دیمتل فازی

دیمتل فازی (Fuzzy DEMATEL) روشی برای شناسایی الگوی روابط علی میان معیارهای تصمیم‌گیری با رویکرد استنتاج فازی است. این روش بسط استفاده از روش سنتی دیمتل با استفاده از منطق فازی می‌باشد.

نخستین بار وو و لی (۲۰۰۷) در مقاله‌ای با عنوان توسعه شایستگی‌های مدیران از تکنیک دیمتل با رویکرد فازی استفاده کرده‌اند. همچنین الگوریتم اجرای این تکنیک تحت تاثیر روش فازی‌زدایی در بسیاری از مقاله‌ها به انحراف کشیده است که در جای خود توضیح داده خواهد شد. در واقع رویکرد فازی برای مقابله با عدم قطعیت و ابهام موجود در عبارات کلامی پاسخ‌دهندگان مورد استفاده قرار می‌گیرد. نظر اینکه پژوهشگران زیادی از این روش استفاده می‌کنند در این مقاله روش دیمتل فازی به صورت کامل تشریح شده است.

الگوریتم دیمتل فازی

نخستین گام برای انجام محاسبات تکنیک دیمتل فازی نخست شناسایی یک طیف زبانی مناسب برای گردآوری داده‌ها استفاده کرد. طیف‌های متنوعی براساس مقیاس امتیازگذاری مرسوم دیمتل پیشنهاد شده است. در این میان دو طیف فازی بیشتر مورد اقبال قرار گرفته است که هر دو طیف در جدول زیر آمده است.

طیف فازی مثلثی برای شناسایی روابط معیارها

اعداد فازی مثلثی طیف دیمتل فاری

نمایش فازی مثلثی طیف فازی الف در شکل فوق ارائه شده است. پس از آنکه معیارهای تصمیم‌گیری شناسایی شد باید یک ماتریس n×n تشکیل دهید. منظور از n تعداد معیارهای شناسایی شده است. سپس از خبرگان بخواهید روابط بین معیارها را با عبارات کلامی مشخص کنند. در نهایت پس از گردآوری داده‌ها با استفاده از طیف مناسب، عبارات کلامی را به صورت فازی ذخیره کنید.

محاسبه ماتریس ارتباط مستقیم

گام دوم محاسبه ماتریس ارتباط مستقیم است. با استفاده از روش میانگین فازی دیدگاه خبرگان مختلف را تجمیع کنید. برای آموزش میانگین فازی بهتر است مقاله اعداد فازی را مطالعه کنید.

نرمال سازی ماتریس ارتباط مستقیم

در هر سطر ماتریس ارتباط مستقیم مقادیر مربوط به کران بالای هر عنصر را جمع کنید. سپس کلیه مقادیر هر سطر را بر عدد حاصل تقسیم کنید.

– محاسبه ماتریس ارتباط کامل

پس از محاسبه ماتریس ارتباط کامل می‌توان اقدام به فازی‌زدایی مقادیر کرد. ماتریس بدست آمده، همان ماتریس ارتباط کامل قطعی شده است و برای محاسبه الگوی روابط علی می‌توان از آن استفاده کرد. برای فازی‌زدایی راهکارهای متعددی وجود دارد که در فصل اول آمده است. برای نمونه یک روش مرسوم برای فازی زدائی روش ساده شده مرکز ثقل موسوم به COA است.

خطای رایج فازی‌زدایی

اپریکویک و زنگ (۲۰۰۳) مقاله‌ای با عنوان «فازی‌زدایی در مدل‌های تصمیم‌گیری چندمعیاره» ارائه کرده‌اند. در این مقاله بطور کلی روش‌های متعدد فازی‌زدایی بررسی شده است و در نهایت تکنیک CFCS به عنوان یک روش مناسب فازی‌دایی در تکنیک‌های MCDM پیشنهاد شده است. زمانیکه وو و لین (۲۰۰۷) نخستین بار از رویکرد فازی برای اجرای تکنیک دیمتل استفاده کردند، برای فازی‌زدایی از الگوی CFCS که توسط اپریکویک و زنگ مطرح شده بود، بهره گرفتند.

نظر به پیچیدگی محاسباتی این روش، یک جابجایی در هدف اتفاق افتاد. بیشتر پژوهشگران بعدی کلاً محاسبات فازی مربوط به تکنیک دیمتل را به الگوریتم فازی‌زدائی CFCS منحصر کردند. به این معنا که نظرات خبرگان به صورت فازی وارد ماتریس ارتباط مستقیم می‌شود. سپس همین ماتریس با الگوی CFCS فازی‌زدایی می‌شود. ماتریس قطعی بدست آمده به عنوان ماتریس اولیه انتخاب می‌شود و سایر گام‌های تکنیک دیمتل به روش قطعی ادامه پیدا می‌کند.

این رویه یک رویه اشتباه نیست اما چون محاسبات فازی فقط منحصر به فازی‌زدایی ماتریس ارتباط مستقیم است کارایی کمتری از الگوریتم پیشنهاد شده در کتاب حاضر دارد. پیشنهاد می‌شود برای درک بهتر مطلب آموزش روش‌های فازی‌زدایی را مطالعه کنید.

منبع: حبیبی، آرش؛ آفریدی، صنم. (۱۴۰۱). تصمیم‌گیری چندشاخصه، تهران: انتشارات نارون.

منبع اصلی تکنیک دیمتل فازی

در زمینه تکنیک دیمتل فازی در فهرست منابع بیشتر مقاله‌ها به مقاله زیر ارجاع داده شده است:

Lin, C.-L.,&Wu,W.-W.(2004). A fuzzy extension of the DEMATEL method for group decision making. European Journal of Operational Research, 156 , 445–۴۵۵٫

این در حالی است که چنین مقاله‌ای وجود خارجی ندارد و در سایت نشریه تحقیق در عملیات اروپا که به عنوان مرجع این مقاله معرفی شده است نیز چنین مقاله‌ای هر گز ثبت نشده است. رویه کپی کردن منابع و مطالب بدون پیگیری آنها متاسفانه بسیار رایج است و به پژوهشگران متذکر می‌شویم به شدت این موضوع را مورد توجه قرار دهند.

دانلود اصل مقاله دیمتل فازی