شایستگی های مدیریتی

شایستگیهای مدیریتی چیست؟
شایستگیهای مدیریتی Managerial competencies مجموعه مهارتها، نگرشها و انگیزههای ضروری مدیران برای اداره یک شغل یا سازمان میباشد. مهارتهای ارتباطی، حل مساله، مشتریمحوری و توانایی کار با یک تیم در این حوزه قرار دارند. در دنیای امروز تاثیر و نقش شایستگیهای مدیریتی بر مدیریت عملکرد، مدیریت استعداد و بهبود و ارتقاء عملکرد سرمایه انسانی اهمیت بسیاری دارد. اهمیت این مقوله در تحقق اهداف سازمانی بسیار چشمگیر است. تا جاییکه سبب شده به عنوان مهمترین سرمایه و شاخص ترین اهرم های رشد در سازمان ها شناخته شوند. شایستهگزینی و شایستهپروری در سازمان ها نیازمند یک سیستم مدیریتی شایسته است. بنابراین باید بتوان بستر لازم را برای جذب افراد مستعد و پرورش استعدادها فراهم آورد.
شایستگیهای مدیران نوع خاصی از شایستگیهای فردی هستند. شایستگیهای مدیران فعالیتها، دانش، مهارتها یا نگرشها و احتمالا مشخصههای شخصی لازم برای بهبود عملکرد قلمداد میشوند. از آنجا که در میان عوامل مختلفی که به موفقیت سازمان میانجامند نقش مدیران اهمیت قابل توجهی دارد، بنابراین شایستگیهای مدیران اهمیت بیشتری پیدا میکند. برای داشتن نظام مدیریتی موثر و کارآمد باید مدیرانی مقتدر و شایسته داشت. این امر مستلزم چارچوبی فراگیر است که با اتکا به آن بتوان مدیران شایستهای را برای تحقق اهداف و راهبردهای سازمان در اختیار داشت. در این مقاله شایستگی های مدیریتی تعریف و تشریح شده است.
شایستگی چیست؟
پیش از دانستن این موضوع که شایستگیهای مدیریتی چیست و انواع شایستگی های مدیریتی کدام است لازم است تعریفی از خود واژه شایستگی داشته باشیم. تعریف شایستگی ها و لزوم کاربست آن ها در سازمان ها نخستین بار در اوایل دهه ۱۹۷۰ مورد مطالعه و ارزیابی قرار گرفت. به عنوان یکی از کلیدی ترین عوامل بهبودعملکرد سازمانها پیشنهاد شدند. برای تعیین و تببین شایستگی ها و کارکردهای آن ها تعاریف متنوعی ارائه شده است.
شایستگی ترکیبی از ویژگی ها و قابلیت های اساسی افراد است که به عملکرد موثر و اثربخش آن ها مطابق با استانداردهای مورد انتظار منجر شده و می تواند کیفیت رفتار و عملکردشان را در حیطه وظایف و شرح شغلی آن ها پیش بینی کند. شایستگی صرفا انجام وظایف مربوط به شرح شغلی افراد نیست، منظور از شایستگی توان و قابلیت فرد در به کارگیری و بسط دانش عمیق، نگرش و تجربیاتش در موقعیت های مختلف شغل مورد نظر است.
کارکنان شایسته قادرند دانش، نگرش، مهارت و تجارب شان را در بستر شغلی خود تعمیم دهند. چنین قابلیتی می تواند ریسک پذیری و توان انطباق و سازگاری آن ها را با تغییرات به طور فزاینده ای تقویت کند. شایستگیهای مدیریتی لازمه دستیابی به شایستگیهای محوری سازمان است.
اهمیت شایستگیهای مدیریتی
انتخاب و انتصاب مدیران شایسته به منظور شناسایی، جذب و مدیریت افراد مستعد مستلزم طراحی و پیاده سازی یک الگوی اثربخش بر اساس شایستگی های مدیریتی و شناخت انواع شایستگی های مدیریتی الزامی و بسیار اثر بخش است. الگویی که قادر باشد افراد مستعد و شایسته را در حوزه های مدیریتی و دیگر موقعیت های کلیدی مورد نیاز در سازمان شناسایی و انتخاب کند. چنانچه گزینش و انتصاب افراد در ردههای مختلف سازمانی به ویژه سطوح مدیریتی بر اساس معیارهای یک مدل استاندارد و بومی انجام گیرد. عملکرد کارکنان بهبود یافته و اهداف سازمان تحقق خواهد یافت.
در سالهای اخیر، مدیران ارشد به عنوان مهمترین عامل پرورش و توسعه منابع انسانی شناخته شده اند. در صورتی میتوانند به عنوان عاملی موثر جهت شناسایی و پرورش شایستگی ها و استعدادها ایفای نقش کنند که خودشان از شایستگیهای مدیریتی لازم و کافی برخوردار باشند. با توجه به اهمیت و ضرورت وجود مدیران شایسته برای انتصاب و مدیریت کارکنان شایسته، دو پرسش چالش برانگیز مطرح می شود.
