محدودیت‌های پژوهش

محدودیت‌های پژوهش (Research limitations) مجموعه عواملی هستند که در اختیار پژوهشگر نیستند اما در یافته‌ها و دستاوردهای پژوهشی تاثیرگذار هستند. در هر پژوهشی چه پایان‌نامه چه مقاله باید به محدودیت‌های موجود به صورت روشن بیان شود.

یک بخش اصلی در فصل پنجم پایان‌نامه مدیریت و علوم اجتماعی بحث محدودیت‌های پژوهش است. در بعضی از فرم‌های پروپوزال مدیریت نیز بخش محدودیت‌های پژوهش وجود دارد. مشکل اصلی دانشجویان در نوشتن این محدودیت‌ها وجود نگاه کلیشه‌ای و تکرار مکررات در بیان محدودیت‌ها است. در بیشتر مواقع اساتید تاکید می‌کنند: محدودیت‌های تحقیقی که انجام شده است را بنویسید نه محدودیت‌های کلی موضوع مورد مطالعه و این دانشجویان مدیریت را سرگردان می‌کند.

بطور کلی یکی از بخش‌های اصلی پایان‌نامه و مقاله اشاره به محدودیت‌های پژوهش است. در پایان‌نامه قسمت محدودیت‌های پژوهش در فصل پنج آن و در مقاله در قسمت انتهایی بحث و نتیجه‌گیری حتماً باید ذکر شود. در این آموزش با استفاده از منابع مختلف نوشتاری و اینترنتی، مهم‌ترین اصول نگارش محدودیت‌های تحقیق در مقاله و پایان‌نامه ذکر شده است.

محدودیت‌های پژوهش در پایان‌نامه و مقاله

همواره پژوهشگران در تحقیقات خود با محدودیت هایی مواجه هستند که بخشی از آنها حتی در ابتدای کار نیز خود را نشان می‌دهند. از عمده ترین ارکان تحقیق و پژوهش دسترسی به آمار و اطلاعات است. در این زمینه مشکلاتی وجود دارد که موجب شده خدمات تحقیقاتی از قبیل دسترسی به کتب، مجلات، آمار، بانکهای اطلاعاتی و … در کشور به راحتی ممکن نباشد. بخشی از این مشکل ناشی از فقدان یا کمبود هر یک از خدمات تحقیقات فوق است….. و از سوی دیگر فرهنگ غلط، سبب خصوصی تلقی کردن این موارد شده و در نتیجه افراد و موسسات بنوعی از انتقال یافته‌های خویش به دیگران خودداری می‌کنند .

محدودیت‌های پایان‌نامه

محدودیت‌های پایان‌نامه

از سوی دیگر متغییرهای ناخواسته که ممکن است حاصل طرحها و روش‌های ویژه‌ای باشند که در تحقیق بکارگرفته می‌شوند، غالبا به گونه‌های مختلف، اعتبار درونی و بیرونی تحقیق را به مخاطره می‌اندازند. باید آگاه بود که در تحقیقات علوم رفتاری، کنترل یا حذف کامل این نوع عوامل غیر ممکن است. اما به هر حال سعی پژوهشگران بر آن است که این عوامل را حد الامکان پیش‌بینی، شناسایی و تمام احتیاط‌های لازم را به منظور کاهش آنها بکار برند.

انواع محدودیت‌‌های پژوهش

۱- محدودیت در طرح پژوهش: حتی قبل از اینکه پژوهش خود را شروع کنید، ممکن است از وجود برخی محدودیت‌‌های خاص در حیطه چگونگی انجام آزمایش و بدست آوردن داده‌‌‌ها در پژوهش مطلع شوید. طرح پژوهشی شما و محدودیت‌‌های خاص آن در بررسی جامعه پژوهشی ممکن است نتایج بدست آمده شما را تحت تاثیر قرار دهد. این همان محدودیتی است که ما از آن به عنوان محدودیت‌‌های طرح پژوهشی نام می‌بریم.

۲- محدودیت در اثربخشی: یکی دیگر از محدودیت‌‌های موجود می‌تواند محدودیت در اثربخشی نام داشته باشد. حتی اگر شما یک طرح پژوهشی و تحلیل‌های آماری بسیار قوی نیز انتخاب کرده باشید،بازهم محدودیت‌هایی مانند توجه به یک جامعه خاص، توجه به افراد و یا گونه‌های یک منطقه محدود داشته باشید. این مشکل به بحث تعمیم پذیری نتایج پژوهش اشاره دارد که نمی‌توان داده‌های مختص به یک جامعه محدود و خاص را به سایر جوامع تعمیم داد.

