مقاله علمی-ترویجی

مقاله علمی-ترویجی به مقاله‌ای گفته می‌شود که در مجلات دارای اعتبار علمی-ترویجی منتشر شده باشد. این نوع مقاله هیچ ارتباطی با مقاله مروری ندارد و برخی به اشتباه این دو نوع مقاله را یکسان و مترادف هم تلقی می‌کنند. براساس یک دسته‌بندی داخلی مجلات مختلفی که توسط وزارت علوم اعتبارسنجی شده‌اند در دسته مجله‌های با اعتبار علمی-پژوهشی، علمی-ترویجی و سایر قرار می‌گیرند. حال اگر مقاله علمی نوشته شده توسط پژوهشگر در هر مجله‌ای نمایه شود براساس اعتبار آن مجله تعیین سطح می‌شوند. همانطوری که اگر مقاله پژوهشگر در مجلات حائز اعتبار ISI منتشر شود یک مقاله ISI محسوب می‌شود.

به‌طورکلی اعتبار مجلات علمی-ترویجی پایین‌تر از مجلات علمی-پژوهشی است. اگر این نوع مقاله‌ها را هم‌ارز مقالات مروری بدانیم این نوع مقاله با مرور کردن ادبیات و سوابق پژوهشی در خصوص یک موضوع علمی مشخص، اطلاعات و و دست آوردها و پژوهش‌های انجام شده در آن موضوع علمی را در بازه زمانی معینی مورد کنکاش و بررسی قرار می‌دهد. مقالات علمی ترویجی به هدف معرفی یک دانش و علم مشخص نوشته می‌شود و می‌توانند تحقیق با دست آوردی نو نباشند. مقالات علمی ترویجی می‌توانند خلاصه‌ای باشند از مقالات و پژوهش‌های مختلف در یک شاخه علمی مشخص که با سازماندهی و ساختاری نو به هدف بیان مطلب و شناساندن آن شاخه علمی نوشته و تنظیم می‌گردند.

انواع مقاله علمی ترویجی

همان گونه که ذکر شد، نویسنده این مقالات ایده اصلی خود را از مقالات و تحقیقات پیشین موجود در یک زمینه تخصصی مشخص می‌گیرند و مطلب جدیدی به جامعه علمی اضافه نمی‌کنند. با این وجود نویسنده مقاله علمی ترویجی می‌تواند به روش‌های مختلفی این کار را انجام دهد که منجر به تولید نوع خاصی از مقالات علمی ترویجی می‌گردد. انواع مقالات علمی ترویجی به ترتیب زیر قابل طبقه‌بندی هستند:

مقالات علمی ترویجی مروری: این مقالات مطالب و نتایج تحقیقات پیشین در یک زمینه بخصوص را در یک مقاله جدید گردآوری می‌کنند و در اختیار مخاطبان قرار می‌دهند.

مقالات علمی ترویجی ترجمه‌ای: این مقالات معمولاً ترجمه‌ای از یک مقاله علمی معتبر را در یک زبان جدید، در اختیار خوانندگان بومی قرار می‌دهند.

مقالات علمی ترویجی تحلیلی: نویسنده این نوع از مقالات، علاوه بر گردآوری نتایج تحقیقات پیشین در یک موضوع مشخص، نتایج آن‌ها را تحلیل می‌کنند و روش انجام تحقیق و نتایج به دست آمده را به زبان خود تفسیر کرده، در اختیار مخاطبان قرار می‌دهند.

در بین انواع مقالات علمی ترویجی، مقالات تحلیلی از ارزش علمی بالاتری برخوردارند و امتیاز بیشتری برای خود و نویسنده خود از منظر رزومه کاری و تحصیلی کسب خواهند کرد.

ساختار یک مقاله علمی-ترویجی

عنوان مقاله
عنوان مقاله باید موجز، گویا و بدون بیان روش‌شناسی باشد و هدف اصلی را منعکس نماید.

معرفی
این قسمت شامل معرفی نویسندگان مقاله، ذکر نام آن‌ها، مرتبه علمی آن‌ها، آدرس، شماره تلفن و پست الکترونیک است.

