است. مدلهای بلوغ، ارزیابی عینی از سطح فعلی فعالیت‌های مدیریت دانش در سازمان را ارائه کرده و اطلاعات باارزشی در مورد اقدامات مناسب سازمان برای رسیدن به سطح بلوغ بعدی از نظر توسعه مدیریت دانش ارائه می‌کنند. اغلب مدلهای بلوغ KM، نظیر APQC ،APO و SIEMENS برگرفته از مدل بلوغ CMMI می‌باشند.
مدل قابلیت بلوغ CMM
این مدل توسط شرکت معتبر و پیشرو زیمنس معرفی شده است. مدل CMM یکی از جامع ترین و به نوعی الگوی بسیاری از مدلهای بلوغ دیگر نیز میباشد. این مدل ار ۵ مرحله تشکیل شده است. سطوح مدل CMMI به شرح زیر است:
مقدماتی: فرآیندها آگاهانه کنترل نمی‌شوند و فعالیت‌های موفق مرتبط با دانش نتیجه رویدادهای تصادفی هستند، نه هدف‌گذاری و برنامه‌ریزی.
تکرارپذیر: سازمان‌ها اهمیت مدیریت دانش را برای تکرار موفقیت‌های خود تشخیص داده‌اند و پروژههای آزمایشی KM به‌طور معمول وجود دارد.
تعریف شده: فعالیت‌های پایدار و عملی در قالب دستورالعمل و استاندارد در سازمان وجود دارد.
مدیریت شده: شاخص‌های بهرهوری از KM توسط نقش‌های سازمانی و سیستم‌های مدیریت دانش فنی و اجتماعی اندازه‌گیری می‌شود.
بهینه‌سازی شده: در این جایگاه کنترل استراتژیک انجام شده است. سازمان می‌تواند تکنولوژی و یا سرویس جدید ارائه دهد و ارتقاء مداوم داشته باشد.
مدل سازمان بهرهوری آسیایی APO
مدل بلوغ APO یک پرسشنامه پیمایشی است که ارزیابی اولیه و سریعی از آمادگی سازمان برای پیاده‌سازی KM را نشان می‌دهد. این مدل براساس هفت معیار طبقه‌بندی شده است:
- رهبری: ارزیابی رهبری سازمان برای پاسخگویی به چالش‌ها و پایش استراتژی‌های مدیریت دانش
- فرآیند: ارزیابی نحوه استفاده دانش در مدیریت، اجرا و بهبود فرآیندهای کاری کلیدی سازمان
- کارکنان: ارزیابی سازمان در ایجاد و حفظ فرهنگ سازمانی دانش‌محور و تشویق به اشتراک دانش
- فناوری: توانایی سازمان در تهیه و ارائه راه‌حل‌های دانش‌بنیان مانند ابزارهای مشترک و سیستم‌های مدیریت محتوا
- فرآیندهای مدیریت دانش: ارزیابی سازمان در شناسایی، ایجاد، ذخیره، اشتراک و استفاده از دانش
- یادگیری و نوآوری: تعیین قابلیت سازمان در تشویق، پشتیبانی و تقویت یادگیری و نوآوری از طریق فرآیندهای دانش
- نتایج مدیریت دانش: ارزیابی سازمان در افزایش بهرهوری، کیفیت، سودآوری.
قابلیت اطمینان از جمله ابعاد مهم در اثربخشی سازمان است. هر چه احتمال وقوع ایراد در محصول تولیدی شرکت در یک بازه زمانی محدود کمتر باشد، بیشتر می‌تواند بر میزان خرید محصول تاثیرگذار بوده و برتری برای شرکت به دنبال داشته باشد. با توجه به عدم همبستگی این بعد با مدیریت دانش به این موضوع توجه بیشتری شود. به دلیل پیگیری بهبود وضعیت سازمان در رابطه با ابعاد مذکور، پس از یک دوره زمانی مشخص، ارزیابی عوامل، مجدد انجام گیرد.
