سنتزپژوهی

سنتزپژوهی (Research synthesis) فرایند ترکیب یافته‌های دست اول پژوهش‌های گوناگون با هدف بررسی ژرف و شناخت ابعاد پدیده مورد مطالعه است. این شیوه از تحلیل هم برای پژوهش‌های کمی [۱] و هم پژوهش‌های کیفی [۲] کاربرد دارد.

هدف اصلی این شیوه تحلیل آن است که با بررسی یافته‌های پژوهش‌های گوناگون به نتایجی قابل تعمیم و کاربردی دست پیدا کرد. همچنین در این شیوه می‌توان به دانش جدیدی با ترکیب یافته‌های پژوهش‌های گوناگون پیرامون یک پدیده واحد دست پیدا کرد. در پژوهش‌های گوناگون روش‌شناسی و گام‌های گوناگونی برای سنتزپژوهی وجود دارد. با این وجود این روش در بیشتر موارد معادل همان «مرور سیستماتیک» و «فراترکیب» است.

سنتزپژوهی از منظر کوپر

سنتزپژوهی گاهی مترادف با «فراتحلیل کیفی» بکار می‌رود. در این حالت سنتزپژوهشی ترکیب مشخصه‌های ویژه‌ای از ادبیات پژوهش است. هدف این که پژوهش‌های تجربی را برای ایجاد تعمیم‌ها، ترکیب کند. سنتزپژوهی به نظریه‌های مربوط توجه دارد، پژوهشی را که پوشش می‌دهد به‌شیوه منتقدانه تحلیل می‌کند و کوشش دارد با حل تعارض‌های موجود در ادبیات پژوهش، موضوع‌های اصلی را برای پژوهش‌های آینده مشاخص نماید.

در گام نخست باید منابع و مقاله‌های مرتبط با موضوع شناسایی شود. برای این منظور می‌توان از پایگاه‌های داده معتبر مانند ساینس دایرکت، امرالد، اشپرینگر یا وب‌آوساینس استفاده کرد. داده‌های اصلی و نتایج مطالعات به دقت مورد بررسی قرار می‌گیرد. این گام کمک می‌کند تا پژوهشگر به صورتی فراگیر و نظام‌مند یک بازنگری دقیق و ژرف انجام دهد. یافته‌های پژوهشی به نوعی یکپارچه می‌شود تا پدیده مورد بررسی، نتایجی بیش از مجموع اجزایش حاصل کند.

گام بعدی دسته‌بندی کدهای شناسایی شده است. این گام مشابه با کدگذاری محوری (Axial Coding) در نظریه اشتراوس و کوربین یا کدگذاری نظری (Theoretical Coding) در نظریه گلیسر است. در این گام کدها، مقوله‌ها و مفاهیم چنان ترکیب، یکپارچه و تلخیص می‌شوند که به صورتی روشن به فهم بهتر پدیده موردمطالعه منجر شوند [۳].

منابع دسته اول

یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های روش سنتزپژوهی تمرکز آن بر منابع دست اول (Primary source) است. منابع دست اول، منابع نزدیک به یک واقعه هستند که رعایت آن‌ها در گزارش، تحلیل، پژوهش و مقاله و کتاب باعث افزایش اعتبار و ارزش اثر می‌شود.

منابع دست اول، مطالعات، نوشته‌های نخستین یک نظریه‌پرداز، پژوهشگر یا شاهد زنده در یک واقعه است. این منابع دربرگیرنده تمام گزارش پژوهش، یک نظریه یا بیانیه‌های یک ناظر است. به همین دلیل مفصل و در برخی موارد بسیار فنی است. در بررسی پدیده موردمطالعه یک شاهد عینی نمودی از یک منبع دست اول است. یا گزارش‌های نهادهای متولی امر به عنوان منابع دست اول شناخته می‌شوند.

گام‌های روش سنتزپژوهی

اگر چه این روش بیشتر با مرور سیستماتیک یا فراترکیب انجام می‌شود اما در برخی منابع شش گام برای آن مطرح شده است:

گام‌های روش سنتزپژوهی

گام ۱) تعیین معیارهای ورود: در گام نخست باید معیارها و ویژگی‌هایی تعریف شود که براساس آن یک مطالعه شایسته بررسی باشد. به این ترتیب در میان انبوهی از مقاله‌ها می‌توان مقاله‌های هدف را به سادگی مشخص کرد. برای نمونه بازه زمانی، اشاره دقیق به موضوع در عنوان، چکیده یا واژگان کلیدی می‌تواند راهگشا باشد.