۳- محدودیت در جمع آوری داده‌ها و روشهای آماری: برخی اوقات شما قادر نخواهید بود میزان داده دلخواه خود را جمع آوری کنید و شاید مواقعی نیز پیش بیاید که برای شما مشارکت دادن افراد و یا مواد مختلف در پژوهش بسیار سخت باشد. محدودیت در روشهای آماری نیز می‌تواند منبع بسیاری از محدودیت‌ها در جریان پژوهش باشد و باعث شود تا تفاسیر شما از یافته‌های موجود با محدودیت مواجه شود.

چگونه نوشتن محدودیت‌های پژوهش

مولفان برای اینکه قدرت تاثیرگذاری مقاله خود را کمتر نکنند دوست ندارند تا به محدودیت‌های پژوهش خود اشاره نمایند. اما نباید از خاطر برد که تمامی افراد آکادمیک استحضار دارند که محدودیت بخشی از علم است. همه آنها در فرآیند پژوهش خود نیز می‌دانند که حتماً با محدودیت‌هایی مواجه خواهند شد، پس بهتر است که درباره آنها به روشنگری بپردازیم. شما می‌توانید در اشاره به محدودیت‌های پژوهشی توضیحی ارایه دهید که خوانندگان خود را مجاب کند تا علی رغم وجود آن محدودیت، باز ارزش و اهمیت پژوهش شما را متوجه شود.

رویکرد دوم در توضیح محدودیت آن است که شما در مثال فوق نتایج جدیدی به دست آورده‌اید و کافی است جدید و نو بودن نتایج خود را بیشتر بولد کنید. وقتی نتایج جدیدی در یک حیطه خاص بدست می‌آید نشان می‌دهد که در آن حیطه هنوز ضرورت انجام پژوهش وجود دارد. بنابراین، در ذکر محدویت‌های پژوهش خود بهترین کار آن است که شما بعد از ذکر محدودیت موجود، توضیح و توجیهی ذکر کنید تا بتوانید حتی از محدودیت‌های پژوهش خود نیز به درستی دفاع کنید.

نمونه محدودیت‌های پژوهش

  • در این پژوهش برای گردآوری داده‌ها از پرسشنامه استفاده گردید، در نتیجه ممکن است برخی از افراد از ارائه پاسخ واقعی خودداری کرده و پاسخ غیر واقعی داده باشند.
  • این پژوهش به صورت مقطعی انجام شده است. به این دلیل، نتیجه‌گیری درباره علیت را دشوار می‌سازد.
  • تعداد زیاد پرسش‌های پرسشنامه‌ها به طولانی شدن زمان اجرای آن انجامید که بر مقدار دقت پاسخ‌های شرکت کنندگان بی تاثیر نبوده است.
  • نتایج پژوهش حاضر قابل تعمیم به کاربران و پژوهشگران پایگاه پارس‌مدیر است. در صورت نیاز و به تعمیم به سایر پژوهشگران با احتیاط و دانش کافی این کار صورت بگیرد.
  • همچنین این پژوهش بر روی پژوهشگران دوره دکتری انجام گرفت بنابراین قابلیت تعمیم دهی به همه مقاطع تحصیلی را ندارد.

 محدودیت‌های پژوهش در یک مقاله

هر پژوهشی هر قدر هم که خوب انجام شده باشد دارای محدودیت هایی است. بهتر است قبل از این که استاد راهنمای داور مجله این محدودیت‌ها را به رخ شما بکشد خودتان آنها را شناسایی کنید. سپس آنها را در پایان مقاله خود در بخش محدودیت‌ها بیاورید تا نشان دهید نسبت به آنها آگاهی دارید. تنها به نوشتن لیستی از محدودیت‌ها بسنده نکنید. بهتر است توضیح بدهید که این محدودیت چگونه بر نتایج شما تاثیر گذاشته است.

ممکن است پژوهش شما چندین محدودیت داشته است اما شما فقط باید به محدودیت هایی اشاره کنید که مستقیما به مشکل پژوهشی شما مربوط هستند. مثلا اگر در یک متاآنالیز هدف شما بررسی متون منتشر نشده نباشد نیاز نیست که آنرا به عنوان یک محدودیت عنوان کنید.

