تعلق خاطر کاری (دلبستگی شغلی)

تعلق خاطر کاری (دلبستگی شغلی) نگرش و احساسی در میان کارکنان سازمان است که موجب علاقه‌مندی و انگیزش کاری می‌شود. تعلق خاطر کارکنان موضوع مهمی برای مدیریت منابع انسانی در هر سازمانی است و بعنوان عاملی اساسی در تعیین اثربخشی، نوآوری سازمانی و رقابت‌پذیری سازمان به حساب می‌آید.

واژه Job Engagement به فارسی به صورت‌های متفاوتی ترجمه شده است:

تعلق خاطر کاری
دلبستگی شغلی
التزام کاری
پیوند کاری

این واژه اگرچه تا پیش از دهه ۱۹۹۰ بعنوان یک مقوله کاربردی شناخته می‌شد اما ریشه در تحقیقات آکادمیک دارد. اصطلاح تعلق خاطر از دهه ۱۹۹۰ به شکل گسترده‌ای توسط پژوهشگران مختلف در موضوعاتی چون مدیریت و بازرگانی، رفتار سازمانی و روانشناسی سازمانی مورد استفاده قرار گرفته است. نظر به اهمیت موضوع در این مقاله به تشریح تعلق خاطر کاری (دلبستگی شغلی) پرداخته شده است.

تعریف تعلق خاطر کاری

سازمان‌ها برای جذب و حفظ کارکنان خلاق، فدایی و موفقی که سبب موفقیت سازمانی می‌شوند، چه اقداماتی را انجام می‌دهند؟ چه شرایطی موجب می‌شود که کارکنان با کار عجین شده و تلاش بیش از اندازه و مضاعفی ر ا به نمایش گذاشته و در رویارویی با مشکلات صبوری به خرج دهند.

پژوهش‌های انجام شده نشان می‌دهند، کارکنان دارای تعلق خاطر که با شوق و سرزندگی در محل کار حاضر می‌شوند و با تمام وجود در شغل خویش ذوب می‌شوند و خود را وقف شغل خویش می‌کنند، پیامدهای کاری مطلوب و خوشایندی را تجربه می‌کنند. این افراد دارای نرخ غیبت و نیت ترک کار کمتر، رضایت شغلی، تعهد سازمانی، عملکرد درون نقش و فرانقش بالاتری دارند.

امروزه بیش از هر زمان دیگری مدیران اعتقاد دارند، هنگامی که پای نوآوری، عملکرد سازمانی، رقابتی بودن و درنهایت موفقیت کسب وکار به میان می‌آید، کارکنان نقش حیاتی ایفا می‌کنند. برخلاف ساختارهای سازمانی سنتی که به طور شدیدی بر کنترل‌های مدیریتی، اصول اقتصادی کاهش هزینه، کارایی و جریان نقدینگی تأکید دارن، در سازمان‌های نوین از کارکنان انتظار می‌رود که پیشقدم و دارای ابتکار عمل بوده و به نرمی با دیگران کار کنند، مسئولیت توسعه حرفه‌ای خود را به عهده گرفته و به استانداردهای عملکرد باکیفیت بالا متعهد باشند. بنابراین به کارکنانی نیاز است که احساس پرانرژی و فدایی بودن داشته و مجذوب کار خویش باشند، به بیان دیگر، سازمان‌ها به کارکنان با تعلق خاطربالا نیاز دارند.

ابعاد تعلق خاطر کاری

طی دهه اخیر، مفهوم تعلق خاطر کارکنان بسیار مورد توجه مشاوران، پژوهشگران و کارگزاران واقع شده است. این توجه و علاقه مندی نشات گرفته از عوامل متعددی است. نخست اینکه معلوم شده است که این مفهوم، نقش تعیین کننده‌ای در نتایج عملکردی کسب وکار داشته است و سازمان هایی که کارکنان آنها از تعلق خاطر بالایی برخوردار هستند، نتایج عملکردی بسیار مناسبی را تجربه کرده اند.

دوم، در کنار اثبات تأثیرگذاری این عنصر بر نتایج عملکردی کسب وکار، شواهد متعددی حاکی از این است که وضعیت تعلق خاطر کارکنان در بسیاری از سازمان‌ها از وضعیت مناسبی برخوردار نیست و عدم تعلق خاطر کارکنان، برای سازمان‌ها هزینه‌های گزافی به دنبال دارد. شاهد این ادعا را می‌توان در انگیزه پایین نیروی انسانی، نرخ بالای ترک کار و جابه جایی، پایین بودن میزان رضایت شغلی، بهره‌وری و عملکرد یافت که بیشتر سازمان‌ها از آن به نوعی رنج می‌برند.

اهمیت تعلق خاطر از حیث تأثیرگذاری بر نتایج عملکردی سازمان و منابع انسانی، موجب شده است که پژوهشگران درصدد شناسایی مجموعه عوامل تأثیرگذار بر ایجاد تعلق خاطر برآیند. البته تعلق خاطر مقوله‌ای نیست که به صورت لحظه‌ای رخ دهد. سازمان‌ها برای کسب مزیت رقابتی باید در پی یافتن راهی برای ایجاد و حفظ سطح انرژی و اشتیاق کاری کارکنان باشند. راه دست یابی به این هدف، ایجاد فرهنگی است که در آن تعلق خاطر یک قاعده است. این فرهنگ پذیرای افرادی است که مناسب چنین محیطی هستند. چنین افرادی با رفتارهای مؤید تعلق خاطر، ضمن ایجاد یک چرخه مثبت کاری، به تقویت رفتار کاری همکاران دیگر نیز کمک می‌کنند.

جمع‌بندی بحث

تعلق خاطر کاری برآیند سه عامل شغل، شاغل و سازمان است. افرادی با ویژگی‌های مثبت گرایی و وظیفه شناسی معمولاً بیشتر به کارشان تعلق خاطر دارند و کار خود را با اشتیاق و انرژی بیشتری انجام می‌دهند، خود را وقف شغلشان کرده و ابتکار عمل دارند. کاری که افراد انجام می‌دهند آنها را مجذوب می‌کند و موجب می‌شود در کارشان اشتیاق و پافشاری بیشتری از خود نشان دهند و احساس رضایتمندی و تأمین نیازهایشان را تجربه کنند.

وجود ویژگی هایی چون تنوع مهارت، اهمیت کار، هویت کار، استقلال و آزادی عمل و بازخورد، می‌تواند زمینه ایجاد تعلق خاطر را فراهم کند. همچنین رویکرد مدیریتی مناسب که محیطی مملو از اعتماد، عدالت، انصاف و غیره ایجاد می‌کند نیز در تعلق خاطر کاری کارکنان تأثیرگذار است. اکثر پژوهش‌های انجام شده در حوزه منابع انسانی و رفتار سازمانی بر مفاهیمی چون رضایت شغلی، تعهد سازمانی، رفتار شهروندی سازمانی، تحلیل رفتگی و … متمرکز بوده است.

هرچند این متغیرها در تبیین پیامدهای فردی و سازمانی نقش به سزایی دارند اما متغیر تعلق خاطر کاری یک مفهوم مثبت و جدید است که نشان داده قدرت تبیین مناسبی در پیش‌بینی نتایج فردی و کاری دارد. همچنین پژوهش‌های متعددی نشان داده اند که این متغیر همچون یک عامل میانجی در پیش‌بینی نتایج و پیامدهای فردی، اعم از رضایت شغلی، تعهد سازمانی، عملکرد شغلی و رفتار شهروندی سازمانی عمل می‌کند.