پرسشنامه تاپسیس
پرسشنامه تاپسیس یک ماتریس ساده است که در آن از خبرگان خواسته می‌شود به هر گزینه براساس هر معیار امتیازی تخصیص دهند. این نوع پرسشنامه مختص به روش تاپسیس نیست و برای همه روش‌های مبتنی بر ماتریس تصمیم قابل استفاده است.
چه زمانی از پرسشنامه تاپسیس (ماتریس تصمیم) استفاده می‌شود؟
در واقع روش‌های تصمیم‌گیری چندمعیاره مبتنی بر ماتریس تصمیم نیازی به پرسشنامه ندارند. در بیشتر موارد معیارهایی که براساس آنها اقدام به ارزیابی گزینه‌ها می‌شود کمی هستند. برای نمونه در ارزیابی شرکت‌های یک صنعت براساس نسبت‌های مالی شما نیازی به طراحی پرسشنامه ندارد. بلکه باید آمار و ارقام واقعی را گردآوری کنید.
با این وجود در بیشتر مطالعات داخلی که دانشجویان انجام می‌دهند همیشه از شیوه نظرسنجی استفاده می‌شود. یعنی معیارها حالت کیفی دارند و از خبرگان خواسته می‌شود به گزینه‌های موجود براساس معیارها نمره داده شود.
طیف مناسب برای پرسشنامه تاپسیس (ماتریس تصمیم) استفاده می‌شود؟
اگر معیارهای شما جنبه کیفی داشته باشد و بخواهید گزینه‌ها را براساس دیدگاه خبرگان نمره‌دهی کنید باید از طیف مناسب استفاده کنید. پیشنهاد می‌شود اگر از روش تاپسیس معممولی استفاده میکنید از طیف ۹ درجه استفاده کنید. یعنی امتیازی بین ۱تا ۹ در نظر بگیرید. اگر از تاپسیس فازی استفاده میکنید از طیف ۷ درجه استفاده کنید.
طراحی ماتریس تصمیم (پرسشنامه تاپسیس)
اگر معیارها جنبه کیفی دارند و باید از نظر سنجی استفاده کنید باید یک پرسشنامه طراحی کنید.
ابتدا عنوان پرسشنامه را درج کنید.
سپس در یک پاراگراف شرحی از پژوهش و هدف خود را بنویسید.
پرسشنامه خبره نیازی به اطلاعات جمعیت‌شناختی ندارد. زیرا خبرگان براساس قیدهایی از پیش تعیین‌شده انتخاب می‌شوند. برای نمونه پژوهشگر در بحث جامعه آماری خود می‌نویسد: “در این مطالعه خبره فردی است که دست کم بیست سال سابقه کاری و مدرک تحصیلی دکتری دارد”. اکنون از شما سوالی می‌پرسم. آیا یک خبره که سابقه‌کاری بالا و تحصیلات عالی دارد تفاوتی دارد که مرد باشد یا زن؟ جنسیت، سن و مسائلی از این دست برای خبرگان جایگاهی ندارد.
طراحی پرسشنامه تاپسیس به مفهوم طراحی ماتریس تصمیم بر می‌گردد. بیشتر تکنیک‌های تصمیم‌گیری چندمعیاره با ماتریس تصمیم آغاز می‌شوند. ماتریس تصمیم به ماتریس ارزیابی m گزینه براساس n معیار گفته می‌شود. در این ماتریس به هر گزینه براساس تک تک معیارها امتیازی داده می‌شود. این امتیاز می‌تواند یک داده واقعی مانند سن، وزن یا قیمت گزینه مورد نظر باشد یا براساس طیف لیکرت و ارزیابی کیفی باشد. بنابراین یک نمونه ماتریس تصمیم می‌تواند به صورت زیر باشد:
آموزش کامل تکنیک تاپسیس در فایل اکسل
یک فایل آموزشی تاپسیس همراه با مثال کاربردی در نرم‌افزار اکسل تهیه شده است. گزارش و تفسیر عملیات انجام شده در فایل ضمیمه ارائه شده است. مساله حل شده به صورت کامل در اکسل کدنویسی شده است. اگر فکر میکنید یک کتاب مفصل ارائه شده اینطور نیست. یک جزوه ساده و کاربردی است که در ۵ گام تکنیک تاسیس را آموزش داده است.
منبع: حبیبی، آرش؛ آفریدی، صنم. (۱۴۰۱). تصمیم‌گیری چندشاخصه، تهران: انتشارات نارون.
تهیه و تنظیم: پشتیبانی پارس مدیر
تصمیم گیری چندمعیاره | ۲۱ آبان ۹۷
سلام خسته نباشید
ببخشید یک سوال
پرسشنامه تاپسیس با ویکور فرق داره؟
خیر، تمامی روش‌های مبتنی بر ماتریس تصمیم یک پرسشنامه واحد دارند.
سلام ببخشید پرسشنامه های تاپسیس که از خبرگان جمع اوری شده رو چجوری یکی کنیم؟ منظورم از روش میانگین هندسی یا میانگین حسابی برای تجمیع نظرات خبرگان استفاده میشه؟
اگر پرسشنامه مقایسه زوجی دارید (برای تحلیل سلسله‌مراتبی و تحلیل شبکه) از میانگین هندسی استفاده کنید.
اگر پرسشنامه مبتنی بر ماتریس تصمیم دارید (تاپسیس و …) از میانگین حسابی ساده استفاده کنید.