روش فراترکیب (متاسنتز)

فراترکیب یا متاسنتز (Meta-synthesis) روشی کیفی مبتنی بر مرور سیستماتیک مطالعات کتابخانه‌ای برای شناختی ژرف پیرامون پدیده مورد مطالعه است. روش فراترکیب یک روش تحقیق کیفی محسوب می‌شود که ابزار گردآوری داده‌های آن مطالعات کتابخانه‌ای و بررسی پیشینه پژوهش است.

رشد اطلاعات و افزایش چشمگیر علمی از یک سو و سهولت دسترسی به آنها موجب شده است تا ادبیات پژوهش پیرامون پدیده‌های مختلف غنی باشد. از سوی دیگر مطالعه و جمع‌بندی تمامی مقاله‌های مرتبط نیازمند روشی علمی و نظام‌مند است. بنابراین روشی نظام‌مند و علمی برای شناسایی، تلخیص و استنتاج از مبانی نظری موجود، گسترش روزافزون یافته است. فراترکیب روشی است که با گام‌های مشخص، داده‌های نتایج حاصل از سایر مطالعات را برای پاسخگویی به هدف پژوهشگر ترکیب نموده و نتایج جدیدی به دست می‌آورد.

روش فراترکیب در دسته تحقیقات فرامطالعه قرار می‌گیرد. فرامطالعه یکی از روش هایی است که به منظور بررسی، ترکیب و آسیب شناسی مطالعات پیشین به کار می‌رود. فرامطالعه دربرگیرنده مجموعه فراتحلیل، فراترکیب، فراروش و فرابرگزینش است. فراترکیب پژوهشی است که خود به ارزشیابی پژوهش‌های دیگر می‌پردازد. از این رو از آن تحت عنوان ارزشیابی ارزشیابی‌ها یاد می‌کنند. بنابراین فراترکیب نوعی پژوهش درباره پژوهش‌های دیگر است. فراترکیب را می‌توان مطالعه و بررسی نظام‌مند پژوهش‌های گذشته دانست.

تعریف روش فراترکیب (متاسنتز)

براساس تعریف نوبلیت و هیر (۱۹۸۸) فراترکیب نوعی مطالعۀ کیفی است که اطلاعات و یافته‌های استخراج شده از مطالعات کیفی دیگر مرتبط با موضوع و مشابه آن را بررسی می‌کند. سپس با نگرشی سیستماتیک به ترکیب یافته‌های کیفی پژوهش‌های دیگر، به کشف مقوله‌های جدید و اساسی منجر می‌شود.

واژه «مطالعات کیفی دیگر» در تعریف فوق موجب سوء برداشت نزد پژوهشگران داخلی شده است. در ادامه این نویسندگان توضیح داده‌اند که باید بر بخش‌های کیفی مطالعات دیگر تاکید شود و به مقادیر و داده‌های ثانویه گردآوری شده نباید کاری داشت. در یک تعریف ساده اگر یک مقاله که دارای روش تحلیل کمّی است را بررسی می‌کنید صرفاً بر مقدمه و ادبیات پژوهش آن مقاله تمرکز کنید.

تحلیل داده‌ها و محتوای تحقیقات کیفی دوره ارشد و دکتری به روش فراترکیب پذیرفته می‌شود.

فراترکیب فرایند جستجو، ارزیابی، ترکیب و تفسیر مطالعات کمی یا کیفی در یک حوزه خاص است. در حال حاضر استفاده گسترده‌ای از رویکرد فراترکیب در حوزه مدیریت و روش تحقیق کیفی است. در کل سه هدف اصلی برای فراترکیب بیان شده است که شامل ساخت تئوری، شرح تئوری و توسعه مفهومی خاص می‌باشد. بنابراین در پژوهش کیفی با رویکرد فراترکیب در پی فهم شاخص‌ها و اجزای دخیل در پدیده مورد مطالعه می‌باشیم.