سازمانها چگونه و با استفاده از چه روشی می توانند از دقت و صحت تصمیمگیری های خود در انتخاب و انتصاب مدیران شایسته اطمینان حاصل کنند؟
به عبارت دیگر سازمان ها به منظور شناسایی و جذب مدیران شایسته باید بر اساس کدام الگو و شایستگیهای مدیریتی و با چه ابزاری تصمیم بگیرند؟
تدوین مدل شایستگیهای مدیریتی
اگر استراتژی و رویکرد سازمان ها بر این اساس باشد که مدیران و کارکنانی شایسته جهت تصدی پست های کلیدی استخدام و به کار گمارده شوند، ناگزیرند که الزامات و زیرساخت های لازم را ایجاد نمایند. تدوین مدل شایستگی یکی از مهمترین زیرساخت های لازم است. شایستهگزینی و شایستهسالاری مبتنی بر مدل شایستگی یک فرآیند نظام مند است. این مدل تنها به گزینش و انتصاب افراد مستعد و شایسته ختم نمی شود.
پرورش شایستگی ها و برنامه ریزی برای رشد و توسعه استعدادها از اقدامات موثر برای شایستهسالاری در سازمان ها است. علاوه بر این، مدل های شایستگی می توانند به عنوان ابزاری معتبر و پایا برای ارزیابی وضعیت موجود به کار گرفته شوند. سازمان ها بر مبنای مدل های شایستگی می توانند علاوه بر ترسیم وضعیت مطلوب قابل تحقق، شکاف میان وضعیت موجود و مطلوب را شناسایی و ارزیابی کرده و درصدد رفع آن تلاش کنند. مدل های شایستگی داده ها و اطلاعات کاربردی و مفیدی را برای توسعه و پرورش شایستگی ها و استعداهای سازمان فراهم می آورد.
سازمان ها برای پیاده سازی نظام شایسته پروری نیازمند بهره مندی از چهارچوب و الگویی مشخص و معتبر برای انتخاب، انتصاب و توسعه افراد هستند. تعریف شایستگی های مدیریتی و تدوین یک چهارچوب استاندارد برای شناسایی شایستگی ها، بهبود و توسعه افراد مستلزم اتخاذ یک رویکرد بومی و مختص هر سازماناست. چشم انداز، ماموریت، اهداف کلان، استراتژی ها و فرهنگ و جو سازمان ها از مهمترین عوامل تعیینکننده در تدوین الگو و مدل شایستگی هستند.
ویژگی مدیران شایسته
مدیران و رهبران باتجربه و توانمند با اتکاء بر شایستگی های مدیریتی خود می توانند کارایی و اثربخشی تولید را افزایش دهند. آنها منابع و عوامل موثر بر تولید را شناسایی کرده و سهم هر یک را در افزایش تولید مشخص می کنند.
مدیران شایسته نوآوری را وارد چرخه تولید می کنند تا سازمان بتواند با تغییرات محیطی هوشمندانه و خلاقانه عمل کند. شایستگی های مدیریتی و رهبری موجب تقویت رضایت شغلی و انگیزه کارکنان سازمان می شود و نرخ ترک کار و خروج کارکنان را کاهش می دهد.
مدیران و رهبران شایسته توانایی برقراری ارتباط موثر با کارکنان را دارند و با تقویت هم افزایی و تعاملات سازمانی بهرهوری سازمانی را افزایش می دهند. قابلیت یادگیری مستمر و ترغیب دیگران به یادگیری مداوم یکی از شایستگی های کلیدی مورد نیاز مدیران و رهبران امروزی است.
مدیران شایسته برای مواجهه هوشمندانه با تغییرات آتی سازمان پیوسته یاد می گیرند و کارکنان خود را به یادگیری و توسعه مستمر تشویق می کنند. قابلیت مواجهه با مسئله های مبهم و پیچیده و توانایی حل مسئله از دیگر شایستگی های کلیدی مورد نیاز مدیران است.
مدیران و رهبران امروزی برای برخورداری از مهارت های حل مسئله مستلزم تغییر نگرش و ارتقاء مدل های ذهنی خود هستند. مدل های ذهنی پیشرو، شفاف و منعطف در مواجهه با ابهام و پیچیدگی قادر به اجرای فرآیندهای تجزیه و تحلیل و حل مسئله است.
برگزاری کانون توسعه یکی از راهکارهای اثربخش برای آموزش شایستگی های مدیریتی مورد نیاز مدیران و رهبران سازمان است. برنامه های آموزشی کانون توسعه می تواند به صورت هدفمند و یکپارچه بستر یادگیری مستمر را فراهم آورد.
نکات مهم در تدوین مدل شایستگی مدیران
سازمان ها باید تعیین شایستگی های مدیریتی و تدوین مدل شایستگی را به عنوان یک استراتژی اثربخش، بلندمدت و مستمر تلقی کنند تا عملکرد سازمان بهبود یافته و اهدافش محقق شود. دستیابی به مدیران و کارکنانی شایسته، مستعد و هدفمند امری یکباره، اتفاقی و تصادفی نیست و مستلزم صرف زمان، هزینه و مطالعه است.