با اینکه محدودیت‌های پژوهش به ضعف‌های احتمالی مطالعه مربوط می‌شود، نوشتن دربارۀ آن‌ها در پایان مقاله مطالعه را قوی‌تر می‌کند. زیرا پیش از آنکه داورها و پژوهشگران مشکلات تحقیق را پیدا کنند خودمان آن‌ها را شناسایی کرده‌ایم. علاوه بر این، اشاره‌کردن به محدودیت‌های پژوهش نشان می‌دهد تاثیر ضعف‌های پژوهش را کاملاً مدنظر قرار داده‌اید و درک‌تان از موضوع پژوهش عمیق است. باید گفت همۀ مطالعات دارای محدودیت‌ هستند. بنابراین صادق‌ بودن و اشاره‌ کردن به جزئیات محدودیت‌ها و نادیده‌نگرفتن آن‌ها سبب می‌شود پژوهش‌گران و داوران به‌طور مثبت تحت تاثیر قرار گیرند.

نمونه محدودیت‌های تحقیق

نمونه مواردی که می‌توانید در محدودیت‌ها به آنها اشاره کنید:

یکی از موارد مهم که در محدودیت‌ها می‌تواند مطرح شود نقاط ضعف و قوت ابزارهای پژوهش است. برای نمونه شما ابزاری را انتخاب کردید که برای غربالگری استفاده می‌شود. ابزارهای غربالگری معمولا موارد مثبت را زیاد نشان می‌دهند. در این صورت اگر در پایان گردآوری داده‌ها درصدی از موارد ابتلا که به دست آوردید خیلی بیشتر از مطالعات قبلی باشد، می‌توانید به عنوان یک محدودیت آنرا ذکر کنید. این تنها مثالی است که بتوانید ضعف‌های ابزار پژوهش خود را بیان کنید

شیوه اجرای پژوهش نیز ممکن است یکی از محدودیت‌های پژوهش باشد. برای نمونه اگر دسترسی به گروه خاصی نداشتید که مطالعات پیشین در بحث مقاله شما نشان دادند که بر نتایج تاثیر گذار هستند باید آنرا بیان کنید.

حجم نمونه یکی از موارد مهمی است که می‌توانید در محدودیت‌ها ذکر کنید. کم بودن حجم نمونه را می‌توانید با توصیه به انجام پژوهش‌های با حجم نمونه بزگتر بیان کنید. بنویسید در صورتی که حجم نمونه بزرگتری داشتید احتمال داشت نتایج دقیق تری را به‌دست آورید. کم بودن حجم نمونه را معمولا در پژوهش‌های کمی به کار می‌برند.

نو آوری شما در پژوه ممکن است باعث شود شما منابع کمی در دسترس داشته باشید. یکی از محدودیت‌های پژوهش که در چنین مواردی می‌توانید آنرا در پایان مقاله خود بنویسید. همین کمبود منابع برای مقایسه نتایج است. مثلا اگر بخواهید در مورد نقش ارزهای مجازی بر اقتصاد مطلبی را منتشر کنید ممکن است مقالات زیادی برای استناد و تقویت بحث خود نداشته باشید.

جمع‌بندی بحث

پس از آنکه محدودیت‌ها را شرح دادید، باید روش‌هایی را برای برطرف‌کردن این محدودیت‌ها  در مطالعات آتی تبیین کنید. یکی از روش‌ها ارائه‌کردن رویکردهای جایگزین برای اجتناب از مشکلات یا پر کردن شکاف‌های پژوهشی است. دربارۀ مزایا و معایب این جایگزین‌ها بحث کنید و به روشنی توضیح دهید چرا پژوهشگران باید از این رویکردها استفاده کنند.

مطمئن شوید که در جریان رویکردهای استفاده‌شده توسط مطالعات پیشین و تاثیر آن بر یافته‌های‌شان هستید. به مقالات مروری و نهادهای پژوهشی استناددهی کنید که این رویکردها را پیشنهاد داده‌اند. این کار سبب می‌شود تا از رویکردهایی که در مطالعه‌تان استفاده کرده‌اید پشتیبانی شود و توضیح می‌دهید که چرا انتخاب این رویکردها منجر به محدودیت در پژوهش‌تان شده است. این فرایند رویکرد شما را توجیه و از تصمیم شما برای انتخاب این رویکرد دفاع می‌کند و بر امکان‌پذیری سایر رویکردها مهر تایید می‌زند.

4.2 17 رای ها
امتیازدهی به مقاله