مدل بلوغ APQC
مدل بلوغ APQC نقشه راهی برای حرکت از فعالیت‌های مدیریت دانش ناپایدار و نابالغ به سوی بلوغ، رویکردهای منظم و همراستا با ضرورتهای راهبردی کسبوکار را فراهم می‌کند. سطوح بلوغ مدیریت دانش با مراحل پیاده‌سازی یکپارچه شده‌اند به گونهای که پیاده‌سازی در هر مرحله، پایه و اساسی برای موفقیت و آغاز مرحله بعد فراهم می‌کند. صرف نظر از اینکه سازمان مدیریت دانش را شروع کرده، هدایت اولین پیاده‌سازی پروژههای پایلوت مدیریت دانش، یا ایجاد آمادگی برای احیا و تقویت رویکردها و ابزارهای مدیریت دانش به سایر حوزه‌های سازمان، باید نقشه راه با مایل‌استون‌ها و نقاط بازرسی داشته باشد.
مدل بلوغ مدیریت دانش APQC
استفاده از فکرهای جدید در بهبود اثربخشی سازمانی و تبدیل آنها به برنامه‌های عملی: برای این منظور مدیریت سازمان باید از طریق انواع فعالیت‌های ترفیعی و تشویقی موجبات ارائه فکر‌ها و ایده‌های جدید را توسط پرسنل و کارمندان خود و مشتریان فراهم نماید که می‌توان به چاپ بروشور هایی با این منظور یا نظر سنجی از آنها اشاره نمود. همچنین مدیریت شرکت باید فرصت‌های مطالعاتی لازم را برای آن عده از پرسنل مشتاق و علاقه‌مند خود فراهم نموده و از هزینه کردن در این موارد کوتاهی ننماید.
فصل دو و ادبیات پژوهش مدیریت دانش
پرسشنامه بلوغ مدیریت دانش دارای روایی و پایایی و منبع استاندارد
فصل دو شامل مبانی نظری و ادبیات پژوهش مدیریت دانش به صورت فایل ورد همراه با فهرست منابع فارسی و لاتین
خلاصه و جمع‌بندی
بلوغ مدیریت دانش، یادگیری افراد را در یک مجموعه سازمانی تسهیل می‌سازد. یادگیری در یک محیط کاری با یادگیری در مدرسه و دانشگاه متفاوت است. هنر مدیریت شرکت می‌تواند در تبدیل آن به یک دانشگاه سازمانی همانطور که به مفهوم دانشگاه سازمانی در بخش مربوط به مطالعات داخل و خارج در همین زمینه اشاره گردید نمود پیدا کند. در یک دانشگاه یا موسسه آموزشی رسالت افراد تحصیل علم و یادگیری است.
در مجموعه مدیریت سازمان رسالت اصلی بلوغ مدیریت دانش است. این امر به جز دانایی و آگاهی به علم روز دارو مقدور نیست پس کمک به یافتن جایگاه تحصیل دانش در این مجموعه پیشنهاد دیگر به مدیران مدیریت شرکت مورد مطالعه میباشد و لازمه آن تصویب بخشنامه‌های داخلی که تحصیل و مطالعه تسهیل بنمایند و ابلاغ آنها به ادارات تابعه ونیز انواع کمکهای مالی به کارمندان جویای دانش و تعدیل فوانین دست و پاگیر اداری برای این دسته از پرسنل از جمله قوانین مرخصی ماهانه و مرخصی‌های بدون حقوق میباشد.
ایجاد سازمانی که از تجربه‌های خود پند می‌گیرد: این بند مطالب بسیاری را در خود دارد. ثبت وقایع حساس علمی یا وقایعی که به نوعی به سازمان ارتباط پیدا کرده و آن را تحت تاثیر قرار می‌دهد البته با در نظر گرفتن شدت و ضعف آن و ارائه آن برای همه پرسنل در زمانهای معینی مثلا در جلسات مختلف ماهانه به گونهای که این موضوعات ملکه ذهنی برای پرسنل گردد. اعلام راهکارهای مناسب هم همزمان با این کار مثمر ثمر خواهد بود.
تهیه و تنظیم: محبوبه برابسته
تئوری سازمان و مدیریت | ۲۲ آبان ۹۶
