شایعه سازمانی
شایعه سازمانی (Organizational rumors) به پیدایش و پخش اخبار از منابع نامعلوم و بوسیله شبکه ارتباطات غیررسمی در سازمانها اشاره دارد. شایعه‌های سازمانی همیشه نادرست نیستند اما بیشتر به عنوان یک رفتار انحرافی کارکنان و ناهنجاری سازمانی شناخته می‌شوند.
شبکه ارتباطی غیررسمی و رابطه ضمنی اعضای سازمان در با رویدادهای درون سازمانی، خاستگاه پیدایش شایعه سازمانی است. شایعه باتوجه به قدرت تاثیرگذاری آن بین گروه‌های مختلف، به‌گونه‌ای است که میتواند میزان بهره‌وری و تولید را کاهش داده و اعتبار اجتماعی افراد یا نهادها و سازمانها را خدشه‌دار سازد. همچنین نارضایتی شغلی، بدبینی سازمانی، بی‌اعتمادی و سستی باورها را نسبت به واقعیت‌ها و پدیده‌های مختلف، رواج دهد.
شایعه یکی از طبیعی‌ترین پدیده‌های اجتماعی و یکی از رایج‌ترین شیوه‌های کنش متقابل است که در فضای سازمان کمتر به آن پرداخته شده است. شایعه یک مقوله ذهنی و روانی با ابعاد گسترده‌است که ابعاد مختلف آن بویژه در زمان‌های بحرانی به مراتب حادتر به خود می‌گیرد.
بیان مساله شایعه سازمانی
یکی از مشکلاتی که سازمانها با آن روبه‌رو هستتند، وجود شایعات سازمانی است. شایعات در سازمانها برای مدیران هم سازنده و مفید است و هم مخرب و در هر تغییری که در دانشگاه انجام می‌گیرد، بازار شایعه داغ می‌شود. اگر شایعات سازمانی مهار و مدیریت نشوند در سازمان، اخلال و اغتشاش، ایجاد خواهند کرد.
بسیاری از سازمانها به کمک شایعه‌پردازی و ماشین شایعه به برخی مسائل، جنبه حقیقت می‌دهند. برخی دیگر برای کنترل مسائل داخلی و یا در مواجهه با شایعاتی که در جامعه پراکنده شده‌اند، گروهی حرفه‌ای را برای مبارزه با شایعات استخدام می‌کنند.
دلایل زیادی برای ظهور شایعات در سازمانها وجود دارد. یکی از عوامل اصلی که منبع شایعات در میان کارکنان در سازمانها می‌باشد، عدم ارائه اطلاعات به کارکنان در مورد موضوعات مورد نیاز آنها است. عدم قطعیت در مورد یک موضوع مرتبط به کارکنان، کمبود یا انسداد در کانال‌های ارتباطی رسمی، ترس‌ها و نگرانی‌های کارکنان، تغییرات سازمانی در حال وقوع، و بی اعتمادی کارکنان نسبت به سازمان می‌باشد. در سازمانی که شایعات سازمانی گسترده است، جریان اطلاعات مبتنی بر فرضیه و اثبات نشده بین اعضا غالب است. اعضای سازمان تمایلی به برقراری ارتباط باز ندارند.
زمینه‌های پیدایش شایعات سازمانی
در حال حاضر، سازمانها موضوع کنترل و به حداقل رساندن شایعات را به عنوان یک حوزه مهم مطالعه می‌بینند. رفتار شایعه سازمانی یک رفتار غریزی است که در کار استنباط می‌شود و معمولاً نیاز به باورهای تأیید نشده دارد. مدیران و سرپرستان اگر به دنبال پیام پشت حرف‌ها باشند، بهتر می‌توانند شایعات را تخمین بزنند، حتی اگر مدیریت هرگز زنجیره شایعات را در سازمان خود قطع نکند، مدیریت میتواند شایعات را قابل درک، مدیریت آسان و معنادار ببیند.
