ایزو ۹۰۰۰ : مدیریت کیفیت

استاندارد ایزو ۹۰۰۰ بخشی از سیستم مدیریت کیفیت است که تضمین می‌کند سازمان‌ها به نیازهای مشتریان و سهام‌داران پاسخ مناسب می‌دهند. استانداردهای سری ایزو ۹۰۰۰ نیز در زمینه کیفیت گفتگو می‌کند. این استاندارد نه فقط کیفیت محصول نهایی، بلکه یه کیفیت عملکرد صحیح تمامی بخش‌های یک سازمان نظارت دارد. نتایج نهایی رعایت این استانداردها در مجموع در کیفیت خدمات، کیفیت محصول و در کیفیت کل سازمان تجلی می‌یابد.

استانداردهای سری ایزو ۹۰۰۰ در مورد مدیریت کیفیت (QM) و تضمین کیفیت (QA) در اواخر دهه هفتاد تدوین شد. برای این منظور از استاندارد انگلستان و استانداردهای مربوط به سیستم‌های کیفیت استفاده شد. این استانداردها بیشتر برای صنایع نظامی و هسته‌ای تحت عنوان مدیریت کیفیت و تضمین کیفیت آغاز گردید. در سال ۱۹۸۷ پس از بحث و بررسی‌های علمی و تخصصی گسترده و تایید پیش‌نویس‌های آن، منتشر گردید. در حال حاضر بر تعداد آنها افزوده شده و مشتمل روش آزمون ۱۸ استاندارد گردیده است.

ایزو ۹۰۰۰ یک خانواده بزرگ از استانداردهای مدیریت کیفیت است که برای عموم مردم شناخته شده‌تر می‌باشند. همچنین تفاوت بین انواع مختلف این خانواده مانند ایزو ۹۰۰۱ با ایزو ۹۰۰۰ برای بسیاری از افراد و سازمان‌ها جالب توجه است.  نظر به اهمیت موضوع در این مقاله ضمن آشنایی با ایزو ISO ابعاد مختلف استاندارد کیفیت به صورت شفاف تشریح شود.

معرفی استاندارد ایزو ۹۰۰۰

تصور می‌شود که کلمه (ISO) مخفف International Organization for Standardization است. در حالی که مخفف عبارت فوق باید به صورت (IOS) باشد. اما ISO در اصل از کلمه یونانی (isos) مشتق شده و به معنی (برابر) و ریشه پیشوند (iso) در انگلیسی است. علت انتخاب کلمه (ISO) به عنوان نام یک سازمان بین‌المللی به سهولت دانسته می‌شود. سازمان بین‌المللی استاندارد, در صورت توجه به زبان کشورهای عضو, در انگلیسی به صورت (IOS) و در فرانسه به صورت (OIN) در می‌آید ولی به طور کلی بدون در نظر گرفتن زبان کشور خاص, نام سازمان بین‌المللی استاندارد به صورت (ISO) خلاصه می‌شود.

ایزو ۹۰۰۰ خانواده‌ای از سیستم‌های مدیریت کیفیت (QMS) است که شامل مجموعه‌ای از استانداردهایی می‌باشد که به سازمان‌ها و شرکت‌ها کمک می‌کند نیاز مشتریان و سایر سهام داران، مطابق با الزامات قانونی برطرف گردد. ایزو ۹۰۰۰ با پایه و اساس سیستم‌های مدیریت کیفیت سر و کار دارد. شامل هفت اصل مدیریت کیفیت می‌باشد که پایه و اساس این خانواده از استانداردها را تشکیل می‌دهد. الزامات مورد نیاز برای رعایت این خانواده از استانداردها، در ایزو ۹۰۰۱ آورده شده‌است.

استانداردهای سری ایزو ۹۰۰۰ در واقع تعیین‌کننده ویژگی‌ها یا مشخصات فنی برای محصول نیستند. بلکه استانداردهایی هستند که بر فرایند و عملکرد تمامی فعالیت‌ها که بر کیفیت محصول یا خدمت نهایی تاثیر می‌گذارد توجه دارد. استانداردهای سری ایزو ۹۰۰۰ می‌گوید که کیفیت محصول، فقط از طریق کنترل و بازرسی، حتی بازرسی صد در صد، به صورت پیوسته قابل تامین نیست. بلکه کیفیت باید در فرآیند تولید و آن هم در تمامی بخش‌های یک سازمان بوجود آید. به همین روی است که کیفیت و ارزش نهادن بر کیفیت را مسوولیت مشترک تمامی کارکنان و در تمامی بخش‌های یک سازمان تلقی می‌نماید.