چه زمانی از روش فراترکیب استفاده کنیم؟

اگر ادبیات پژوهش پیرامون پدیده مورد مطالعه غنی باشد از روش فراترکیب استفاده کنید.

اگر موضوع بسیار بکر و خاص باشد از مصاحبه‌های تخصصی با خبرگان استفاده کنید.

چنانچه مطالعات انجام شده پیرامون پدیده موردمطالعه بسیار زیاد باشد از روش تحلیل هم‌واژگانی استفاده کنید.

برخی موارد ممکن بخواهید در مورد مقوله‌ای مانند «مدیریت دانش» تحقیق کنید. بی‌تردید صدها و شاید هزاران مقاله با محوریت مدیریت دانش وجود دارد. به عنوان یک پژوهشگر زمان و توان کافی برای بررسی این حجم از مقاله‌ها با روش فراترکیب ندارید. بنابراین بهتر است روش تحلیل هم‌واژگانی را در دستور کار قرار دهید.

در روش فراترکیب یا متاسنتز هدف بررسی و مرور سیستماتیک پژوهش‌های قبلی انجام شده در حوزه مورد نظر ما است. نهایتاً کار با تحلیل نتایج و یافته‌ها توسط پژوهشگر اتمام پیدا می‌کند. خروجی آن نیز چراغ راهی برای یافتن شکاف‌های پژوهشی، نوآوری در متدلوژی و روش تحقیق برای حوزه مورد نظر ما است.

به طور کلی فراترکیب، به نوعی مطالعه کیفی است که از اطلاعات و یافته‌های استخراج شده از مطالعات دیگر با موضوع مرتبط و مشابه استفاده می‌کند، به گفته‌ای فراترکیب، ترکیب تفسیر تفسیرات داده‌های اصلی مطالعات منتخب است.

روایی و پایایی روش فراترکیب

روش تحقیق قراترکیب مبتنی بر مطالعات کتابخانه‌ای است بنابراین از ابزارهای ارزیابی حیاتی برای سنجش روایی و پایایی آن استفاده می‌شود. برخی از مهم‌ترین ابزارهای لازم در این زمینه عبارتند از:

• برنامه مهارت‌های ارزیابی حیاتی CASP
• ابزار گلین

با استفاده از ابزار گلین یا روش CASP می‌توان میزان اعتبار نتایج حاصل از تحلیل فراترکیب را مورد سنجش قرار داد. روش‌های مختلف دیگری نیز برای ارزیابی روایی و پایایی تحقیق کیفی نیز وجود دارد که در حوزه متاسنتز نیز قایل استفاده است.

مراحل روش تحقیق فراترکیب

روش‌های متعددی برای انجام فراترکیب پیشنهاد شده است که الگوی هفت مرحله‌ای سندلوسکی و باروسو بیشترین کاربرد را دارد.

گام نخست: تنظیم سوال‌های پژوهش

نخستین گام فراترکیب تنظیم پرسش‌های پژوهش است. نخستین سوال برای شروع فراترکیب چه‌چیزی (What) است. همچنین می‌توان سوالاتی را با مضمون چه؟ چه وقت؟ و چگونه مطرح کرد: شاخص‌های اصلی مقوله مورد مطالعه کدامند؟ شاخص‌های مقوله مورد مطالعه شامل چه مواردی است؟ شاخص‌های مقوله مورد مطالعه چه ارتباطی با یکدیگر دارند؟

گام دو: بررسی نظام‌مند متون

در این مرحله پژوهشگر به جستجوی سیستماتیک مقالات منتشر شده در مقاله‌های معتبر خارجی و داخلی با هدف تعیین اسناد معتبر، موثق و مرتبط در بازه زمانی مناسب  می‌پردازد. ابتدا کلمات کلیدی مرتبط گزینش می‌شود. این واژگان در جدولی لیست می‌شود.

