بانکداری سبز

بانکداری سبز (Green banking) فعالیت‌های بانکی با در نظر گرفتن منافع اجتماعی و اقتصادی با هدف نگهداشت محیط و منابع طبیعی است. این حوزه با عنوان بانکداری اخلاقی یا بانکداری پایدار نیز شناخته می‌شود. پایداری و توسعه پایدار در کنار مفاهیمی چون بازاریابی سبز و مسئولیت اجتماعی سازمان به صنعت بانکداری نیز راه پیدا کرده است. اکنون بانک‌ها می‌کوشند تا در راستای نگهداری و حفظ منابع زیست محیطی وارد عمل شوند.

مفهوم پایداری در بانکداری سبز، به عنوان رویکردی در کسب‌وکار مطرح است که به خلق ارزش‌های درازمدت برای مشتری و کارکنان از طریق استراتژی سبز و در نظر گرفتن تمامی ابعاد اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی یک کسب‌وکار می‌پردازد. در سراسر جهان، بانک‌ها و موسسات مالی نیز همچون سایر ارگان‌ها، در مورد تاثیر بر محیط زیست نگران هستند.

بانک‌ها و موسسات مالی هم می‌توانند نقش تعیین کننده‌ای برای زندگی بهتر در سیاره زمین داشته باشند. نظر به اهمیت و نقش محوری که صنعت بانکداری در توسعه پایدار ایفا می‌کند در این مقاله به تشریح بانکداری سبز پرداخته شده است.

تعریف بانکداری سبز

بانکداری سبز اصطلاح کلی است که اشاره دارد به مجموعه‌ای از عملیات‌ها و دستورالعمل‌های مدون شده که بانک را از نظر اقتصادی، محیط زیست و اجتماعی پایدار می‌سازد. در این سیستم، فرآیندهای بانکی ابزارهای کارآمد و موثری هستند تا میزان تاثیر بر محیط زیست را صفر یا به حداقل برسانند. بطور کلی، فعالیت‌های بانکداری سبز مراقبت از محیط زیست، زیستگاه و منابع زمین است.

بانکداری سبز، بانکداری بدون کاغذ بدون سوخت و بدون اتلاف وقت و انرژی است. شیوه‌ای نوین از بانکداری که چنانچه به اولویت اصلی مصرف‌کنندگان خدمات بانکی تبدیل گردد؛ می‌تواند زمینه ساز توسعه پایدار در کشور شود. در واقع بانکداری سبز و توسعه پایدار به گونه‌ای با یکدیگر عجین هستند که یکی بدون دیگری بی مفهوم است. موضوع این پژوهش بررسی نقش بانکداری سبز بر رفتار مصرف‌کنندگان خدمات بانکی و تاثیر آن بر توسعه پایدار می‌باشد.

سبزبودن عملیات بانکی به عنوان یک اصطلاح چندین حوزه مختلف را در بر می‌گیرد. اما به طور کلی بر این موضوع اشاره دارد که بانک شما تا چه اندازه سازگار با محیط زیست است. همچنین چقدر به سیاست‌های سبز و اخلاقی متعهد است. برای سنجش این مقوله از پرسشنامه بانکداری سبز استفاده می‌شود.

تاریخچه بانکداری سبز

موضوع بانکداری سبز، از سال ۱۹۷۰ با بحث در مورد بانکداری و بازاریابی محیطی (ecological Banking) مطرح شد. به مرور زمان با توسعه پایدار که از دهه ۱۹۹۰ بر آن تاکید شده است، جنبه‌ای انسانی و مرتبط با محیط زیست و نسل‌های آینده یافت. در ایران نیز کوشش‌هایی در زمینه بانکداری سبز انجام شده است. امروزه بانک‌ها در هر کشوری به عنوان یکی ازحلقه‌های مهم زنجیره مدیریت مالی، جایگاه با اهمیتی در اقتصاد دارند. فضای رقابتی د راقتصادجهانی، بانک‌ها را به سمتی می‌برد تا از ابزارها و شیوه‌های‌ سبز بهره ببرند. بانک‌ها باید راه‌هایی بیابند که بتوانند استراتژی متمایزی را نسبت به دیگران برای ارائه خدمات بانکی استفاده کنند. یک روش کلیدی برای ایجاد مزیت رقابتی پایدار استفاده از بانکداری سبز است.

چند دهه است که بانک‌ها متوجه شده اند که ذی‌نفعان آنها تنها مشتریان، سهامداران و کارکنانشان نیستند. هر نیاز و خواسته‌ای که به دنبال پاسخگویی آن هستند بر جامعه و محیط زیست اثرات خاص خود را دارد. بنابراین باید به آن توجه داشت. بدین ترتیب باید ظرفیت‌های فکری و مدیریتی را در عرصه فعالیت بانکی توسعه داد. از سوی دیگر مسائل اخلاقی در اثر فشار رقابت، خواست مشتریان، جامعه و فشارهای دولت افزایش یافته است. بانک‌ها امروزه نسبت به مسائل پیرامون خود دقیق، حساس و مسئولیت پذیرتر شده اند.

