تجاریسازی دانش
تجاریسازی دانش فرآیندی است که بهوسیله آن دانایی، مهارت و تخصص تولید شده در دانشگاهها در دسترس و مورد بهرهبرداری سازمانها و جامعه قرار میگیرد. فرایند تجاریسازی در مدیریت دانش گامی در جهت پیوند رابطه صنعت و دانشگاه است و به شایستگیهای کارکردی دانش آموختگان بستگی بسیاری دارد.
تجاریسازی پژوهشها و دانش تولیدی، فعالیتی اجتنابناپذیر در راستای جبران هزینههای تحقیق و توسعه آموزش عالی است. این مساله امکان سرمایه گذاری در فناوریهای بهتر و پیشرفتهتر برای پژوهشگران و مؤسسات عرضهکننده دانش را فراهم میآورد. از سویی دیگر به توسعهیافتگی کشور و رقابتپذیری آن در کلیه صنایع بهویژه صنایع پیشرفته کمک شایانی نماید. در واقع برای مدیریت عملکرد اقتصادی، تمرکز استراتژی سیاست مداران بر برنامههای نوآوری، توسعه فناوری و تجاریسازی قرار دارد.
بسیاری از کشورها به نقش آن در توسعه پی بردهاند و آن را در رأس برنامهها و سیاستهای علمی خود قرار دادهاند. دانشگاهها و مراکز پژوهشهایی این کشورها، تجاریسازی پژوهشها و تامین مالی از فعالیتهای پژوهشی را جزء اولویتهای خود قرار دادهاند. بهاین ترتیب هم در رشد و پیشرفت کشور نقشآفرین هستند و هم بودجه مورد نیاز را برای ادامه و گسترش پژوهشهای فراهم کنند.
آنچه مانع توسعه علمی و اقتصادی کشور میشود دوری نظام اقتصادی، صنعتی و تجاری از نظام علمی، آموزشی و پژوهشهایی کشور است. برای آنکه بتوان این شکاف عظیم علمی و اقتصادی کشور را با دنیای پیشرفته پر نمود، باید دست به انقلابی بزرگ زد و آن تجاریسازی علم دانش است. تا زمانی که این مشکل حل نشود، همچنان در سطحی گسترده، نه به علم دسترسی پیدا خواهد شد و نه به ثروت.
تعریف تجاریسازی دانش
در سادهترین تعریف، تجاریسازی به انتقال تکنولوژی بسیار نزدیک است. فرآیند تجاریسازی همان فرآیند انتقال دانش و تکنولوژی از دانشگاهها و مراکز پژوهشهایی به صنایع موجود یا کسبوکارهای جدید است. تجاریسازی فرآیندی است که از تمام پتانسیلهای ممکن استفاده میکند تا کسانی که در نوآوری تکنولوژیکی سرمایهگذاری میکنند، بتوانند فواید ایجاد شده بهوسیله نوآوری را به دست آورند.
در این تعریف از تجاریسازی چند نکته قابل توجه وجود دارد:
نخست: عمل تجاریسازی یک فرآیند است. بهعبارتی، دارای یک ورودی معین است که مسیری را برای رسیدن به یک خروجی طی نموده و در این مسیر در هر ایستگاه ارزش افزودهای بر آن بار میشود.
دو: در این فرآیند از تمامی پتانسیلهای ممکن استفاده میشود. بهعبارتی، نیروی کار، ساختار سازمانی، قوانین و مقررات، تکنولوژی و هر آنچه که بهعنوان پتانسیل مطرح است. بهنوعی درگیر در موضوع تجاریسازی خواهند بود.
سه: تجاریسازی تکنولوژی بخشی از نوآوری تکنولوژیکی است. اگر نوآوری را از پرداختن به ایده تا ورود به بازار در نظر بگیریم بدون تجاریسازی، نوآوری و در نتیجه تکنولوژی وجود نخواهد داشت.
تجاریسازی دانش فرآیندی است که دانش تولید شده در دانشگاه و سازمانهای پژوهشهایی را به محصولات قابل عرضه در بازار یا فرآیندهای صنعتی تبدیل میکند. تجاریسازی عبارت است از تبدیل یافتههای جدید و ایدههای پژوهشی به محصولات و خدمات و فناوریهای قابل ارائه به بازار. بهعبارت دیگر تجاریسازی پژوهشهای مجموعه چالشهایی را که بهمنظور فروش کارهای پژوهشهایی با هدف کسب سود و ارتباط هر چه بیشتر آموزش و پژوهش با اهداف اقتصادی و اجتماعی صورت میپذیرد را گویند.
