بانکداری اخلاقی

بانکداری اخلاقی مجموعه فعالیت‌های بانکی با رعایت کامل حقوق انسانی، التزام به رقابتی سالم و مسئولیت‌پذیری و پاسخگو در قبال رفتارها است. این نوع بانکداری، مفهومی است که از ورود آن به ادبیات متعارف بانکی مدت زمان زیادی نمی گذرد. با اینوجود به سرعت در حال رشد و توسعه در ابعاد نظری و اجرایی در بین بانک‌های جهان شده است.

اخلاق کاری و سازمانی در صنعت بانکداری نیز نفوذ کرده است. از این منظر اعمال شیوه‌های غیراصولی، غیرمسئولانه و افزون طلبانه در فرآیند اعطای وام‌ها به شکست و عدم توفیق تامین مالی‌های متعارف و نهایتا بحران بدهی منتهی می‌شود. بانک‌ها و موسسات مالی به منظور کسب اعتماد شهروندان، نیازمند تعامل و ایجاد تغییرات وسیع رفتاری و توجه جدی به نیازهای واقعی عامه مردم هستند. حداقل انتظار از این شیوه بانکداری، رعایت حقوق افراد و پشتیبانی از پروژه‌های پایداری و توسعه پایدار است.

یکی از نتایج کلیدی بانکداری اخلاقی، ایجاد ارزش افزوده اجتماعی و توجه به رعایت حقوق متقابل و مسئولیت اجتماعی می‌باشد. بانکداری مبتنی بر اخلاق علیرغم وجود محدودهایی که در مقایسه با بانکداری متعارف با آنها روبروست، یک واقعیت غیرقابل اجتناب در اقتصاد جهانی محسوب می‌شود. این بانکداری از ظرفیت‌های توسعه‌ای زیادی برخوردار بوده و نکته حائز اهمیت در آن، عدم توجه صرف به سودآوری می‌باشد. در این مقاله به تشریح بانکداری اخلاقی پرداخته شده است.

تعریف بانکداری اخلاقی

بانکداری اخلاقی Ethical banking مترادف با بانکداری اجتماعی، بانکداری سبز و بانکداری پایدار است. یک بانک اخلاقی، بانکی است که با پیامدهای اجتماعی و محیطی سرمایه‌گذاری و وام‌هایش سر و کار دارد. جنبش بانکداری اخلاقی شامل: سرمایه‌گذاری اخلاقی، سرمایه‌گذاری تأثیری، سرمایه‌گذاری مسئولانهٔ اجتماعی است. این رویکرد با جنبش‌هایی مانند تجارت عادلانه، مصرف گرایی اخلاقی و کسب‌وکار اجتماعی ارتباط دارد.

حوزه‌های دیگر مانند تجارت عادلانه قوانین و مقررات جامعی دارند که تمام صنایعی که خواهان تصدیق شدن به عنوان تجارت عادلانه هستند باید از آن پیروی کنند. بانکداری اخلاقی به این مرحله نرسیده‌است، بنابراین ارائهٔ تعریف ملموسی از بانک اخلاقی که آن را از بانک‌های متعارف متمایز می‌کند دشوار است. بانک‌های اخلاقی توسط همان مقامات بانک‌های سنتی تحت نظارت قرار می‌گیرند و باید از همان قوانین (بانک‌های سنتی) پیروی کنند.

با اینکه تفاوت‌هایی میان بانک‌های اخلاقی وجود دارد، دسته‌ای از اصول مشترک میانشان وجود دارد، که مهم ترینش شفافیت و اهداف اجتماعی و/یا پروژه‌هایی است که آن را تأمین بودجه می‌کنند. بانک‌های اخلاقی گاهی اوقات با حاشیهٔ سود کمتری نسبت به بانک‌های سنتی کار می‌کنند و بنابراین ممکن است ادارات (منظور مکان فیزیکی است) کمی داشته و عمدتاً با تلفن، اینترنت یا پست الکترونیکی اداره شوند. بانکداری اخلاقی یکی از اشکال مختلف بانکداری غیرسنتی به‌شمار می‌رود.

