فیش‌برداری در تحقیق کتابخانه‌ای
فیش‌برداری در تحقیق کتابخانه‌ای به معناى استفاده از برگه‌هاى یک شکل و یک اندازه است که چکیده و گزیده تحقیقات پیشین در آن یادداشت مى‌شود. استفاده از چنین ابزاری بیشتر جنبه اسمی دارد و در عصر فناوری بیشتر به یک شوخی شباهت دارد.
فیش fiche واژه‌اى فرانسوى و در زبان فارسى به معناى برگه است. هدف آن است که بتوان به آسانى و در زمانى کوتاه و با اسلوبى خاص ومنظم از آن بهره جست. هدف از فیش‌برداری، یادداشت نمودن چکیده مطالعات و گزیده تحقیقات است تا بتوان به آسانى و در زمانى کوتاه و با اسلوبى خاص و منظم، در پژوهش‌های مختلف از آن استفاده کرد. در فیش بردارى باید از موارد و اطلاعاتى استفاده کرد که قابل استناد و داراى اعتبار باشند و از نوشتن مطالبى که خدشه‌پذیرند و بر پایه محکمى استوار نیستند، خوددارى کرد.
آموزش استفاده از فیش‌برداری در تحقیقات کتابخانه‌ای
فیش‌برداری یکی از ابزارهای گردآوری اطلاعات در روش پژوهش است و بویژه در روش تحقیق کیفی و مطالعات کتابخانه‌ای اهمیت بسیار زیادی دارد. همچنین با استفاده از این روش می‌توان پیشینه پژوهش را برای تدوین فصل دوم پایان‌نامه یا روش فراترکیب و روش فراتحلیل ساماندهی کرد.
رشد سریع دانش و پیچیدگی و گستردگی نیازهای اطلاعاتی پژوهشگران و تاثیر متقابل این دو پدیده بر یکدیگر و عدم اطمینان به حافظه برای نگه داری و بازیابی معلومات و تاثیر بسزایی که نوشتن در یادگیری دارد، همگی موجب ارزش و اهمیت «فیش برداری» و «فیش نویسی» شده است.
مشخصات فیش
جنس فیش : چون از یک سو ارتباط و تماس مطالعه کنندگان و پژوهشگران با فیش‌ها غالبا همیشگی خواهد بود و از سوی دیگر ضخامت فیش‌ها نباید به گونه‌ای باشد که حجم زیادی را در بر گیرد، از اینرو جنس فیش‌ها معمولا از کاغذ ضخیم انتخاب می‌شود تا دو ویژگی نسبی مقاوم بودن و کم حجم بودن را در بر داشته باشد و در نتیجه از استهلاک برگه‌ها در مراجعات مکرر جلوگیری شود و قرار دادن آن در برگه دان مخصوص به آسانی صورت پذیرد.
اندازه فیش : اندازه فیش‌ها معمولا به موضوع تحقیق و نوع کار و سلیقه پژوهشگر بستگی دارد، ولی غالبا از استاندارد‌های (۷*۱۰)، (۵، ۱۲، *۵، ۷)، (۱۵*۱۰)، (۲۰*۱۲) سانتی متر استفاده می‌شود که از که از میان آنها اندازه (۱۰*۱۵) سانتی متر رایج تر است.
باید توجه داشته باشیم که اندازه حدود (۳۰*۲۰) سانتی متر معمولا برای پژوهش نامه نویسی و پایان‌نامه نویسی و تالیف کتاب به کار گرفته می‌شود. شایان ذکر است که برای تنظیم و طبقه بندی فیش‌ها و استفاده صحیح و سریع از آنها، اندازه فیش‌ها باید یکسان باشند و یکی از استاندارد مذکور به ویژه اندازه رایج به کار گرفته می‌شود.
روش فیش‌برداری
هنگامی که مبانی نظری مرتبط را گرد آوری می‌کنید، این احساس را خواهید داشت که با اطلاعات بسیار زیادی روبرو شده اید. بنابراین، باید با شیوه‌ای نظام‌مند یادداشت برداری (فیش برداری) کنید. رویکرد قدیمی یادداشت برداری، نوشتن یادداشت بر روی کارت‌های فیش است. سپس کارت‌های فیش به شیوه‌ای مرتب طبقه بندی می‌شوند که بتوان ارتباط میان آنها را تشخیص داد و برای رئوس مطالب و گزارش‌های پژوهشی از آنها استفاده نمود. این روش هنوز هم بکار می‌رود گرچه امروزه بیشتر پژوهشگران از نرم‌افزار پردازش کلمات یعنی word استفاده می‌کنند و نسخه‌های چاپ شده بسیاری از مقالات را بکار می‌برند. هنگامی که منابع پیدا شدند، بهتر است دو نوع فایل برای فیش‌ها یا اطلاعات رایانه‌ای خود تهیه کنید:
- فایل منابع
- فایل محتوای مقالات
تمامی اطلاعات کتاب شناسی را حتی اگر قصد استفاده از آنها را ندارید در فایل منابع ثبت کنید، سپس می‌توانید آن‌های را که مورد استفاده نیستند را از آن حذف نمایید. تمامی اطلاعات مربوط به منابع، مانند شماره صفحه یا نام نویسنده دوم را در این فایل بنویسید، زیرا در غیر این صورت بعدا متاسف خواهید شد. بعد‌ها می‌توانید منابعی را که نیاز ندارید از آن حذف نمایید. این کار بسیار آسانتر از تلاشی است که بعدا برای یافتن اطلاعات کتاب شناسی باید انجام دهید.
خلاصه و نتیجه‌گیری
پژوهشگر باید تصمیم گیرد چه مطالبی از یک کتاب، مقاله یا رساله و یا سایر منابع را یادداشت کنند. این که مطالب بسیاری یادداشت شود بهتر از آن است که از مطالب بسیار کمی یادداشت برداری شود. گرچه هر دو خطای یادداشت برداری است. به طور کلی فرضیه‌های آزمون شده، روش اندازه‌گیری مفاهیم اصلی، یافته‌های اساسی، طرح اصلی پژوهش، گروه یا نمونه مورد بررسی و ایده‌های برای پژوهش‌های آینده را باید یادداشت نمایید. عقل حکم می‌کند که کتاب شناسی گزارش بررسی شده و منابعی که می‌توانند به پژوهش اضافه شوند، یادداشت گردند.
فیش‌برداری یا همان کپی برداری از همه مقاله‌ها یا گزارش‌های مرتبط، از اتلاف وقت در یادداشت برداری جلوگیری می‌کند و تضمین می‌کند که شما کل گزارش را در اختیار دارید. همچنین می‌توانید در حاشیه ی نسخه هایی که از مقاله‌ها برداشته اید، یادداشت بنویسید. پس از گرد آوری تعداد زیادی از منابع و یادداشت ها، باید آنها را سازماندهی نمایید. برای سازماندهی آنها طرح‌های متععدی را امتحان نمایید تا به موردی که بیشترین کمک را در طبقه بندی و گروه بندی مطالب می‌کند، دست یابید. اینکه از کدام طرح سازماندهی استفاده گردد بستگی به هدف شما از مرور منابع نظری دارد.
تهیه و تنظیم: پشتیبانی پارسمدیر
روش تحقیق | ۱۷ بهمن ۹۱