بیان مساله تجاریسازی دانش
برای توسعه پایدار در جامعه باید علم به فرهنگ تبدیل شود و فرهنگی کردن علم در جامعه نیز از مسیر تجاریسازی آن میگذرد. بهگونه کلی پذیرفته شده که دانشگاهها، ابزار مهمی در تسهیل شکلگیری اقتصاد مبتنی بر دانش هستند. از آنجا که دانش زیادی در دانشگاهها و مؤسسات پژوهشهایی دولتی توسعه یافته و رسوب نموده، دانشگاهها میتوانند بهعنوان تسریعکننده توسعه اقتصادی و اجتماعی منطقهای عمل کنند. به همین دلیل بسیاری از کشورها، در حال انجام اصلاحات دانشگاهی و ایجاد تحول هستند.
در این میان، عنصر نوآوری و نقش دانشگاهها، به گونهای اهمیت یافته که نمایه رقابتپذیری جهانی کشورها است. دستهبندی کشورهای غنی از نظر نوآوری و فقیر از نظر نوآوری را جایگزین تمایز سنتی بین کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه نمودهاند. در واقع همچنان که دانش برای نوآوری و توسعه کسبوکار جدید مهمتر شده و بخش رو به افزایشی از جامعه به آموزش عالی وارد میشوند، دانشگاهها نقش مهمتری در نوآوری بازی میکنند. ورود دانشگاهها به تجارت دانش و فناوری از یک مزیت به یک ضرورت تبدیل شده است.
برای سنجش این مقوله پرسشنامه تجاریسازی دانش را دانلود کنید.
بنابراین مساله تجاریسازی دانش بیش از پیش آشکار میگردد. پژوهشگران سعی میکنند کاربردهای متنوعی از طریق همگرایی تکنولوژیکی متعدد برای هر یک از کالا ایجاد کنند و میزان تقاضا و دوره ماندگاری آن را در بازار افزایش دهند. با توجه به تعاریف بالا تجاریسازی را میتوان به بازار رسانیدن یک ایده و یا یک نوآوری دانست. این فرآیند مستلزم همکاری و تعامل جدی مراکز آموزش عالی و سازمانهای پژوهشهایی وابسته به دولت شرکتهای صنعتی، سازمانهای مالی و سرمایه گذاری، کارآفرینان و افراد علمی میباشد.
ضرورت تجاریسازی دانش
اهمیت دانش بهعنوان محرک رشد اقتصادی و عامل افزایش بهرهوری مورد تأکید اغلب دولتها و بخشهای دانشگاهی و صنعتی در سطح دنیا میباشد. امروزه در عرصه اقتصاد، تولید دانش در کنار انتشار موفق آن و کاربرد مؤثر آن در عرصه تولید به یک هدف جهانی تبدیل شده است. دانشگاهها و مراکز پژوهشهایی نه تنها از طریق پیشبرد دانش و آموزش نیروی کار متخصص، بلکه نقش مؤثرتری در پیشرفت تکنولوژیک کشورها میتوانند ایفا نمایند.
از سوی دیگر توجه به همکاری و پیوند قوی بین دانشگاه و تجارت موجب انتقال تکنولوژی از سازمانهای پژوهشهایی و دانشگاهها به بازارهای تجاری میگردد. اهمیت دانش تجاری تنها هنگامی آشکار میشود که از آن در بهبود بخشیدن عرصهء مؤثر تولید استفاده شود. به همین دلیل است که جریان دانش و انتشار تکنولوژی اهمیت پیدا کرده است. در بخش دانشگاهی دیگر ذخیرهسازی دانش به تنهایی راضیکننده نمیباشد، بلکه اطمینان از کاربرد دانش بهگونهایی که جامعه بتواند از منافع سرمایهگذاری در پژوهشهای بهرهبرداری نماید یکی از اهداف اصلی پژوهشهای دانشگاهی است.
بهگونه کلی جامعه مستقیماً از منافع پژوهشهای دانشگاهی بهره نمیبرد. مگر آن که راهکارهایی طراحی شود که نتایج پژوهشهای به شرکتها یعنی عاملان اقتصادی که در زمینه سرمایهگذاری تجاری تخصص دارند، سپرده شود مشروط به اینکه منافع دانشگاه تأمین گردد.
اگر این دیدگاه را بپذیریم که توانایی جامعه در بهرهگیری از پژوهشهای دانشگاهی که بالقوه قابل تجاریسازی هستند افزایش مییابد، باید به این نکته نیز توجه داشته باشیم تا زمانی که نتایج این پژوهشهای به شرکتهای بخش خصوصی و عمومی انتقال نیابد و توسط آنها به کار گرفته نشود آن هم با یک تسریع و اغتنام وقت مناسب انتقال، سودی از پژوهش عاید مردم و یا دانشگاه نخواهد شد. بنابراین نتیجه سیاستهای حاکم بر پژوهشهای دانشگاهی باید انتقال سریع نتایج این پژوهشهای به شرکتهای بخش خصوصی و عمومی با همکاری دستگاهها در راستای نفع عمومی باشد.
