پارادایم‌های رهبری سازمانی

پارادایم‌های رهبری سازمانی شامل الگوهای سنتی یا کلاسیک، مدرن و پست مدرن می‌باشد. موضوع رهبری سازمانی یکی از موضوعات اصلی تئوری‌های مدیریت است که از دوران مدیریت کلاسیک تاکنون دستخوش تغییرات متنوعی شده است. مدل‌های رهبری سازمان متفاوتی ارائه شده است و رهیافت‌های گوناگوی نیز در این حوزه مطرح شده است.

در پارادایم نوگرایی (مدرن)، تئوری‌های رهبری با رهبری سر و کار دارند که نقش ستاره و قهرمان را بازی می‌کند. رهبری مترادف با رییس بودن است و در بالاترین جایگاه سازمانی قرار دارد و کلیه افراد سازمان بازیگر نقش‌های اعلام شده از سوی رهبر می‌باشند. در نقطه مقابل در پارادایم فرانوگرا یا پست مدرن (Post-Modern) بر نقش رهبری خدمتگزار تاکید شده است. در این نگاه با تکیه بر کار تیمی و مدیریت مشارکتی کوشش شده است تا نقش رهبر به عنوان تسهیل کننده روابط میان اعضا گروه بارتعریف شود.

پارادایم‌های رهبری سازمانی فرانوگرا (Post-Modern)

توانمند ساز (Empower): رهبر کارکنان و اعضای گروه خود را به منظور مشارکت در فضای اجتماعی و اقتصادی توانمند می‌سازد.

بازگو کننده سرگذشت‌ها (Re-counter of Stories): رهبر داستان‌های اتفاق افتاده در سازمان و یا سرگذشت شکل‌گیری گروه را برای افراد و اعضا بازگو می‌کند. او همچنین تاریخ سازمان، افتخارات و آینده سازمان را به آنان عرضه می‌دارد.

سازنده و ارایه کننده چشم‌انداز (Visionary): رهبر با ترسیم آینده سازمان، کارکنان را به سوی پیشرفت سازمان هدایت می‌کند.

عدم جنسیت‌زدگی (Androgynous): رهبر زنان و مردان سازمان یا گروه را تواما در نظر دارد و یکی را بر دیگری ترجیح نمی دهد.

شبکه سازی (Net-worker): رهبر شبکه‌ها و تیم‌های متفاوتی را می‌سازد و آنها را اداره می‌کند.

سازنده تیم (Team-builder): رهبر تیم‌های خودگردان و مستقل ایجاد و آنها را راهبری می‌کند.

پارادایم‌های رهبری سازمانی مدرن (Modern)

تیزبین (Pan-optic): رهبر همه اعضا گروه را به دقت زیر نظر دارد و می‌پاید و ممیز و ارزیاب نهایی برای عملکرد دیگران و کیفیت کار است.

اقتدار گرا (Authoritarian): رهبر به این باور دارد که: ” قدرت باید مریی، پذیرفتنی و غیر قابل بحث باشد.”

دارای شبکه کیفری (Penal Mechanisms): رسیدگی کننده فعالیت‌های نیک و بد اعضا گروه، بیان کننده آنها، اصلاح گر رفتارهای نامطلوب و تنبیه کننده یا پاداش دهنده رفتارهای اعضای گروه یا سازمان به منظور استقرار وضعیت مطلوب.

سازمان دهنده (Organizer): پدید آورنده و کنترل کننده بخش‌های مختلف سازمان

نشسته در راس هرم (Pyramid): رهبر در راس هرم سازمانی می‌نشیند و به امر و نهی اعضا گروه می‌پردازد.

صدر نشین(Top): رهبر رییس گروه و در صدر آنهاست. او بالاترین مقام را در سلسله‌مراتب دارد و شخص اول گروه یا سازمان است.

بازرس و بازبین(Inspector): رهبر مسئول بقا و تداوم کار گروه یا سازمان است، از این رو به واکاوی دقیق فعالیت‌ها و کارهای دیگران می‌پردازد و به خود حق می‌دهد که آنها را درجه بندی کند و هرکدام را در جایگاه مناسب خود قرار دهد.

مرکزگرا(Centralist): رهبر در مرکز قرار دارد و تمام اطلاعات از پیرامون و اعضای گروه یا سازمان به او می‌رسد و از سوی او پالایش شده و به پیرامون فرستاده می‌شود.

پارادایم‌های رهبری سازمانی کلاسیک

ارباب (Master): رهبر در راس گروه یا سازمان قرار دارد. مالک سازمان و افراد آن همگی می‌باشد. هر گونه که بخواهد تصمیم می‌گیرد. کسی مجاز نیست او را بازخواست نماید. همه چیز به او تعلق دارد.

اقتدار گرا (Authoritarian): خواهان اطاعت بی چون و چرای زیر دستان است و به هر نحو که شایسته بداند آن را پیاده می‌کند و آنان را بر آن می‌دارد که جز به خواسته او به خواسته دیگری نیاندیشند.

برده دار (Slave Driver): با اقتدار تمام به کار اعضا می‌نگرد و به جزییات کار آنها توجه دارد و به محض انحراف از مسیر آنها را با اقتدار تمام به مسیر باز می‌گرداند و می‌داند که دیگران چه باید بکنند.

زمامدار مستبد (Tyrant): او کنترل عالیه و اربابانه بر فعالیت‌های دیگران دارد و رفتارهای آنها را به گونه‌ای که می‌خواهد تنظیم می‌کند.

نخبه (Elite): رهبران به عنوان بالاترین و پر امتیاز ترین طبقات به حساب می‌آیند.

فرمانروا (Ruler): رهبران فرمانروایان بلا منازع بر گروه خود بوده و آنان را به هر شکل که خود صلاح بدانند، هدایت می‌کنند.

منبع: پارادایم‌های رهبری سازمانی نوشته علی اکبر فرهنگی از کتاب ارتباطات انسانی.