بدبینی سازمانی

بدبینی سازمانی نگرشی است که از ناامیدی، ناکامی، و سرخوردگی شکل گرفته و با تحقیر، نفرت، و بی اعتمادی مرتبط است. در واقع بدبینی اشاره به نگرش منفی کارمند به سازمانش دارد. باور اصلی در این است که اصول صداقت، عدالت و درستکاری قربانی منافع شخصی رهبری و منجر به اقداماتی بر پایه انگیزه‌های پنهانی و فریبکاری شده است.

بدبینی یکی از موضوعات رفتاری است که اثرات چشمگیری در سازمان دارد. محدود کردن تصورات پیرامون بدبینی سازمانی منجر به چشم‌پوشی از محرومیت‌ها و معایبی می‌شود که افراد بدبین در مورد سازمان خود احساس و بیان می‌کنند. این مقوله رفتارهای نهان و آشکاری را که پیامدهای سازمانی مهمی دارند، مجسم می‌کند. اجزای رفتاری بدبینی سازمانی مرتبط با دیگر مفاهیم سازمانی نیز هستند. یافتن اجزای رفتاری و محرک بدبینی و ارتباط بین آنها می‌تواندن کمک شایانی جهت کاهش آن در سازمان نماید.

بدبینی و سوءظن در محیط سازمان یکی از موضوعات رفتاری اثرگذاراست. متاسفانه این اثرگذاری جنبه‌های منفی بسیاری دارد. بدبینی باعث می‌شود کارکنان به سازمان، شغل و عقاید، احساسات و رفتارهای خود نگرش منفی داشته باشند. در بسیاری موارد تعارض سازمانی و تضاد سازمانی ریشه در بدبینی دارد و به ناهنجاری سازمانی منجر می‌شود. نظر به اهمیت موضوع در این مقاله کوشش شده است تا بدبینی سازمانی تشریح شود.

بدبینی سازمانی چیست؟

بدبینی سازمانی (Cynicism) اشاره به نگرش منفی کارمند به سازمانش دارد. باور اصلی در بدبینی سازمانی این است که اصول صداقت، عدالت و درستکاری قربانی منافع شخصی رهبری و منجر به اقداماتی بر پایه انگیزه‌های پنهانی و فریبکاری شده است.

در هزاره جدید افراد به طور فزاینده‌ای دچار بدبینی شده اند. مخصوصاً محیط‌های شرکت‌های بزرگ مملو از رسوایی، بی اعتمادی و رفتارهای فرصت طلبانه است. این نگرش منفی در بسیاری از سازمان‌ها نفوذ کرده است. دلیل اصلی بسیاری از پیامدهای نامطلوب و منفی سازمان و یکی از موضوعات مشکل ساز در محل کار می‌باشد.

بدبینی مفهومی چند بعدی است. افراد نسبت به سازمانشان به اندازه‌ای بدبین در نظر گرفته می‌شوند که به نبود صداقت در سازمان باور داشته باشند. انواع خاصی از احساسات را نسبت به سازمان تجربه کنند. گرایش‌های رفتاری جهت داری را نسبت به سازمانشان نشان دهند. شدت و قدرت نگرش بدبینی، تابعی از شدت و قدرت هر یک از این ابعاد می‌باشد.

پیش زمینه‌های بدبینی عبارتند از:

• فقدان عدالت سازمانی
• انحراف از قرارداد روانشناختی
• حمایت سازمانی درک شده
• مراودات رهبر-عضو

عدالت سازمانی به رفتارهای منصفانه و عادلانه سازمان‌ها با کارکنانشان اشاره دارد. از جمله واکنش کارکنان به نابرابری ادراک شده در سازمان بدبین شدن به سازمان است. یکی از مهمترین تاکتیک‌های دفاعی غیر مستقیم، انتخاب نگرش منفی نسبت به سازمان است. انتخاب نگرش بدبینانه ممکن است به عنوان تاکتیکی توسط کارکنان برای مقابله غیر مستقیم با سازمان استفاده شود.