سازمان ها برای تعیین شایستگی های مدیریتی باید ماموریت، چشم انداز، اهداف، ارزشها، فرهنگ و جو سازمان را بررسی کرده و در اولویت قرار دهند. از نظرات، انتقادات و پیشنهادات تمام ذی نفعان تاثیرگذار داخلی و خارجی سازمان برای تعیین و شناسایی شایستگی های مدیریتی بهره بگیرند.
نتایج تحقیقات و پژوهش های معتبر و همچنین مدل های شایستگی سازمان های موفق داخلی و خارجی را مطالعه کرده و با فرهنگ، نیازها و اولویت ها و همچنین نوع کسب و کار سازمان مطابقت دهند. شایستگی های مدیریتی مهم و اصلی را براساس نیازها و اولویت های کوتاه مدت، میان مدت و بلندمدت سازمان شناسایی و صورت بندی کنند.
شایستگیهای مدیران منابع انسانی
در محیط کسب و کار و به طبع آن تغییرات پیش آمده در منابع انسانی، نیازمند مدیرانی با توانمندی بسیار بیشتر از قبل است. دیوید اولریچ تحت عنوان شایستگیهای مدیریت منابع انسانی از آنها یاد میکند. ایفای این نقشها و دستیابی به این درک و تحلیل، مستلزم مشارکت مدیران و متخصصان منابع انسانی در جلسات تصمیمگیری استراتژیک سازمان هاست، اما حضور موثر در این جلسات، به نوبه خود مستلزم آن است که این مدیران و متخصصان از قابلیت ها، مهارتها و دانش متفاوت و گستردهای برخوردار باشند. در مطالعه ای که توسط “Corporate “Leadership Council انجام گرفت، روشن شد که مدیران و کارشناسان HR در سه قابلیت مهم و استراتژیک با ضعف و ناکارآمدی مواجه هستند:
- شم کسبوکار Business Acumen
- درک جامع مسائل و مفاهیم مالی Financial Comprehension
- فهم رفتار بازار Understanding Market Issues
در هر یک از نقشها واحد منابع انسانی در حال گذار از فعالیتهای خرد (Micro) به فعالیت های کلان (Mega) است. به عبارت دیگر در هر الگو و نقش مدیران و متخصصان منابع تلاش میکنند تا فعالیتهای خود و خدماتی که ارزش افزوده زیادی تولید نمی کنند را به پیمانکاران بیرونی واجد صلاحیت بسپارند. از یک مجری به یک توانا ساز تبدیل شوند. بر فعالیتهای بلندمدت و آیندهساز سازمان متمرکز شوند. سهم و مشارکت بیشتری را برای مدیران صف ایجاد و تسهیل نمایند. خود و واحدهای سازمان را بیش از قبل همراه هم راستا و در خدمت تحقق برنامهها و اهداف استراتژیک سازمان قرار دهند.
خلاصه و جمعبندی
به طور کلی بررسی و مطالعه انواع الگوهای شایستگیهای مدیریتی نشان می دهد که تمرکز اصلی آن ها بر آن دسته از شایستگی هایی مدیریتی است که سبب عملکرد برتر و اثربخش مدیران در انجام وظایف و کارکردهای مدیریتی می شود. به عبارت دیگر مدل های شایستگی مدیران مبتنی بر شایستگی هایی است که مدیران با اتکا بر آن ها قادر باشند با استفاده بهینه از منابع و در جهت ارتقاء عملکرد و تحقق اهداف سازمان برنامه ریزی، تصمیم گیری، سازماندهی، هماهنگی، هدایت، کنترل و نظارت کنند.
انواع شایستگی های مدیریتی در گرو دانش، نگرش و مهارت هایی است که میزان تاثیرگذاری و نفوذ مدیران را بر کارکنان و مشتریان و تمام ذی نفعان سازمان را تقویت می کند. در همین راستا برقراری ارتباط بین شایستگی های فردی، نوع کسب و کار و محیط سازمانی در تعیین شایستگی های مدیریتی و تدوین مدل شایستگی بسیار مهم و ضروری است. مدل های شایستگی و شاخص های مورد نیاز در هر جامعه و سازمانی متفاوت بوده و نمی توان یک الگوی واحد و استاندارد جهت تعیین شایستگی های مدیریتی تمام سازمان ها ارائه داد.
در هر سازمانی شایستگی های مدیریتی باید مورد بررسی قرار بگیرد تا بتوان با ارائه یک مدل جامع، بومی و منطبق بر اولویت ها و نیازهای سازمان، زمینه انتخاب و انتصاب مدیران شایسته را فراهم کرد. استفاده از مدل های شایستگی موجود در سازمان ها و یا الگوهای پیشنهاد شده در پژوهش ها بدون اتخاذ رویکرد بومی سازی با شکست مواجه خواهد شد. این مدل ها تنها می توانند مبنایی برای تفکر درباره شایستگی های مدیریتی و راهنمایی برای عدم تکرار اشتباهات و یا به کار بستن راهکارهای مثبت و مفید باشد.

تئوری سازمان و مدیریت , مدیریت منابع انسانی | [wpstatistics stat=pagevisits time=total] بازدید | ۱۳ آبان ۹۹