چکیده
در این قسمت نویسنده باید به صورت کلی و بدون ورود به جزئیات خواننده را از موضوع مقاله آگاه سازد و وی را برای مطالعه ادامه متن مشتاق سازد.

کلمات کلیدی
کلمات کلیدی به دنبال چکیده در مقاله آورده می‌شوند و شامل کلماتی هستند که بیشترین ارتباط را با متن مقاله دارند و مخاطبان را در جستجوی مقالات مرتبط یاری می‌کنند.

مقدمه
این قسمت شامل معرفی موضوع مقاله و بخش‌های مختلفی آن است که در ادامه مخاطب با آن‌ها مواجه خواهد شد.

مرور ادبیات و مبانی نظری
در این قسمت متغیرهای مختلف تحقیق با ارائه منابع معتبر و استناد به پیشینه پژوهش تعریف خواهد شد.

متن اصلی
این قسمت با تیترهای مختلفی برای مخاطب ارائه می‌شود و برای هر تیتر موضوعات مختلف و مناسب با تیتر مربوط در اختیار خواننده قرار داده می‌شود.

نتایج
در این قسمت با ارائه جداول و نمودارها خواننده از نتایج تحقیقات مختلف آگاه می‌شود و هم‌چنین تفسیر نویسنده از نتایج به دست آمده را نیز دریافت می‌کند.

جمع‌بندی
این قسمت باید به قلم پژوهشگر نوشته شود و شامل تشریح نتایج در قالب پیشنهادهای پژوهشی و ارائه یافته‌ها به صورتی کاربردی می‌باشد.

سپاس‌گزاری
این قسمت شامل قدردانی از افرادی است که نویسنده را در انجام تحقیقات و نگارش مقاله یاری کرده‌اند.

منابع
در این بخش منابعی که نویسنده در متن مقاله به آن‌ها استناد کرده است به ترتیب حروف الفبا ذکر می‌شود.

خلاصه و جمع‌بندی بحث

در این نوشته کوشش شد تا به این پرسش که مقاله علمی-ترویجی چیست پاسخ داده شود و تفاوت‌های رایج بین مقاله علمی پژوهشی و علمی ترویجی را بیان گردد. یک مقاله علمی ترویجی یا مرور ادبیات، اطلاعات انتشار یافته شده در حوزه یک موضوع بخصوص در یک محدوده زمانی را مورد بحث و بررسی قرار می‌دهد.  در صورتی که تجربه نگارش مقاله علمی ترویجی را دارید، تجربه‌های خود را با خوانندگان ما به اشتراک بگذارید. مقالات علمی ترویجی می‌توانند از مقالات و پژوهش‌های گذشته تفسیر و نگاه جدید ارایه دهند و یا دست آوردهای جدید را با تحقیق‌های گذشته پیوند داده و تفسیر خاص خود را ارایه دهند. در مقاله علمی ترویجی معمولا جمع آوری اطلاعات به صورتی منظم و طبقه بندی شده انجام می‌گیرد تا به روشن شدن مسئله‌ای علمی در شاخه علمی خاص منجر شود.

مقاله علمی-ترویجی (مرور ادبیات) می‌تواند خلاصه‌ای از مقاله‌ها و منابع موجود باشد ولی معمولا سازماندهی خاص خود را دارد و خلاصه و استنتاج‌ها را ترکیب می‌نماید و اطلاعات را در ساختاری نو ارائه می‌دهد. مقاله علمی-ترویجی می‌تواند تفسیری نو از مقاله‌ها و کارهای قبلی ارائه دهد یا اطلاعاتی جدید را با تفاسیر قبلی مخلوط نماید، یا سیر جریان پیشرفت فکری حوزه مورد بحث و مباحثات مرتبط به آن را ترسیم نماید. مقاله علمی ترویجی بسته به موقعیت ممکن است مقالات و منابع را مورد ارزیابی قرار دهد و مناسب ترین و مرتبط ترین منابع را به خواننده پیشنهاد نماید. این مقاله‌ها بر پایه جابه‎جایی، تلفیق و ترکیب دانش موجود تهیه می‌شوند و معمولاً به روشن شدن زوایای مساله‎ای کمک می‌کنند.