ایزو ۱۴۰۰۱ (سیستم مدیریت محیط زیست)
ایزو ۱۴۰۰۱ (سیستم مدیریت محیط زیست) تضمین کیفیت محصول و ارائه خدمات از نظر هماهنگی با الزامات و استانداردهای بین‌المللی طبیعت است. سازمان بین‌المللی استانداردسازی این استاندارد را برای سیستم مدیریت محیط زیست ارائه نمود.
این استاندارد یک سیستم مدیریت محیط زیست و پایش عملکرد زیست‌محیطی است. استاندارد خانواده ایزو ۱۴۰۰۱ شامل استانداردهای بین‌المللی در رابطه با سیستم‌های زیست محیطی می‌باشد. سیستم مدیریت زیست محیطی ابزاری است که سازمان را قادر می‌سازد تا به آن سطحی از عملکرد زیست‌محیطی که مقرر می‌دارد، دست یابد و آن را به طور نظام یافته کنترل نماید.
استاندارد مذکور تضمین کیفیت محصول و ارائه خدمات را به لحاظ هماهنگی با الزامات زیست محیطی و حفظ آن بیان می‌نمایند. این سیستم شامل ساختار سازمانی، فعالیت‌های طرحریزی، تعریف مسئولیت‌ها، تعیین روش‌ها و فرآیندها و همچنین در اختیار‌گیری منابع لازم برای تهیه، اجرا، بازنگری وحفظ خط‌مشی زیست محیطی سازمان است. نظر به اهمیت موضوع در این نوشتار ایزو ۱۴۰۰۱ (سیستم مدیریت محیط زیست) تعریف و مفهوم‌سازی خواهد شد.
دیباچه ایزو ۱۴۰۰۱ (سیستم مدیریت محیط زیست)
هر سازمانی بدون توجه به نوع یا بخش فعالیت خود می‌تواند از این استاندارد استفاده کند. استفاده از این استاندارد، این اطمینان را برای مدیریت عملکرد شرکت و کارکنان آن و سهامداران خارجی ایجاد می‌کند که اثرات محیطی اندازه‌گیری شده و بهبود یافته است. به وسیله این استاندارد به عنوان یک عنصر موثر و فعال در نظام مدیریت، عملکرد زیست محیطی سازمان را بهبود بخشیده، نظام مدیریت را منسجم و استاندارد می‌کند.
استاندارد ایزو ۱۴۰۰۱ این استاندارد انعطاف پذیر بوده و اجزای آن متناسب با ویژگی‌های هر سازمان است. همچنین نیز قوانین و شرایط محیط زیست هر کشور به شکل واقع گرایانه انتخاب می‌شود. این استاندارد با هدف برقراری نظام مدیریت زیست محیطی در نظام موجود در یک سازمان، شرکت و… استقرار می‌یابد.
بنابراین باید عملکرد زیست‌محیطی در سازمان به‌دقت مورد پایش قرار گیرد. استانداردها و قوانین ناظر بر عملکرد زیست‌محیطی باید در سازمان رعایت شود. به این ترتیب با روشی هدفمند و نظام مند، مشکلات و خطرات زیست محیطی مرتبط با فعالیت‌های سازمان در قسمتهای مختلف شناسایی می‌شود. استاندارد ایزو ۱۴۰۰۱ گامی در جهت تحقق مسئولیت اجتماعی سازمان است.
هدف ایزو ۱۴۰۰۱ (سیستم مدیریت محیط زیست)
ایجاد زمینه مناسبی برای سازمان‌ها در درک مفاهیم محیط زیستی و بکارگیری روشهای متفاوت در طرحریزی، اجرا و کنترل فرآیندهای سازمان در توجه به رویکرد محیط زیستی فراهم می‌آورد. این استاندارد منجر به کاهش آلاینده‌های محیط زیستی می‌شود. دامنه کاربرد ایزو ۱۴۰۰۱ است. در تمام سازمان‌ها و ارگان‌های مختلف بدون توجه به نوع یا بخش فعالیت خود کاربرد دارد.
