بازاریابی سبز در ایران
بازاریابی سبز در ایران رویکرد جدیدی است که با چالش‌ها و فرصت‌های متعددی برای فعالان صنعت، مشتریان و جامعه همراه است. بحث مسئولیت اجتماعی شرکت‌ها در فضای کسب‌وکار جامعه ما نیز سایه افکنده است. بازاریابی سبز و تولید محصول سبز در راستای نیل به پایداری و توسعه پایدار مطرح شده‌اند. از سوی دیگر با توجه به مواردی چون رشد بی رویه جمعیت و مصرف گرایی و همچنین از سوی دیگر مصرف منابع طبیعی و ایجاد مشکلات و معضلات زیست محیطی نیاز به ترکیب شعبه هایی از علوم به وجود آمده است که جلوی این مشکلات ایستاده و سعی در مقابله با آنها نماید. بازاریابی سبز چرا و چگونه؟ با این سوال آغاز میکنیم که چه نیازی به این نوع از ترکیب بین تجارت و محیط زیست وجود دارد؟ و چگونه شد که نیاز به این ترکیب پدیدار شد؟
اخبار روز را که دنبال میکنیم مملو است از مسائل و معضلات طبیعی که به نظر غیر عادی می‌آید و نشان از پدید آمدن تغیراتی در وضعیت کره زمین (محیط زیست میلیاردها انسان و انواع موجودات زنده دیگر) می‌باشد. همه روزه اخباری از این دست در رسانه‌ها وجود دارد که سیل ویرانگر بخشهایی از جهان را فرا گرفت، طوفان و گردباد مناطقی را در نوردید، گرد و غبار شهرهایی را در بر گرفته و باعث از بین رفتن دید مردم و بروز مشکلات تنفسی شد، در منطقه‌ای از کره زمین خشکسالی و گرمای بیش از حد و در منطقه‌ای دیگر سرمای بیش از حد غوغا کرده و مشکلات عدیده‌ای را به وجود آورد و… که نگرانی بیش از حد هر فردی را می‌انگیزد که کره زمین را چه می‌شود؟
بازاریابی سبز در ایران
حال که به مشکلات و مسائل زیست محیطی واقف شدیم و اینکه چرا بازاریابی و علوم تجاری نیز درگیر این مسائل شد باید ببینیم کشور ما ایران در این موارد چگونه است و چه وضعیتی درباره مسائل زیست محیطی و همچنین بازاریابی سبز دارد؟ و چه آینده‌ای پیش روی ماست و چه کارهایی باید بکنیم؟. تخریب محیط زیست و بهره‌برداری بیش از حد منابع در کشور ما نیز همانند بسیاری از کشورهای جهان در طی قرن گذشته، چشمگیر بوده است. تسریع در این روند در سال ۱۳۳۵ منجر به تشکیل دستگاهی مستقل به نام کانون شکار ایران، با هدف حفظ نسل شکار و نظارت بر اجرای مقررات مربوط به آن شد.
در سال ۱۳۴۶ در پی تصویب قانون شکار و صید، سازمان شکاربانی و نظارت بر صید جایگزین کانون فوق شد. بر اساس قانون اخیر، سازمان شکاربانی و نظارت بر صید، مرکب از وزیران کشاورزی، دارایی، جنگ و شش نفر از اشخاص با صلاحیت بود. بر اساس ماده ۶ قانون فوق، وظایف سازمان شکاربانی و نظارت بر صید از محدوده نظارت و اجرای مقررات ناظر بر شکار فراتر رفته و امور تحقیقاتی و مطالعاتی مربوط به حیات‌وحش کشور، تکثیر و پرورش حیوانات وحشی و حفاظت از زیستگاه آنها و تعیین مناطقی به عنوان پارک وحش و موزه‌های جانورشناسی را نیز در بر گرفت.
در سال ۱۳۵۰ نام سازمان شکاربانی و نظارت بر صید به “سازمان حفاظت محیط زیست و نام شورای‌عالی شکاربانی و نظارت بر صید به “شورای‌عالی حفاظت محیط زیست تبدیل شد و امور زیست‌محیطی از جمله پیشگیری از اقدامهای زیانبار برای تعادل و تناسب محیط زیست نیز به اختیارات قبلی آن افزوده شد.
در سال ۱۳۵۳ پس از برپایی کنفرانس جهانی محیط زیست در استکهلم و با تصویب قانون حفاظت و بهسازی محیط زیست در ۲۱ ماده، این سازمان از اختیارات قانونی تازه‌ای برخوردار شد و از نظر تشکیلاتی نیز تا اندازه‌ای از ابعاد و کیفیت سازگار با ضرورتهای برنامه‌های رشد و توسعه برخوردار شد.