ابعاد بدبینی سازمانی

بعد شناختی
اعتقاد به اینکه سازمان فاقد صداقت است. این باور با احساسات منفی از قبیل خشم، تحقیر و اتهام اظهار می‌شود. در این رابطه بدبینی عبارت است از گرایش به عدم باور به خوبی و خلوص در اعمال و فعالیت‌های انسانی.

کارکنان بدبین معتقدند که سازمانشان به خاطر فقدان اصولی از قبیل عدالت، صداقت و خلوص به آنها خیانت می‌کند.

بعد عاطفی
این بعد احساسات شدیداً منفی کارکنان نسبت به سازمان مانند توهین، خشم و خجالت و بی احترامی و عصبانیت نسبت به سازمان را در بر می‌گیرد.

بنابراین بدبینی با احساسات منفی همراه است. این بعد همچنین مفاهیمی را که به طور احساسی به وجود می‌آیند از قبیل ناکامی و سرخوردگی یا بدبینی را موجب می‌شود.

بعد رفتاری
این بعد به گرایش‌های منفی و اساساً گرایش‌های تحقیرآمیز اشاره می‌کند و رفتار بدبینانه کلامی و غیرکلامی را در بر می‌گیرد. در حالی که کارکنان بیانات، انتقادات و پیش‌بینی‌های راجع به این حقیقت که سازمانشان فاقد صداقت است را با رفتارهای کلامی بدبینانه ابراز می‌دارند. بعضی از رفتارهای غیرکلامی ( نگاه‌های معنی دار کارکنان به یکدیگر، خنده‌های استهزاآمیز) ممکن است این نگرش بدبینانه را در بر گیرد.

دانلود پرسشنامه بدبینی سازمانی شامل ابعاد عاطفی، شناختی و رفتاری دارای ۱۴ گویه با طیف لیکرت ۵ درجه

پیامدهای بدبـینی سازمانی

عمده‌ترین پیامدهای بدبینی سازمانی عبارتند از:

• کاهش تعهد سازمانی
• رفتارهای شهروند سازمانی پایین
• کاهش مشارکت کارکنان
• رضایت شغلی پایین

تعهد سازمانی عبـارت اسـت از : تمایل به تلاش برای سازمان، تمایل به حفظ عضـویت در سـازمان و اعتقـاد بـه اهـداف و ارزش‌های سازمانی. بیشتر مطالعات در زمینه تعهد سازمانی نشان می‌دهد که کارکنان متعهد وظایف خود را بهتر انجام می‌دهند، کمتر غیبت می‌کنند و کمتـر از سـازمان مـی رونـد. بـه علاوه تمایل به شرکت در کارهایی را دارند که به نفع سازمان است و رفتارهای مورد نظـر سازمان را از خود نشان می‌دهند.

رفتار مطلوب سازمانی به عنوان فعالیت هایی فراتـر از الزامات نقش که برای سازمان مفیـدتر هسـتند، تعریـف مـی شـود. فردی که نگاه بدبینانه دارد، فراتر از الزامات رسمی سازمان پیش نمـی رود. افـراد بدبین به شیوه‌ای رفتار می‌کنند که سـازگار بـا عقاید شـان باشـد. بـه عبـارتی افـراد بـدبین رفتار شهروندی سازمانی کمتری خواهند داشت و به فعالیت‌های بیرون از نقش تـوجهی نداشته و بیشتر به فعالیت‌های درون نقش می‌پردازند.

بدبینی منجـر بـه آن مـی‌شـود کـه کارکنـان تمـام ظرفیت خود را در سازمان به کار نبندند که این امر به کاهش میـزان مشـارکت کارکنـان در سازمان می‌انجامد. افرادی که بدبین هستند، نه تنها کمتـر حاضـر به مشارکت در فعالیت‌ها هستند، با توجه به احساس بی عـدالتی و بـدگمانی بـه رفتارهـای سازمان و مدیران ارشد از رضایت شغلی پایینی برخوردار هستند.