الزامات تجاریسازی دانش
دانشگاهها در راستای انجام مأموریت خویش، نیازمند چشماندازی منسجم برای تولید و انتقال دانش و فناوری، از طریق یکپارچهسازی پژوهش و تجاریسازی یافتههای پژوهشهایی خویش بر مبنای الگوی کارآفرینی فناورانه میباشند. نهادینه نمودن تجاریسازی پژوهشهای خویش بر مبنای الگوی کارآفرینی فناورانه میباشند. نهادینه نمودن تجاریسازی پژوهشهای دانشگاهی، ملزومات و پیششرطهایی از این دست را میطلبد: برخورداری از ظرفیت پژوهش و توسعه، فرهنگ نهادی نوآورانه، منابع مالی و انسانی، مدیریت تسهیلگرایانه، نظام پاداش برانگیزاننده و سازکارهای پیوند مقتضی با بخش خصوصی، بازار، صنعت و غیره.
نتایج بهدست آمده از پژوهشها نشان میدهد که دانشگاهها باید فراگرد انتقال فناوری از دیدگاه راهبردی بنگرند. برخی ضرورتهای آن مانند تغییر در مدیریت نیروی انسانی، تدوین اهداف و اولویتهای نهادی برای انتقال فناوری و تصمیمگیری در مورد منابع تخصیص یافته به این فراگرد را برای تحقق و ارتقای اثربخشی آن، مد نظر قرار دهند.
الزامات تجاریسازی نتایج پژوهشهای دانشگاهی را میتوان به ۳ گونه دستهبندی کرد:
- فرهنگی
- ساختاری
- سیاسی قانونی
دانشگاه باید فرهنگ مساعد و مشوق تجاریسازی دانش، ایجاد ساختارهای مناسب برای مدیریت داراییهای فکری ایجاد کنند. اتخاذ قوانین و خطمشیهای تسهیلکننده و مشوق، میتواند زمینه حرکت خود را به سمت تجاریسازی دانش، کارآفرینی و … مشارکت در توسعه اقتصادی فراهم سازند.
پایان سخن
تعاریف متعددی برای تجاری سازی دانش بیان شده است. بین این تعاریف طبق بررسیهای انجام شده فرآیند تجاریسازی همان فرآیند انتقال دانش و تکنولوژی از دانشگاهها و مراکز پژوهشهایی به صنایع موجود یا کسبوکارهای جدید است میباشد. در پارادایم دانشگاهی از تجاریسازی بهعنوان یکی از ابعاد مهم و اساسی آن یاد میشود که در توسعه کسبوکارهای دانشگاهی که بر تجاریسازی پژوهشهای دانشگاهی استوارند نقش بهسزایی ایفا میکنند.
از سوی دیگر در پژوهشهای گذشته ضرورتهای تجاری سازی دانش پژوهشهای دانشگاهی بهعنوان یکی از عوامل مهم پیش برنده تجاریسازی تشریح شده است. تجاری سازی دانش برای تحقق تجاریسازی پژوهشهای دانشگاهی در زمینههای گوناگون امری اساسی تلقی شده که دارای چالشهای فراوانی میباشد و از الزامات آن میباشد.
نهادینه نمودن تجاریسازی پژوهشهای دانشگاهی، ملزومات و پیش شرطهایی از این دست را میطلبد: برخورداری از ظرفیت پژوهش و توسعه، فرهنگ نهادی نوآورانه، منابع مالی و انسانی، مدیریت تسهیلگرایانه، نظام پاداش برانگیزاننده و سازکارهای پیوند مقتضی با بخش خصوصی یکی از دلایل و همچنین ضرورتهای تجاری سازی دانش این میباشد که امروزه در عرصه اقتصاد، تولید دانش در کنار انتشار موفق آن و کاربرد مؤثر آن در عرصه تولید به یک هدف جهانی تبدیل شده است. دانشگاهها و مراکز پژوهشهایی نه تنها از طریق پیشبرد دانش و آموزش نیروی کار متخصص، بلکه نقش مؤثرتری در پیشرفت تکنولوژیک کشورها میتوانند ایفا نمایند.
تهیه و تنظیم: پشتیبانی پارسمدیر
مدیریت آموزشی | ۱۶ اردیبهشت ۰۳