بازاریابی سبز در ایران پس از شاه
پس از شاه نیز طبق اصل پنجاهم قانون اساسی از لزوم حفظ و نگهداری از محیط زیست بحث شده است، همچنین طبق اصل یکصد و بیست و چهارم معاون رییس جمهور و رییس سازمان محیط زیست متولی امور زیست محیطی و حفاظت از آنها می‌باشد. حفاظت محیط زیست که نسل امروز و نسل‌های بعد باید در آن حیات اجتماعی روبه رشدی داشته باشند وظیفه عمومی تلقی می‌گردد. از این رو فعالیت‌های اقتصادی و غیر آن که با آلودگی محیط زیست یا تخریب غیر قابل جبران آن ملازمه پیدا کند ممنوع است.
همچنین قوانین و مقررات موضوعه دیگری نیز طی این سالها تصویب و اجرایی شده است که دال بر حفاظت از محیط زیست بوده و در راستای رفع آسیب‌ها و تخریب‌های زیست محیطی می‌باشند. اما حال در واقع با آنهمه توصیه‌های اخلاقی در متون ادبی و وجود قوانین چه وضعیتی بر کشور ما حاکم است؟
با بروز مشکلات زیست محیطی و رشد هر چه بیشتر آنها در طی سالیان اخیر از جمله آلودگی شدید هوای شهرهای بزرگی همچون تهران، تبریز، اصفهان، شیراز و مشهد، پدیده بسیار مضر و خطرناک گرد و غبارها، آلودگی شدید رودخانه‌ها و سواحل دریاها، خشکسالی و مخصوصا خشک شدن دریاچه ارومیه، پیشروی صحراها در مناطق کویری، معضل بزرگ زباله‌های شهری که اغلب به صورت سنتی و با دفن در حاشیه شهرها انجام می‌شود، قطع درختان و نابودی جنگلها به منظور ساخت و ساز راهها و جاده‌ها و… و مشکلات دیگری که گریبانگیر محیط زیست شده است نهادها و مقامات مسئول به فکر چاره اندیشی و مقابله با آنها افتاده و اخیرا شاهد انجام کارهای مفیدی در این زمینه هستیم.
طرح‌ها و اقدامات دولتی
طرحهای بازاریابی سبز در ایران در گروه دولتی می‌باشند. در کنار آن با بوجود آمدن پدیده مسئولیت اجتماعی و بازاریابی سبز بخش خصوصی و نهادهای غیر دولتی (NGO) نیز وارد این مقوله شده اند. به یاری دولتمردان آمده اند تا هم خود از قافله سرعت روز افزون پیشرفت این علم عقب نمانند و هم مقداری از مسئولیت خویش در مقابل طبیعت و محیط زیستی را که با استفاده از آن رشد و پیشرفت می‌کنند را انجام دهند، به همین منظور شاهد هستیم که علاوه بر قوانین دولتی خود موسسات تولیدی نیز در امر محیط زیست پیشقدم می‌شوند برای مثال شرکت‌های خودروسازی در ارتقا استانداردهای مصرف سوخت و میزان آلایندگی تلاش می‌کنند و در تبلیغات نیز خود را حامی محیط زیست معرفی می‌کنند.
- طرحهای تفکیک زباله در مبدا
- ساخت و بهره برداری از کارخانه‌های بازیافت
- تصویب و اجرای قوانین مربوط به استانداردهای آلایندگی خودروها و کارخانجات
- ایجاد مناطق محافظت شده
- اجباری کردن برچسب انرژی و نظارت بر مصرف سوخت
با تمام این تفاسیر و انجام این کارها اعم از دولتی و غیر دولتی آیا مشکلات رفع شده است و می‌توان بدون دغدغه محیط زیست به زندگی ادامه داد؟ یا هنوز راه فراوانی باقی مانده است که باید طی شود ؟ آری ما آگاه شدیم که دنیا عوض شده است و امروزه دیگر نمی توان بدون توجه به مسائل زیست محیطی به روند رشد و توسعه پرداخت و تنها پیشرفت در زمینه صنعتی کافی نیست و در کنار آن باید به صنایع پاک و محیط زیستی عاری از آلودگی نیز توجه شود، اما این کافی نیست. باید به بازاریابی سبز و مسئولیت اجتماعی شرکت‌ها بیشتر پرداخته شود.
پتانسیل‌ها و چالش‌های بازاریابی سبز در ایران
این مطالعه در یک محیط دانشگاهی در رابطه با فعالیت‌های بازاریابی سبز در ایران انجام شده است. نتایج و دستاوردهای این مطالعه قابل توجه است. ابتدا دیدگاه مردم پیرامون بازاریابی سبز و مسئولیت اجتماعی بررسی شده است.