شاید بهترین اصل مدیریت این باشد که “با دیگران آنطور که می‌خواهید آنها برای شما کار کنند کار کنید.” مدیران همچنین باید درک کنند که رفتار معمولا بیش از یک انگیزه دارد و مسیرهای زیادی برای رسیدن به یک هدف وجود دارد. اگر مدیران بر رابطه سه گانه نهایی همدلی، کارآفرینی و حقیقت تکیه کنند، می‌توانند شایعات موجود در سازمان خود را شکست دهن.
از آنجایی که شایعات سازمانی عناصری مهم در زندگی اجتماعی و سازمانی هستند، یکی از کلیدهای طلایی برای مطالعه آنچه برای افراد در سازمانها پنهان است یا آنچه برای سازمانها قابل مشاهده نیست، می‌باشند. اهمیت فراوان مطالعه شایعات به دلیل تأثیر فراوان آن بر زندگی اجتماعی به ویژه سازمان ها، ممکن است در برخی مواقع باعث فروپاشی سازمانها شود و این امر به زوال سازمانها منجر شود.
از سوی دیگر، ممکن است منجر به فرآیند انسجام و افزایش روحیه کارکنان در سازمانها شود. در پرتو این واقعیت، شایعاتی که ما در معرض آن هستیم، صرفاً یک اقدام خودکار یا فعالیت خودجوش نیست. بلکه وسیله‌ای برای فعالیت تحقیقی، برنامه‌ریزی شده، طراحی شده و کاری مستمر است. برای سنجش این مقوله از پرسشنامه شایعه سازمانی استفاده کنید. این کار با اطلاعات، مطالعات، بودجه، دستگاه‌ها و تجهیزاتی که به دستیابی به شایعات در مورد اهداف دقیق تعریف شده آنها کمک می‌کند، ارائه شده است.
ابعاد شایعه سازمانی
شایعه‌های سازمانی از سه بعد تشکیل شده است:
کسب اطلاعات: روش یا ابزاری است که محقق و ذینفع از طریق آن به اطلاعات جستجو شده دسترسی پیدا می‌کنند. در حال حاضر به فرآیندهای مرتبط با فعالیت‌های اطلاعاتی توجه بیشتری می‌شود، زیرا اطلاعات زمینه اصلی فعالیت‌های شناختی انسان است. هر فرد مقدار زیادی از اطلاعاتی را که به دلیل پیشرفت اخیر فناوری اطلاعات منتقل شده است، می‌گیرد. نیاز به اطلاعات یک نیاز فردی برای به دست آوردن اطلاعاتی است که شامل سازگاری یا خودآگاهی اجتماعی افراد است. اطلاعات به فرد در تصمیم گیری، نوآوری، خلاقیت و ایجاد جامعه کمک می‌کند.
جامعه‌پذیری: فرآیند یادگیری یا سازگاری است که فرد را قادر می‌سازد تا نقش سازمانی را که در راستای نیازهای سازمانی و فردی است، اتخاذ کند. در واقع یک فرآیند ارتباطی اساسی است که به کارکنان جدید کمک می‌کند تا عملکرد و جنبه‌های نقش‌های جدید خود را به سرعت و به آرامی سازگاری دهند. دانشمندان فرآیند اجتماعی شدن را به عنوان یک چرخه زندگی با مراحل متوالی توصیف می‌کنند. از جمله گام پیش از ورود خانواده و تحصیل و سایر مراحلی که برای موفقیت کسب و کار ضروری است.
اثر بدبینانه: موقعیتی است که با بی اعتمادی عمومی نسبت به انگیزه‌های دیگران مشخص می‌شود. همچنین میتواند خود را در نتیجه سرخوردگی، ناامیدی و بی اعتمادی ناشی از سازمانها، مراجع و دیگر جنبه‌های جامعه نشان دهد. این ناامیدی باعث انتشار شایعاتی در افراد یا سازمان می‌شود و در نتیجه، شایعات بر کارکنان، سازمان و بهره وری آن تأثیر می‌گذارد.
