طرح پژوهش آشیانه‌ای (جاسازی‌شده)
طرح پژوهش آشیانه‌ای (Nested design) یک استراتژی پژوهش آمیخته همزمان است که در آن مجموعه‌ای از داده‌های گوناگون کیفی و کمی باهم یکپارچه می‌گردد. این طرح از مجموعه‌ای از داده‌های پژوهشی پشتیبانی می‌کند و نقش ثانوی با داده‌های اولیه دیگری است که در اثر این طرح پژوهش حاصل می‌شوند.
به این طرح گاهی طرح جاسازی‌شده (Embedded design) نیز گویند. مفروضه این طرح آن است که یک مجموعه داده کفایت نمی‌کند. به دیگر سخت برای پاسخگویی به پرسش‌های گوناگون داده‌های متفاوتی لازم است. پژوهشگران زمانی از این طرح استفاده می‌کنند که قصد دارند از داده‌های کیفی و کمی برای پاسخ به پرسش‌های پژوهش استفاده کنند.
طرح پژوهش جاسازی شده شامل مجموعه‌ای از داده‌های کیفی و کمی است که یکی از داده‌ها نقش تکمیلی را در کل طرح ایفا می‌کند. چنین طرحی می‌تواند به صورت یک مرحله‌ای یا رویکردی دو مرحله‌ای برای داده‌ها بکار گرفته شود. در حالیکه طرح پژوهش تبیینی یک طرح دو مرحله‌ای است.
معرفی طرح پژوهش آشیانه‌ای
کرسول در کتاب طرح پژوهش معتقد است یک پژوهش آمیخته می‌تواند به صورت همزمان یا متوالی انجام شود. در رویکرد همزمان آنگونه که از نام آن نیز روشن است، روش‌های کمی و کیفی به صورت همزمان با هم انجام می‌شوند. این طرح‌ها خود دو دسته هستند:
- طرح همزمان مثلث‌سازی
- طرح همزمان آشیانه‌ای
برخلاف طرح پژوهش مثلث‌سازی در اینجا یک شیوه غالب وجود دارد که جریان پژوهش را هدایت می‌کند. یعنی یا تمرکز اصلی بر شیوه‌های کمی است یا شیوه‌های کیفی تمرکز اصلی پژوهش می‌باشند. شیوه‌ای که اولویت کمتری دارد (خواه کمی یا کیفی) درون شیوه غالب قرار می‌گیرد. وجه تسمیه این روش نیز همین موضوع است. داده‌های گردآوری شده از دو شیوه در طی مرحله تحلیل پژوهش، یکپارچه‌سازی می‌شوند. این استراتژی می‌تواند یک نگاه نظری داشته باشد یا فاقد آن باشد.
گونه‌های طرح پژوهش جاسازی‌شده
دلاور و کوشکی از عنوان طرح پژوهش جاسازی‌شده به جای آشیانه‌ای استفاده کرده‌اند.
گونه‌های زیادی برای طرح جاسازی وجود دارد که دو نوع اصلی آن عبارتند از:
- الگوی آزمایشی
- همبستگی
الگوی آزمایشی جاسازی‌شده می‌تواند رایج‌ترین متغیر به کار گرفته شده در این نوع طرح باشد. این الگو می‌تواند از طریق دارا بودن داده کیفی جایافته در یک طرح آزمایشی (مانند یک آزمایش واقعی و یا یک شبه آزمایش) تعریف شود. برتری این الگو بر روش‌شناسی آزمایشی کمی بنا شده و مجموعه داده کیفی در آن روش‌شناسی تابع است. این طرح می‌تواند به عنوان رویکرد یک مرحله‌ای و دو مرحله‌ای به شمار رود. به‌صورتیکه زمان‌بندی هدف در برگیرنده داده‌های کیفی باشد.
گونه‌های طرح پژوهش جاسازی‌شده (دلاور و کوشکی، ۱۳۹۶ : ۱۲۸)
یرای نمونه در یک رویکرد تک‌مرحله‌ای داده کیفی می‌تواند همانند زمانیکه پژوهشگر تصمیم داشته باشد تا به صورت کیفی فرایند مداخله در نتایج کیفی را آزمایش کند، در طی مراحل تداخلی جاسازی شود. این الگو همچنین به صورت طرح روش‌های آمیخته متقارن ارجاع داده شده است. در نمونه همبستگی جاسازی شده نیز از نتایج کمی پیش‌بینی کننده در نتایج کیفی استفاده می‌شود. در پایان تفسیر براساس نتایج کمی (کیفی) صورت می‌گیرد. اگر شما فهمیدید چه شد به ما هم بگویید!
مزایای طرح پژوهش آشیانه‌ای
مزایای ویژه طرح پژوهش جاسازی‌شده عبارتند از:
این طرح زمانیکه پژوهشگر زمان کافی را ندارد یا به دلیل نوع خاصی داده که دارای ارجحیت کمتری نسب به داده‌های دیگر است استفاده می‌شود. چنانچه منابع کافی برای انجام بررسی داده کیفی و کمی گسترده در اختیار نباشد می‌تواند مورد استفاده قرار گیرد.
این طرح می‌تواند به لحاظ منطقی برای دانشجویان با مفهوم‌تر باشد چرا که این روش، نسبت به روش‌های دیگر داده‌های کمتری لازم دارد.
این طرح می‌تواند برای سازمان‌های سرمایه‌گذاری جذاب باشد زیرا همانند طرح‌های آزمایش و یا تحلیل‌های همبستگی به صورت قراردادی کمی است.
البته چالش‌هایی نیز وجود دارد. پژوهشگر باید هدف گردآوری داده کیفی یا کمی را به عنوان بخشی از یک بررسی کیفی و کمی گسترده‌تر مشخص نماید. پژوهشگران می‌توانند این ساختارها را به عنوان هدف‌های اولیه و ثانویه پژوهش خود نشان دهند. همچنین یکی کردن نتایج زمانیکه دو روش جهت پاسخگویی به پرسش‌های پژوهش بکار می‌رود نیز دشوار است.
خلاصه و جمع‌بندی
طرح پژوهش جاسازی‌شده یکی از انواع طرح‌های تحقیق آمیخته است. پژوهشگر ممکن است از طرح‌های موازی همگرا، متوالی توضیحی، و متوالی اکتشافی در چارچوب عدالت اجتماعی برای کمک به گروه‌هایی که در حاشیه وجود دارند استفاده کند. نظریه عدالت اجتماعی در این روش کاربرد خاصی دارد و یک چارچوب پایه قلمداد می‌شود. این نظریه بسیاری از جوانب روش تحقیق آمیخته را تشکیل می‌دهد.
در روش پژوهش چندمرحله‌ای در رویکرد ترکیبی، پژوهشگر ممکن است از طرح‌های گوناگون ترکیبی استفاده کند. روش موازی همگرا، متوالی توضیحی، و متوالی اکتشافی از انواع آن هستند که پژوهشگر می‌تواند در یک پژوهش از آنها استفاده کند. تمرکز پژوهشگر در چنین پژوش‌هایی روی یک هدف مشترک در پروژه‌های گوناگون خواهد بود. از این روش بیشتر برای ارزیابی یا اجرای یک برنامه، که شامل گام‌های متفاوت در مقاطع زمانی گوناگون می‌شود، استفاده می‌شود. اگرچه در هرکدام از این گام‌ها هدفی وجود دارد، اما هدف غایی از تمامی گام‌ها یک هدف واحد و مشترک است.
منبع: دلاور، علی؛ کوشکی، شیرین. (۱۳۹۶). روش تحقیق آمیخته. تهران: ویرایش.
براوووووو