گام ۲) جستجو: در این گام مقاله‌هایی که به صورت بالقوه می‌توانند واجد شرایط باشند شناسایی می‌شوند. هدف دستیابی به یک منبع بزرگ برای شناخت است.

گام ۳) غربالگری: مقاله‌های منتخب براساس معیارهای ورودی ارزیابی می‌شوند و مقاله‌های واجد شرایط انتخاب می‌شوند.

گام ۴) کدگذاری: کدگذاری متن مقاله‌ها در دو مرحله کدگذاری باز و محوری صورت می‌گیرد. تمرکز اصلی کدگذاری با یافته‌ها و منابع دست اول می‌باشد بنابراین باید بخش یافته‌ها و نتایج و پیشنهادهای مقاله‌ها بررسی شود.

گام ۵) ارزیابی: در این گام کدهای شناسایی شده بر اساس دو معیار کلی کیفیت و مرتبط‌بودن (متناسب با هدف بودن) مورد تحلیل و واکاوی انتقادی قرار می‌گیرند. باید مجموعه کدهایی انتخاب شوند که با هدف پژوهش سازگار هستند. استفاده از دیدگاه داوران و روش دلفی برای اطمینان از کدهای شناسایی شده راهگشا است.

گام ۶) سنتز: سنتز همان هدف نهایی این شیوه از تحلیل است. در این گام همه کوشش‌های پژوهشگر با ایجاد و ساخت یک مفهوم گسترده و فراگیر به منصه ظهور می‌رسد. می‌توان با رویکردی قیاسی و براساس نظریه‌های مورد مطالعه به مفهوم‌سازی و فرضیه‌پردازی مبادرت ورزید. به این شیوه اندیشه و تفسیر، «سنتز تجمیعی» گویند. از سوی دیگر می‌توان با نگاهی مبتنی بر پارادایم تفسیرگرایانه و استقرایی با تفسیر مباحث خرد به شناختی بزرگتر و گسترده‌تر دست یافت. به این شیوه از اندیشه و تفسیر، «سنتز ترکیبی» گویند.

خلاصه و جمع‌بندی

سنتز پژوهی یک روش پژوهش کیفی است که در میان پژوهشگران جایگاه خود را دارد و دانشجویان دکتری به آن علاقه‌مند هستند. این روش، شکل ویژه‌ای از مرور نظام‌مند است که تنها توصیفی، آگاهی­ دهنده و یا ارزیابانه نیست، بلکه ارتباط دهنده نیز است. سنتز اشاره به شناخت یک پدیده براساس مطالعات موجود فراتر از مجموع نتایج آن مطالعات است. در این شیوه از تحلیل، پژوهشگر با ترکیب درست و هدفمند یافته‌های پژوهش‌های دیگر به معرفتی جدید و شناختی ژرف از موضوع دست پیدا می‌کند.

هدف از سنتز پژوهی تولید دانش جدید از طریق روشن ساختن روابط و تنش­ ها­ و اختلافات بین گزارشات مطالعات منفردی است که بیش از این دیده نشده­ اند. این روش شامل انتخاب هدفمند، مرور، تحلیل و ترکیب گزارشات پژوهشی دست اول در یک موضوع مشابه است. سنتز پژوهی معمولاً به نظریه­ های مرتبط توجه دارد، به تحلیل انتقادی پژوهش­ های تحت پوشش خود می ­پردازد، و برای حل تناقضات در ادبیات و  همچنین شناسایی مسائل محوری برای پژوهش آتی تلاش می‌کند.

فهرست منابع

حبیبی، آرش؛ جلال‌نیا، راحله. (۱۴۰۱). روش پژوهش پیشرفته. تهران: انتشارات نارون.

۱- Hall, J. A., Tickle-Degnen, L., Rosenthal, R., & Mosteller, F. (1994). Hypotheses and problems in research synthesis.

۲- Suri, H. (2011). Purposeful sampling in qualitative research synthesis. Qualitative research journal, 11(2), 63-75.

۳- Cooper, H., Hedges, L. V., & Valentine, J. C. (2009). The handbook of research synthesis and meta-analysis. Russell Sage Foundation.