مزایای پیاده سازی ایزو ۱۴۰۰۱ عبارتند از:
- پیشگیری از آلودگی
- در سطح جهانی ورود به سیستم‌های مدیریت زیست محیطی توافق همه جانبه بوجود خواهد آورد و اعتبار و مقبولیت می‌آفریند
- استفاده مجدد از مواد
- کاهش ریسک فعالیت‌های زیست محیطی سازمان
- تقویت تصویر شرکت در عرصه رقابت‌های ملی و بین‌المللی
- کنترل هزینه‌ها و استفاده بهینه مواد اولیه، انرژی و منابع طبیعی
- استفاده بهینه از منابع طبیعی
- حذف دوباره کاری‌ها
- صرفه جویی در هزینه و زمان با توجه به نگرش سیستماتیک و آینده نگر
- کاهش شکایات، جریمه‌ها و مجازات ها
- افزایش رضایت در محیط و ایجاد انگیزه در کارکنان
- کسب مزیت رقابتی در مقایسه با رقبا
- روابط خوبی با مشتری به عنوان یک تامین کننده محصولات یا خدمات ایجاد خواهد نمود
- رعایت قوانین ملی ومرتبط محیط زیستی
سیستم مدیریت زیست محیطی
سیستم مدیریت زیست‌محیطی (Environmental Management System) مجموعه‌ای از فرآیندها و روش‌هایی است که سازمان‌ها برای کاهش اثرات زیست‌محیطی، رعایت مقررات و بهبود پایداری محیطی به کار می‌گیرند. این سیستم با شناسایی، کنترل و کاهش آلاینده‌ها، مصرف منابع و مدیریت پسماندها، به سازمان‌ها کمک می‌کند تا فعالیت‌های خود را با حداقل آسیب به محیط زیست انجام دهند.
اهداف سیستم مدیریت زیست‌محیطی عبارتند از:
- کاهش آلودگی‌های محیطی و افزایش بهره‌وری منابع
- رعایت استانداردها و مقررات زیست‌محیطی
- کاهش هزینه‌های ناشی از اتلاف انرژی و مواد اولیه
- بهبود تصویر برند و افزایش مسئولیت اجتماعی سازمان
سیستم مدیریت زیست محیطی (EMS) بخشی از کل سیستم مدیریت است. شامل ساختار سازمانی، فعالیت‌های طرحریزی، مسئولیت ها، اعمال، روشهای اجرایی، فرآیندها و منابع برای توسعه، اجرا، حصول، بازنگری و حفظ خط‌مشی زیست محیطی.
سخن پایانی
پس از شناسایی مشکلات، سپس به دسته بندی آنها پرداخته می‌شود. در مرحله بعد برحسب اولویت بندی‌های صورت گرفته، برنامه‌های مشخصی به منظور کنترل و کاهش خطرات و مشکلات مذکور، تدوین می‌گردد که در آنها حوزه فعالیت، زمان انجام، مسئولیت‌ها و روشهای انجام کار دقیقاً مشخص شده است. استاندارد بین‌المللی ایزو ۱۴۰۰۱ یک فرآیند مدیریتی برای ارزیابی عملکرد سازمان در زمینه محیط زیست است. برای این منظور از شاخص‌های کلیدی عملکرد استفاده می‌شود.
عملکرد سازمان مورد سنجش و ارزیابی قرار داده و اطلاعات قابل اطمینان و قابل تصدیق را به طرف‌های ذینفع ارائه دهد. هدف از این استاندارد ارائه یک مدل برای تعریف شاخص‌های معین، سنجش دوره‌ای شاخص‌ها و همچنین ارائه گزارش عملکرد محیط زیستی به جامعه و طرف‌های ذینفع با یک بیان مشترک می‌باشد. این استاندارد به سازمان کمک می‌کند ارزیابی دقیق‌تر و جامع‌تری از عملکرد خود در زمینه محیط زیست داشته باشد. با تعیین اهداف و معیارها اقدام به بهبود مستمر در عملکرد خود نموده و روند آن را به نمایش بگذارد.
منبع: نارثدی، ثریا. ایزو: سازمان جهانی استانداردسازی. تهران: پارس‌مدیر.