گام سه: جستجو و بررسی مقاله‌های مرتبط

پس از شناسایی واژگان کلیدی تحقیق، مجموعه مقاله‌های حاوی واژگان کلیدی شناسایی می‌شود. این مقالات براساس مواردی چون عنوان، چکیده، محتوا و روش تحقیق مانند نمودار زیر غربال می‌شوند و مقاله‌های نهایی استخراج می‌شوند.

مراحل روش تحقیق فراترکیب

گام چهار: استخراج اطلاعات مقالات

در این مرحله محتوای مقالات به دقت مطالعه شده و شاخص‌های اساسی استخراج می‌شود.

گام پنج: تجزیه‌وتحلیل و ترکیب یافته‌های کیفی

مهمترین بخش یک تحقیق کیفی به روش فراترکیب این مرحله است که توسط سایت پارس‌مدیر انجام می‌شود.

گام شش: پایایی و اعتبار مدل (کنترل کیفیت)

در پژوهش کیفی منظور از اعتبار، مفاهیمی شامل دفاع‌پذیری، باورپذیری، تصدیق‌پذیری و حتی بازتاب‌پذیری نتایج تحقق است. یکی از شاخص‌های پایایی تحقیق کیفی، ارزیابی دو یا چند سند از حیث ارجاع به شاخصی خاص است. با استفاده از نرم‌افزار maxqda و محاسبه شاخص کاپا می‌توان پایایی را ارزیابی کرد.

گام هفت: استخراج اطلاعات مقالات

در این مرحله از فراترکیب یافته‌های حاصل از مراحل قبل ارائه می‌شود. استفاده از انتروپی شانون در این مرحله مرسوم است.

نتیجه‌گیری

روش فراترکیب یک رویکرد کیفی مناسب برای مطالعات مدیریت است. روش­های متعددی برای تحقیق و شناخت واقعیت و پدیده­های اجتماعی در حوزه علوم انسانی و مدیریت وجود دارد. فراتحلیل یکی از این روش هاست. در فراتحلیل که یکی از روش‌­های توصیفی است که تحقیقات انجام شده، ارزیابی می‌شوند. فراتحلیل عبارت است از از تحلیل آماری بسیاری از مطالعات و تحقیقات منفرد در حوزه‌ای معین به منظور ترکیب و یکپارچه سازی نتایج آنها. در فراتحلیل تحقیقات موجود، تاکید بر ترکیب و یکپارچه سازی نتایج آنها جهت استفاده علمی و کاربردی است. بنابراین فراتحلیل، مقایسه نتایج تحقیقات دیگران است. برای ارزشیابی مقاله‌ها می‌توان از برنامه مهارت‌های ارزیابی حیاتی CASP استفاده کرد.

در روش متاسنتز با استفاده از مطالعات کتابخانه‌ای و به روشی نظام‌مند کوشش می‌شود تا مقالات و تحقیقات مرتبط با موضوع مورد مطالعه شناسایی شود. یکی از روش‌های مناسب برای این منظور استفاده از روش هفت مرحله‌ای سندلوسکی و باروسو است. با شناسایی مقاله‌های مرتبط به استخراج متون و مقوله‌های زیربنایی پدیده مورد مطالعه پرداخته می‌شود. در این روش نیز مانند سایر روش‌های تحقیق کیفی در نهایت کدهای مختلف و متعددی استخراج می‌شود. روش‌های مناسبی نیز برای ارزیابی روایی و پایایی روش تحقیق فراترکیب وجود دارد که ابزار گلین و برنامه‌های ارزیابی حیاتی از جمله آنها هستند. بطور کلی می‌توان گفت روش فراترکیب روش بسیار مناسبی برای تحقیق کیفی است.

فهرست منابع

حبیبی، آرش. (۱۴۰۰). روش تحقیق پیشرفته. تهران: نارون.

Noblit, G. W., Hare, R. D., & Hare, R. D. (1988). Meta-ethnography: Synthesizing qualitative studies (Vol. 11). sage.

Sandelowski, M., & Barroso, J. (2006). Handbook for synthesizing qualitative research. springer publishing company.