اهداف بانکداری اخلاقی

با توجه به تفاوت دیدگاه‌ها، ایدئولوژی‌ها، فرهنگ‌ها و باورهای جوامع مختلف، تعریف واحدی از بانکداری اخلاقی ارائه نشده است؛ اما در یک نگاه کلی می‌توان گفت بانکداری اخلاقی نوعی از بانکداری است که علاوه‌بر داشتن اهداف معمول نظام بانکی:

ارایه خدمات بانکداری به حقوق مشتریان، کارکنان و سهامداران بانک و حتی عموم افراد جامعه که در طبقه مشتریان بانک نیستند اما از فعالیت‌های بانک اثرپذیری دارند، احترام بگذارد.

تلاش دارد با انجام رقابتی سالم با گروه رقبا به حفظ ثبات نظام اجتماعی- اقتصادی کمک کند؛

سعی دارد تا با دقت در طراحی و تجهیز ساختمان شعب و حتی انتخاب گروه تسهیلات‌گیرندگان به مصرف بهینه انرژی و صیانت از محیط‌زیست یاری رساند.

می‌کوشد با موضعی مسئولیت‌پذیر و پاسخگو، سطح اعتماد و اطمینان عموم جامعه به صنعت بانکداری را ارتقا بخشد.

و همچنین تلاش می‌کند تا با توسعه تامین مالی خرد و بانکداری پیوندی به کاهش زمینه‌های فقر و بیکاری و بهبود کیفیت زندگی کمک برساند.

البته کلیه فعالیت‌های بانکداری اخلاقی غیرسودآور نیست. بلکه بسیاری از بانک‌های اخلاقی در ضمن توجه به ارزش‌ها و اصول اخلاقی، دارای فعالیت‌های سودآوری هستند. افزون‌براینکه صرف وجود «برند و شهرت بانکداری اخلاقی» برای یک بانک می‌تواند به فرصت‌های بهتر بازاریابی و جذب بیشتر مشتری در آن بانک منتج شود.

یادمان نرود بانکداری اخلاقی الگویی است که با آنکه از ورود آن به ادبیات متعارف بانکی مدت زمان زیادی نمی‌گذرد، اما به سرعت در حال رشد و توسعه در بین بانک‌های کشورهای پیشرفته جهان است.

خلاصه و جمع‌بندی

در دهه‌های اخیر توجه‌ به مسئولیت‌های اجتماعی و دغدغه‌های حفاظت از محیط‌زیست به نحو چشمگیری افزایش یافته است. در این بین «بانکداری اخلاقی» یکی از مهمترین و جدیدترین مصادیق این حرکت است که هر ساله ابعاد نظری و کاربردی آن در نظام بانکداری جهان گسترده‌تر می‌شود. بانک‌ها نیز به رعایت اصول اخلاقی در بخش‌های مختلف اقتصادی همچون صنعت مالی، بانکی، بیمه و تامین اجتماعی ورود کرده‌اند.

در مجموع می‌توان برای بانکداری اخلاقی، اهدافی چون انجام فعالیت‌های کارا و مفید بر روی منابع بانکی خصوصأ سپرده‌های سرمایه گذاری و تامین مالی پروژه‌های پایدار، سرمایه گذاری در بخش حقیقی اقتصاد نه بخش کاغذی آن، پرهیز از اقداماتی که منجر به آسیب رسانی اقتصادی اجتماعی به جامعه می‌شود، کمک به حفظ ثبات بازارهای مالی و زمینه سازی توسعه اقتصادی کشور، سرمایه گذاری و اعطای وام به تجارت‌های اجتماعی، نهادهای مردمی و سازمان‌های فرهنگی، ارائه بهترین خدمات و جلب رضایت مشتریان و حفاظت از حقوق و منافع آنان، رعایت حقوق و منافع کارکنان و مسئولین نظام بانکی، حفاظت از اعتبار و شهرت نظام بانکی، ساماندهی اعطای تسهیلات در راستای کاهش سطح فقر و شکاف طبقاتی، حفاظت از محیط زیست و منافع فرانسلی را متصور بود.