کدگذاری نظری

کدگذاری نظری (Theoretical coding) شیوه‌ای از شناخت کدهای متن در گراندد تئوری است که براساس رهیافت پدیدارشونده گلیزر استوار است. گلیز در میان شیوه‌های گوناگون کدگذاری در تحقیق کیفی بر این روش تمرکز و تاکید دارد.

به‌طور مشخص در کدگذاری نظری کوشش بر آن است تا کدها و مقوله‌های فرعی براساس پدیده محوری شناسایی و تدوین شوند. در اینجا روابط میان کدهای باز با در نظر گرفتن پدیده اصلی تعیین می‌شود تا انسجام و یکپارچگی نظریه پایانی حفظ شود. اساس کدگذاری در پژوهش کیفی یکسان است و ریشه در هرمنوتیک و تحلیل مضمون دارد اما نگاه پژوهشگر به موضوع در شناخت کدها بسیار بااهمیت است. از دیدگاه گلیزر برای نظریه‌پردازی باید به ارتباط کدها به مقوله اصلی توجه بیشتری شود.

فرایند کدگذاری نظری

هنگامی که کدها و یادنوشت‌‌ها (Memos) انباشه شدند باید روابط میان آنها شناسایی شود. یادنوشت‌‌های نظری مستندی از ایده‌های پژوهشگر پیرامون کدهای در حال تکامل و روابط آنهاست. در نظریه‌پردازی داده‌بنیاد، پژوهشگران با نظریه‌پردازی پیرامون داده‌های گردآوری شده میدانی، یادنوشت‌‌های نظری را ایجاد می‌کنند. به دیگر سخن، آنها داده‌ها را به حساب‌های نظری تبدیل می‌کنند.

فرایند شناخت روابط کدها همان کدگذاری نظری نام دارد. در این فرایند پژوهشگر با ایجاد فرضیه‌هایی روابط میان کدهای باز را شناسایی می‌کند تا کدهای واقعی به شکل یک نظریه یکپارچه درآیند. دقت کنید منظور گلیزر از کدهای واقعی همان کدهای باز است. کدهای نظری بوسیله به‌هم بافتن مفاهیم شکسته‌شده به صورت فرضیه‌ها، نظریه را یکپارچه می‌کنند.

پکارچه‌سازی مفاهیم، فعالیتی انظعاف‌پذیر است که تصاویر کلی و چشم‌اندازهایی نو ارائه می‌دهد. اگرچه کدهای نظری انعطاف‌پذیر هستند با این وجود هنوز باید پایه و اساس آنها در داده باشد. این کدها نمی‌توانند انتزاعات صرف باشند و از داده جدا تلقی شوند.

خلاصه و جمع‌بندی

کدگذاری نظری به این معنا است که پژوهشگر مدلی نظری پیرامون داده‌ها بکار گیرد. مهم این است این مدل مانند مدل پارادایمی از پیش و به‌زور به داده‌ها تحمیل نمی‌شود. این مدل در فرایند نظریه‌پردازی گراندد تئوری و براساس داده‌های موجود پدیدار می‌شود. بنابراین کدهای نظری درست مانند کدهای واقعی (باز) باید از مقایسه پیوسته داده‌ها در یادنوشت‌ها استخراج شود و پدیدار گردد.

تفصیل مفهومی کدگذاری در گراندد تئوری زمانی به پایان می رسد که روابط بین مفاهیم تفصیلی جداگانه از طریق شناسایی شود. همچنین استفاده از کدهای نظری مناسب برای دستیابی به یک چارچوب نظری یکپارچه برای گراندد تئوری پدیدار شود.

کدهای نظری چگونگی ارتباط کدهای محتوایی را به عنوان فرضیه هایی که باید در نظریه ادغام شوند، مفهوم می‌کنند. آنها به پژوهشگر کمک می کنند تا سطح مفهومی را در نوشتن در مورد مفاهیم و روابط متقابل آنها حفظ کند. کدگذاری نظری به طیف وسیعی از کدهای یکپارچه (فرایندها، مدل‌ها، و غیره) که در طیف گسترده‌ای از رشته‌ها استفاده می‌شود، توانایی محقق را برای دیدن تناسب ظهور آن‌ها با یک نظریه در حال توسعه افزایش می‌دهد.

فهرست منابع

اَلوانی، مهدی؛ آذر، عادل؛ دانایی‌فرد، حسن. (۱۳۹۵). روش شناسی پژوهش کیفی در مدیریت: رویکردی جامع. تهران: صفار.

Charmaz, K. (2008). Grounded theory as an emergent method. Handbook of emergent methods, 155, 172.

Glaser, B. G. (1992). Basics of grounded theory analysis: Emergence vs. forcing. Mill Valley, CA: Sociology Press.