ریشه‌یابی مفهوم بدبینی سازمانی

مایل هستم ریشه مفهوم بدبینی را برایتان شرح دهم همانطور که پدرم سال‌ها پیش داستان‌های آن را برایم شرح داده بود. بدبینی ریشه در مکتب کلبیون دارد. این مکتب توسط یکی از شاگردان سقراط پایه گذاری شد و توسط دیوژن یا دیوجانس شهرت پیدا کرد. پیروان این مکتب به تمامی ظواهر زندگی پشت پا زده و زندگی بدوی را در دستور خود قرار داده‌اند. کلب به معنای سگ است و پیروان این مکتب به علت چنین روشی در زندگی، با سگان مشابهت داشتند.

دیوژن همان شیخی است که در روز روشن با چراغ به دنبال آدمی بوده است. او همدوره ارسطو است و گویند ارسطو زمانی صبحانه می‌خورد که اسکندر دوست داشت اما دیوژن زمانی صبحانه می‌خورد که دیوژن دوست داشت. حکایت اسکندر و دیوژن شنیدنی است و البته نقل است دیوژن در یک خم زندگی می‌کرد و بعدها حتی آن خم را هم شکست تا بکلی آزاد شود. (آرش حبیبی – به یاد داستان‌های پدر)

دیوژن؛ بنیانگذار مکتب بدبینی

بدبینی سازمانی را می‌توان به مثابه نگرش‌های خاص یا عام افراد دانست که معطوف به احساس ناامیدی، ناامنی، فقدان امیدواری، احساس عصبانیت و بی‌اعتمادی به نهادها، اشخاص، گروهها، ایدئولوژی و مهارت‌های اجتماعی است. بدبینی سازمانی در سه بُعد، شناختی، عاطفی و رفتاری متجلی شده است که شامل باورهای منفی درباره سازمان و اعتقاد به یکپارچه نبودن آن (بُعد شناختی)، عکس‌العمل‌های عاطفی منفی نسبت به تجربیات سازمانی (بُعد عاطفی) و رفتارهای انتقادی مبتنی بر شناخت شکل گرفته در سازمان و بیان اظهاراتی در راستای مرگ صداقت در کلام اعضای سازمان است (بُعاد رفتاری).

خلاصه و جمع‌بندی

بدبینی سازمانی نگرشی است بدبینانه که براساس آن فرد معتقد است سازمان صداقت ندارد و هماواره در پی فریب کارکنانش است. بدبینی در واقع نوعی حس منفی فردی یا احساسی همچون ناراحتی، نارضایتی و ناامیدی به سازمان و کارکنانش است. مطالعات نشان می‌دهد در دو دهه اخیر بدبینی سازمانی افزایش پیدا کرده است. به نظر می‌رسد کارکنان نسبت به سازمان‌های دارای محیط مملو از بی‌اعتمادی، فرصت‌طلبانه و غیراخلاقی، بسیار بدبین هستند.

هنگامی که کارکنان احساس کنند سازمان در حفظ و انجام تعهداتش ناتوان بوده است، انحراف از قرارداد روانشناختی رخ می‌دهد. طبق نظر روسو هنگامی که یک قرارداد روانشناختی نقض می‌شود، بی اعتمادی افزایش می‌یابد و پاسخ‌های عاطفی و نگرشی شدیدی ایجاد می‌شود.

افراد در مراوده خود با رهبر یا سرپرستشان به دو گروه تقسیم می‌شوند. افراد درون گروه، آن هایی هستند که روابط نزدیکی با سرپرست خود دارند افراد برون گروه، افرادی هستند که رابطه دورتری با سرپرست خود دارند و اغلب مورد ملاحظه سرپرست خود قرار نمی گیرند. پیروان یا اعضایی که رابطه کیفیت پایینی با سرپرست خود دارند ممکن است این طور قضاوت کنند که از سوی سرپرست مورد تبعیض قرار می‌گیرند. بنابراین نگرش‌های بدبینانه تری نسبت به سازمان پیدا می‌کنند.