پرسش نخست: به مسائل محیط زیست و حفظ و نگهداری آن چه میزان علاقه دارید؟
پاسخ‌دهندگان ۵۰ % جواب خیلی زیاد و ۷۵/۳۸ % نیز جواب زیاد داده اند. این گویای علاقه بسیار زیاد به حفظ و نگهداری محیط زیست در بین مردمان ایران می‌باشد. جالب توجه اینکه هیچ پاسخی به گزینه خیلی کم داده نشده و کم نیز تنها ۲۵/۱ % رای آورده است. این یکی از پتانسیل‌های بسیار بالای کشور در زمینه محیط زیست می‌باشد. یعنی ایران مردمانی علاقه‌مند به این امر داشته و می‌توان روی همکاری و هر گونه مساعدت آنها در این امر حساب نمود.
بحث: ظرفیت‌های عظیم مردمی در حمایت از بازاریابی سبز و مسائل زیست محیطی وجود دارد. حال باید ببینیم چرا کشور ما همچنان دارای مشکلات زیادی است. ایران هنوز در این زمینه به رشد قابل توجهی دست نیافته است. چالش‌های پیش روی ما چیست؟
پرسش دو: با عبارات بازاریابی سبز، برندینگ سبز، محصولات سبز و… چقدر اشنایی دارید؟
متاسفانه شاهد وضعیت نامساعدی بودیم. همچنان که قابل پیش‌بینی نیز بود گزینه‌های زیاد و خیلی زیاد روی هم ۵/۲ % رای آورده و متاسفانه ۵/۴۷ % رای خیلی کم را شاهد بودیم. کلا پاسخها به کم و خیلی کم متمایل بود. این نشان از آگاهی بسیار پایین از روند رو به رشد این علم در سالهای اخیر در بین پاسخگویان می‌باشد. نگرانی وقتی بیشتر می‌شود که بدانیم این تحقیق در بین جمعیت دانشگاهی بوده که اهل مطالعه و تحقیق می‌باشند. این افراد معمولا بیشتر و زودتر از مسائل روز جهانی آگاهی می‌یابند. یقینا نتیجه در بین عموم مردم از این نیز نا امید کننده‌تر خواهد بود.
نتیجه‌‌گیری بحث
محیط زیست دردنیای امروز، امری تفکیک ناپذیر از همه حوزه‌های فعالیت انسانی،اعم از سیاست، اقتصاد، امنیت، فرهنگ و… است. تاثیرات زیست محیطی به سبب محدودیت منابع در جهان و غیرقابل تجدید بودن بسیاری از آنها، دیگر محدود به داخل مرزهای کشور نمی باشد و دولت‌ها نمی‌توانند به آزادی گذشته و مستقلاً درخصوص بهره برداری از منابع داخل مرزهای خود تصمیم‌گیری نمایند چرا که آثار و طبعات این تصمیم‌گیریها به دیگر مردم جهان نیز باز خواهد گشت.
امنیت جهانی و طبیعتاً امنیت ملی کشورها مقوله‌ای است که دیگر نمی‌توان حصول آن را بدون توجه به مسائل زیست محیطی تصور نمود و دراین راستا مسلماً کشورهایی ازامنیت بالاتر برخوردارند که مشکلات زیست محیطی کمتری داشته و از حوزه مناقشات زیست محیطی منطقه‌ای و جهانی حداکثر فاصله ممکن را احراز نمایند.
کشور ایران، یکی از غنی‌ترین نقاط جهان از حیث تنوع زیستی و اقلیمی و برخورداری از منابع طبیعی و معدنی در جهان بشمار می‌آید و مدیریت صحیح منابع تجدیدپذیر و بهره برداری خردمندانه از این منابع و نیز منابع غیر قابل تجدید کشور اساسی‌ترین اصل در تبدیل ایران به یکی از قدرتهای اقتصادی و سیاسی در عرصه بین‌الملل در آینده نه چندان دور خواهد بود. و همچنان که مورد توجه قرار دادیم کشور ایران دارای نقاط قوت و پتانسیل‌های بسیار زیادی در زمینه محیط زیست و حفاظت از آن و مردمانی مشتاق در جهت انجام برنامه‌های بازاریابی سبز و زیست محیطی می‌باشد. باید آموزش‌های لازم به مردم ارائه شود تا اهداف بازاریابی سبز در ایران محقق شود.
منبع: بازاریابی سبز در ایران نوشته شهروز صبوری نشر پارس مدیر
تهیه و تنظیم: پشتیبانی پارسمدیر
مدیریت بازاریابی | ۲۴ اسفند ۹۲