پیامدهای شایعه سازمانی
شایعات سازمانی به شکل‌های مختلف بر مدیریت و نیروی انسانی سازمان تأثیر می‌گذارند. شایعه میتواند یک روش ساده برای انجام یادگیری اجتماعی باشد، زیرا بسیاری از افراد ممکن است با استفاده از تجربه شخص دیگری شروع کنند، شایعات روش یادگیری ارزان، آسان و کارآمد است و بدیهی است که روش موفقیت آمیزی باشد.
شایعه و سخن چینی می‌توانند سطح وجدان کاری و اخلاق در سازمان را کاهش دهد و موجب تحلیل رفتگی بهره وری در سازمان گردد. پژوهش‌ها نشان می‌دهد که شایعات منفی، همبستگی مثبتی با خستگی روحی و مسخ شخصیتی دارد.
شایعه با توجه به ماهیت و قدرت تأثیرگذاری آن میتواند اضطراب اجتماعی را افزایش و بهره وری و تولید را کاهش دهد و حتی اعتبار اجتماعی کارکنان، مدیران، مؤسسات و سازمانها را خدشه دار کند. بروز شایعات سازمانی بر تعارضات میان فردی در سازمان اثر مستقیم دارد و براساس مدل پنچ بعدی سبک‌های شخصیتی که اغلب در مطالعات تعارضات بین فردی مورد استناد قرار می‌گیرد، روان رنجوری (اختلالات روانی) کارکنان میتواند بر شدت این تعارضات متأثر از شایعات سازمانی بیفزاید.
تحلیلگران بر این عقیده اند که با توجه به اثرات مثبت و سازنده شایعات سازمانی، مقامات دولتی نباید تلاش کنند که شایعات را از فضای سازمان حذف کنند .درواقع، انتظار میرود شایعه پراکنی، بخشی ضروری از گردهمایی‌های اتفاقی در یک سازمان باشد. شایعات غیرمنتظره به ویژه شایعات منفی، باعث پدید آمدن مسائلی مربوط به هر کدام از سطوح سازمانی می‌شود که لازمه خلاقیت است.
خلاصه و جمع‌بندی
در کنار بررسی شایعه به عنوان یک ارتباط ناسالم، برخی به نقش اجتماعی مهم شایعه نیز اشاره می‌کنند. این گروه از پژوهشگران معتقدند شایعه موجب پدید آمدن هنجارهای اجتماعی جدید می‌شوند. همچنین موجب می‌شود افکار عمومی بر اطلاعاتی متمرکز شوند که برای به دست آوردن آنها وسیله دیگری وجود ندارد.
شایعات سازمانی ویژگی دیگری دارند که معمولاً اهداف آنها را روشن می‌کنند و توجه زیادی را در بین مخاطبان کنجکاو و پذیرا جلب می‌کنند. باید ابتکار مناسبی در برخورد با شایعات اتخاذ شود، زیرا راه درازی در روند کاهش بی عدالتی کارگران در مواجهه با شایعات در سازمانها سپری شده است.
شایعه را می‌توان به عنوان عاملی که اعضای گروه را از آسیب یا استثمار محافظت می‌کند، مورد بررسی قرار داد. شایعه فراگیر به عنوان یک شکل کاربردی از شایعه شناخته می‌شود، زیرا عملکرد مثبت یک گروه را تسهیل می‌کند. همچنین شایعه را می‌توان برای اعمال هنجارهای گروهی و مدیریت شهرت سازمانی استفاده کرد که منجر به نتایجی مثبت می‌شود. شایعه منفی در زمان اوقات فراغت جمعی افزایش می‌یابد و شایعه منفی، رفتارهای خودخواهانه را محدود می‌کند، در حالی که همکاری و رفتارهای مفید گروه را افزایش می‌دهد.
تهیه و تنظیم: محبوبه برابسته
تئوری سازمان و مدیریت | ۱۸ شهریور ۰۲