در دنیای رقابتی امروز، موضوع مسئولیت اجتماعی بنگاه‌ها نسبت به مردم و زیست کره تبدیل به یک مزیت رقابتی شده است. مبنای این مزیت رقابت، در ساخت برندهایی متعهد و لذا تاثیر مثبت بر افکار عمومی به عنوان مصرف‌کننده کالا و خدمات بنگاه هاست.یکی از ابعاد مهم مسئولیت اجتماعی،بحث بانکداری سبز است که با توجه به حساسیت روزافزون افکار عمومی نسبت به مسائل زیست محیطی،می تواند به عنوان مزیت رقابتی در جذب مشتری و لذا سود بیشتر موثر باشد.

بانکداری سبز در ایران

قبل از هر چیز باید ریشه‌های پایداری و بانکداری سبز را در فرهنگ مردم کشور جستجو کرد. باید وضعیت اخلاق و مسئولیت اجتماعی نزد مردم بررسی شود. مردم همان مشتری و کارمند بانک‌ها هستند. باید دیدگاه مردم نسبت به محیط زیست بررسی شود. پس اولین زمینه تغییرات، مربوط به نگرش و بینش ما از محیط زندگی است که هر روز بیش از گذشته در معرض آسیب و نابودی است. بر همین اصل و بر مبنای توسعه دانش و ارتباطات، جامعه ایرانی نیز به این مهم توجه نشان داده است. افراد رفته رفته نسبت به مسائل محیطی آشناتر و حساس تر شده است. هر کسب‌وکاری به دنبال مزیت‌های رقابتی است و پرداختن به کسب‌وکار سبز به دلایل ویژگی‌های آن امروزه یکی از فرصت‌های کسب مزیت‌های رقابتی به شمار می‌رود.

یک بانک سبز اهداف، سیاست‌ها و خط‌مشی‌ها، ارزش‌ها، کارکنان، محیط کار، محصولات و خدمات، فعالیت‌های پیشبردی، روابط، تکنولوژی، فرهنگ سازمانی، شاخص‌های ارزیابی، پشتیبانی، قیمت‌گذاری، کیفیت و …. سبز دارد. بدین ترتیب بانک‌ها در بعد داخلی، فعالیت‌های بسیاری را در راستای استراتژی‌های کلی سبز بودن رعایت می‌کنند. آنها در انتخاب بازار هدف به سبز بودن بازار و مشتریان، ارایه خدمات و محصولات سبز اهمیت می‌دهند. فعالیت‌های بانک‌داری الکترونیک را از این منظر نیز می‌نگرند. کارکنانشان را برای پیگیری اهداف سبز آموزش می‌دهند. از فعالیت‌های گروهی، انجمن‌ها و ابتکارات آنها پشتیبانی می‌کنند. آنها همچنین به دنبال استفاده از تکنولوژی‌هایی هستند که ساختمان و شعب آنها را سبز نگه دارد.

نتیجه‌‌گیری

وقتی صحبت از بانکداری سبز می‌شود، شاید تصور اولیه بیش از هر چیز بر روی بانکداری الکترونیک و سیستم‌هایی است که کمتر از کاغذ استفاده کنند، که قطعا بخشی از بحث، همین موضوعات را در بر می‌گیردکه سیستم‌های جدیدی که در بانک‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد به طور طبیعی منجر به حفاظت از محیط زیست می‌شود، این صرفه جویی از دو بعد قابل بررسی است، نخست آنکه بانکداری الکترونیکی سبب کاهش مصرف کاغذ می‌شود از  سوی دیگر، رشد در جهت حفظ محیط زیست را نیز شامل می‌شود.

وظیفه بانک، فقط ارائه خدمات بانکی نیست. اگر بانک را مجموعه‌ای بدانیم که یک سری ورودی شامل منابع مالی و یک سری خروجی شامل سرمایه گذاری‌ها و وام‌های داشته باشد. بنابراین، بانکداری سبز باید در هردو بعد تعریف شود. نه فقط در بخش ورودی که بیشتر تحت عنوان خدمات بانکی شناخته می‌شود. کشور ایران، یکی از غنی‌ترین نقاط جهان از حیث تنوع زیستی و اقلیمی  است. برخورداری از منابع طبیعی و معدنی به مدیریت صحیح منابع تجدیدپذیر و بهره برداری خردمندانه از این منابع بستگی دارد.

بانک‌های کشور می‌توانند بودجه لازم برای صیانت از این مواهب خدادادی را فراهم آورند. کوشش‌هایی در زمینه بازاریابی سبز در ایران صورت گرفته است. نظام بانکی کشور نیز باید با این فعالیت‌ها همگام شود. انجام برنامه‌های بازاریابی سبز و زیست محیطی نیاز به منابع مالی دارد و این در توان بانک‌های کشور است. مدیران بانک‌های خصوصی و دولتی باید با اهداف و برنامه‌های بانکداری سبز آشنا باشند. باید بانکداری سبز در چشم‌انداز و ماموریت صنعت بانکداری در نظر گرفته شود. در این صورت نظام بانکداری کشور به سوی بانکداری سبز حرکت خواهد کرد. استفاده از پرسشنامه بانکداری سبز در این زمینه می‌تواند راه‌گشا باشد.