طبقه‌بندی و معرفی استانداردها

استاندارد ایزو ۹۰۰۰ بطور کلی در سه طبقه‌بندی می‌شوند:

• استانداردهای مربوط به مدیریت کیفیت و عناصر سیستم کیفیت (سری ایزو ۹۰۰۴)
• استانداردهای مربوط به الگوهای تضمین کیفیت (ایران-ایزو ۹۰۰۱، ۹۰۰۲ و ۹۰۰۳)
• سایر استانداردهای راهنما و حمایت‌کننده (ایزو ۸۴۰۲، سری ایزو ۹۰۰۰ و سری ایزو ۱۰۰۰۰)

استاندارد ایزو ۱-۹۰۰۰ در واقع مدیران یک سازمان را چه تولیدی باشد یا خدماتی در انتخاب و کاربرد استانداردهای مدیریت کیفیت و تضمین کیفیت راهنمایی می‌کند، از آن جمله که مناسب‌ترین الگوی تضمین کیفیت برای آنان کدام است و استانداردهای ایزو ۱-۹۰۰۴ و ۲-۹۰۰۴ مدیران سازمان را یاری می‌دهد که چگونه سیستم مدییت کیفیت را در سازمان خود برقرار نمایند. استانداردهای ایزو ۹۰۰۱، ۹۰۰۲، ۹۰۰۳(۱۹۹۴) که معادل با استانداردهای ایران-ایزو ۹۰۰۱، ۹۰۰۲ و ۹۰۰۳(۱۳۷۴) هستند، تحت عنوان الگوهای تضمین کیفیت، پذیرفته شده‌اند و صدور گواهینامه برای سیستم‌های کیفیت بر حسب انطباق با یکی از این استانداردها صورت می‌گیرد.

عناوین کامل این استانداردها به شرح زیر می‌باشد:

• استاندارد ایران-ایزو ۹۰۰۱(۱۳۷۴) – سیستم کیفیت – الگو برای تضمین کیفیت در طراحی، توسعه، تولید، نصب و ارایه خدمات.
• استاندارد ایران-ایزو ۹۰۰۲(۱۳۷۴) – سیستم کیفیت – الگو برای تضمین کیفیت در تولید، نصب و ارایه خدمات.
• استاندارد ایران-ایزو ۹۰۰۳(۱۳۷۴) – الگو برای تضمین کیفیت در بازرسی و آزمون نهایی.

از جمله اسنانداردهای راهنما، استاندارد ایران-ایزو ۸۴۰۲(۱۳۷۴) می‌باشد که در برگیرنده ۶۷ اصطلاح و تعریف هر یک از آنها در زمینه کیفیت، سیستم کیفیت، مدیریت کیفیت و ابزار و فنون مرتبط می‌باشد. استانداردهای معرفی شده در فوق را می‌توان از موسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران واقع در کرج و یا مدیریت‌های استاندارد و تحقیقات صنعتی استان‌ها شهرستان‌ها تهیه کرد.

کاربرد استاندارد سری ایزو ۹۰۰۰

کاربرد این استاندارد در سال‌های اخیر در تولید و تجارت جهانی و منطقه‌ای از اهمیت خاص و رو به گسترش برخوردار گردیده‌است. همچنین بتدریج در تولید داخلی در کشورها نیز از چنین اهمیتی برخوردار شده است. برای ایجاد و استقرار سیستم مدیریت کیفیت مناسب است که استانداردهای ایزو ۱-۹۰۰۴ و ۲-۹۰۰۴ بعنوان اساس و راهنمای ایجاد سیستم در نظر گرفته شود. همزمان حداقل الزامات تعیین شده در استانداردهای ایران ایزو ۹۰۰۱، ۹۰۰۲ و ۹۰۰۳ به عنوان الگوی تضمین کیفیت نیز تامین گردد.

امروز پرسش این سوال از سوی مشتریان عمده که آیا دارای گوهینامه ایزو ۹۰۰۰ هستید یا خیر و اگر دارای این گواهینامه هستید این گواهینامه را از کدام سازمان معتبر صادر کننده گواهینامه دریافت داشته‌اید؟ بسیار متداول شده است. نگاهی به آمار گواهینامه‌های صادر شده در جهان و روند گسترش آن در سه سال اخیر این اهمیت و گسترش آنرا نشان می‌دهد.

بسیاری از متخصصان مدیریت کیفیت، استانداردهای سری ایزو ۹۰۰۰ را پدیده حدید نمی‌دانند. بلکه معتقدند تدوین کنندگان این استانداردها اکثریت اصول اجرایی و مدیریتی که تا دهه ۱۹۷۰ در زمینه کنترل و بهبود کیفیت در بسیاری از کشورهای فعال در رقابت بین‌المللی از خود اثرات تاثیرگذار بر کیفیت، کاهش ضایعات و بهره‌گیری از خلاقیت و توانایی انسان‌ها، بر جای گذازده بودند را گردآوری نموده و آنرا در قالبی مدیریتی و بر پایه این دیدگاه که کیفیت در بخش به بخش سازمان خلق می‌گردد، به جامعه آگاه و جستجوگر ابزارهای مدیریتی موثر در صنعت جهانی و از طریق سازمان بین‌المللی استاندارد عرضه نموده‌اند.

منبع: پورتال سازمان ملی استاندارد ایران